Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
astelehena 2024ko azaroaren 25ean
EHE Eta HAUTESKUNDEAK
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Hauteskundeak badatoz, eta alderdi eta herri mugimenduak berriz ere inoiz baino gehiago lan egin beharko dutelakoan gaude.
Duela bi urte t'erdi euskararen normalizazioaren alde borrokatzen ari den EHE taldeak ere, kalean agertu dituen kertelak ikusi ondoren, eta egunkarietan atera diren artikuloak irakurri ondoren, zerbait esateko dutela dirudi hauteskunde hauetan, eta beraz beraiengana jo dugu, eta batzuekin elkarrizketa hau egin dugu.
Esan dezakegu, kalean behintzat, hiru izan direla ezagutu arazi dituzten ekintza nagusiak. errotulazio kanpaina, Eusko Kontseiluan, Nafarroako Diputazioan, eta irrati nazionalean egin zituzten itxialdiak, eta azkenik «Gabonetarako telebista eta irratia euskaraz» kanpainak. Orain badirudi beste kanpaina bat egitera doazela. «HAUTESKUNDEOTAN PROPAGANDA EUSKARAZ ETA EUSKALDUN HAUTAGAIAK».
Gabonetarako telebista eta irratia euskaraz izango zirela esan zuten behin eta berriz, azkeneko aldiz, 81-erako omen zen, zortzi hilabete pasa dira eta oraindik ez dago ezer, eta azken berriak diotenez erdaraz nagusiki izango da, nahiz eta Labaien Jaunak behin eta berriz euskara hutsez izango zirela adierazi. Halaz ere kanpaina honen helburu nagusienetako bat ondo bete delakoan gaude hau da, herri mailan telebista eta irratiak euskaraz izan behar dutenaren beharra garbi geratu da, eta nahi ez badute, ez dutela jarriko, zeren eta eskubidea badute eta boterea ere bai, bainan agian, edo seguraski borondate politikorik ez dute euskara normalizatze ARLANTZ ko nahiz eta hori esan.
Beste alde batetik kanpainaren ondorio onenetako bat, Gipuzkoan, Bizkaian,.Nafarroan eta Ipar aldean, euskararen erabilpena irratietan gehitu dela, eta zoritxarrez Araban ez.
–Hauteskundeotan hautagai euskaldunak eta propaganda euskaraz gutxienez: mitinak, kuinak, kartelak,...
Gutxienez diogunean zera esan nahi dugu: euskararen erabilpena beti normalizaziorantz doana izan behar du, hau da, zonaka berezitasunak kontutan harturik bainan euskararen alde, hau da, adibidez, (Zintruena) ere bai, eta beraz ez dugu uste "testimonialismo" hutsa izango denik. Agian alderdi batzuk ez digute kasorik egingo, beste batzuk piskabat, eta agian batzuk kaso egingo digute, ez dakigu, ikusiko dugu. Gure ustez dena lortzen ez bada ere, bainan herri mailan hautagaiak euskaldunak eta propaganda euskaraz izateko beharra onartzen bada, ez da gutxi izango, eta eztabaidak sortzen badira zer esanik ez. Eskakizun hauek ez dira abstraktoki planteatzen, gaur egun euskara jakitea eta erabiltzea bakarrik bada ere, euskararen alde ikaragarrizko lana egitea baita.
nigon beti euskaraz zerbait nahiz eta gehiena erdaraz, eta euskal zonetan dena euskaraz adibidez.
Hizkuntza baten erabilpena ez da inoiz guztiz aukerazko edo arbitrarioa. Esan dezagun, badirela "arauak" erabilpen jakin batzuek inposatzen dizkigutenak. Gauza garbia da, hizkuntza minoritarioa komunitate bateko minoria linguistikoaren hizkuntza dela. Egoera minoritario batetan, hizkuntzaren "erabilpen linguistikoak" "erabilpen arau murrizkorrak'" dira. Hots, euskararen erabilpena baino, erdararena bultzatzen dutena gure kasoan. Ikus dezagun zertan datzan euskararen egoera minoritarioa: Euskal Herriko komunitate osoak (erdaldunak gehi elebidunak), %100-ek erdara erabiltzen dute. Euskal Komunitate minoritario batek (elebidunak), %23-k euskara daki, ez du esan nahi erabiltzen duenik. Komunitate elebidun bakarra (euskara eta erdara dakitenak), euskaldun komunitatea da. Komunitate minoritarioa, %23-k. Komunitate maioritarioa erdalduna, elebakarra (erdara hutsik dakite), %77-a, eta komunitate euskaldun bakarra, elebakarra (euskara hutsik dakitenak) ez dago, zeudenak bukatu dira egun, %o-a. Beraz komunitate euskalduneko biztanleak, erdara eta euskara erabiltzen du, eta komunitate erdalduneko biztanleek erdara bakarrik erabiltzen dute. Euskal Herrian, biztanleri osoak erdara darabil eta erdarak, era guztietako funtzioak betetzen ditu. Biztanleriaren zati txiki batek, %23-ak, euskara batzutan erabiltzen du, eta hizkuntza honek oso funtzio gutxi betetzen ditu, (erdara, euskara ez dena). Euskal herria horrela osaturik dagoela, "konportaera linguistikoa" zein den jakiteko egin ditzagun galdera batzu:
Nork erabiltzen du hizkuntza: euskaldunak /erdaldunak
Nori zuzendua edo norekin: euskaldunarekin/erdaldunarekin
Noiz okasio formaletan edo okasio informaletan
Nola mintzatua edo idatzia
Zer esateko: giro arrunta edo giro zientifiko, tekniko, politikoa,...
Hau da, euskara erabiliko da: euskalduna bada hizkuntza erabiltzen duena /eta/beste euskaldun batekin ari bada /eta/euskara mintzatuz ari bada/eta gai arunta baldin bada... Horietako baldintza bat betetzen ez bada, erdara erabiliko da: erdalduna baldin bada!erdaldun batekin ari bada/ala/ okasio formal batetan/ala/ idatziz/ala/mintzagai ezarruntez,...
Hau dela medio (Konbinaketak egin) "euskararen erabilpenaren maiztasuna", asko jota ere %ó-ra iristen da, eta erdararena %94-era. Zifra hauen aurrean esan daiteken gauza bakarra hau da, hain gutxi erabiltzen den hizkuntzak denbora gutxiko bizia duela, edo nahiago baldin baduzue, hain gutxi erabiltzen den hizkuntza ezin dela luzarora bizi. Euskarak irautea nahi baldin badugu, aldarazi behar ditugu, jadanik eta errotik "erabilpen linguistikoaren arauak". Historikoki, euskararen ordezkapen linguistikoaren atari aurrean gaude: hasieran erdaldunak ziren elebidunak: gaur euskal hiztunak gara elebidunak.
Arazo hau ez da Euskal Herrikoa bakarrik, toki guztietan prozedura berbera ematen da; inperialistek desagertarazi dituzten kulturak eta hizkuntzak, lehen sendoak ziren (Irlanda, Afrikako koloniak), Ameriketako indioak). Horietan gurean bezalaxe, perspektiba historikorik eza, egoera estatiko eta mugikaitza dela uste izatea, euskara beti minoritario dela uste izatea, euskara beti minoritario izan dela pentsatzea eta abar... "uste erdi ustel"' dira. Arazoa historikoa da, eta egoera modernoa da. Arazoa politikoa da eta ez linguistikoa.
Arazo hauengatik pentsatzen dugu gure herriaren ordezkariak direnek, eta Euskal Herriak benetan euskalduna izan behar duela diotenek, euskaldunak izan behar dutela (euskara dutenak-), eta propagandak gutxienez euskaraz egon behar duela. Ordezkariek euskaraz ez badakite, nola eska geniezaioke herriari euskara ikastea, eta hauek erabiltzen ez badute, erabilpena nola lantzen hasi serioski...
Kultura herrien historia eta identitatearen adierazpen publikoa baldin bada, baita ere, zapaltzaileen arma aldi berean. Zapaltzaileak bere interesak homojeneizatzeko duen lehen helburua, zapaltzen eta ustiatzen duen herriaren kultura ezabatzea da, beren nortasuna gabetu ahala, kultur inperialista ezartzeko.
Hizkuntza adierazpen tresna bat ez ezik, tresna zehatza ere da, maila komunikatiboan bizitza kolektiboa artikulatzen duena. Hizkuntzaren bidez identitate nazionala ezartzen da. kultura ezberdindu bateko partaidetza adierazten da, besteekiko sentimendukide diren sentimendu batzuren partaide egiten da.
Gizarte bateko "diglosia koloniala" inperialismo/koloniakuntza egoera batetik dator: bi gizarte jatorriz ezberdinak, bata bertakoa eta menderatua zinez diglosia jasaten duena: eta bestea jatorriz kanpotarra, integratu gabea eta menderatzailea ere gertatzen dena eta eremuan menderatzen duena.
Euskal Herria, kulturalki ere, multinazionalek kolonizatzen duten herria da: Ameriketako Estatu Batuetako industria kulturala da gure produktogile menderatzailea (telebista, zinema, kantu, ...). Egoera honen zergatiak, politiko, kulturgizarteko eta ekonomikoak dira. Edozein eratara, geroko euskal kulturak zentzurik izango du, nazionala baldin bada bakarrik (hots komunitarioa, eta solidarioki Euskal Herriaren gehiengoari interesatzen zaion proiektu politiko baten erantzun gisa sortua), eta HERRIKOIA (hots: demokratikoa eta irekia kulturalki).
Prozedura eta produktu kulturalak herriartekotzean datza oinarrizko jokabidea, ez eliteentzat bakarrik, hots, euskal kultura herrikoi berri baten elemenduekin, beste era batera esanda, euskal kultura herrikoi nazionala, euskarak bete behar baitu dagozkion bizkarhezur eta integratzaile zereginak bete ditzan.
- Derrigorrezkoa bada, Euskal Herrian biziz eta lan egiten duten euskaldun (euskara duena) askoren jokabidea aldatzea: Euskal Herrian (euskararen herrian) euskara hitzegitea, irakurtzea eta idaztea, ez du praktika osagarria izan behar, euskaldunen ohizko ohitura baizik. Euskara jakin eta ez erabiltzeak, euskara ez jakiteak dakarren ondorio berbera dakar.
–Euskal Herrian lan eta bizi diren erdaldunek (erdara duena), euskara eta euskal kulturaren errealitatearekin hasi behar dute harremanetan, euskararen erabilpena errespetatu bidez. Ulertarazi egin behar da, euskara ulertzen ez dutenei ere, erdararen erabateko erabilpenaren inposaketa, asanblada, batzar edo lagunarte batetan, beti diskriminatzailea dela.
- Euskal Herrian lan eta bizi egiten duen erdaldun abertzaleak, bere burua etsirazi behar du, dagokion euskal izaera kontzienteki bereganatuz bakarrik, osotasunez parte har izango duela, Euskal Herriaren Birreraikuntzan.
–Lehen esan dugun bezala, Euskal Herrian bizi eta lan egiten dugun euskaldun eta erdaldunon arazoa dela euskararen normalizazioa, birreraikuntzaren baldintza delako. Euskara, Euskal Herrian bizi garen guztiona delako.
-Normalkuntza linguistikoa, gaur egun datza, erdaldunen euskalduntzean ez ezik, euskaldun gehiengoaren birreuskalduntzean ere (alfabetatzea).
- Euskara, Euskal Herriko hizkuntza nazionala izanik, biztanle guztiek jakin behar dute, epe zuhur batean, bere ohizko hizkuntza zein nahi delarik.
- Euskal Herriko birreraikuntza nazionalaren prozedurak gai izan behar du herri osoa (gehiengoa) integratzeko (euskal hiztunak eta erdal hiztunak), langileriak aintzindaritasun garbia izango duen gizarte proiektu batetan sakabanatze soziala gaindituz.
Euskal Herriaren benetako birreraiketa nazionalaren alde bagaude askatasunaren alde zinez bagara. euskararen arazoa koherenteki leporatu behar dugu, euskararen normalkuntza osorik gabe, birreraiketa eta askatasun horiek zentzu osoa ez bait dute.
Euskararen arazoa gaurdanik konpondu nahi ez dutenek, geroko utzi nahi dutela esan nahi du. Hau da, gauden euskararen fasearen egoera zehatz honetan, gure hizkuntza nazionala likidatzea eta kanpotarrena onartzea suposatzen du. Hitz batean, gure herri kultura eta herri identitatea likidatzea.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#1
#3
Gorka Bereziartua
#4
Zigor Olabarria Oleaga
Azkenak
2024-11-25
Leire Ibar
Euskal Herriko I. Hikadromoa antolatu dute Durangoko Azokan
Durangoko Azokako berrikuntzetako bat izango da ZirHika taldeak sortu duen hikalarien bilgunea. Hika hitz egitea eta ongi pasatzea izango da helburua, abenduaren 7an Landako ikastetxean.
2024-11-25
Euskal Irratiak
Alokairuak mugatzeko legea indarrean jada, Lapurdiko 24 herritan
Alokairuen bidezko espekulazioa oztopatzeko neurria azaroaren 25etik goiti izanen da indarrean Ipar Euskal Herrian. Momentuko, tentsiopean diren Lapurdiko 24 herriei eraginen die: Ahetze, Angelu, Arbona, Arrangoitze, Azkaine, Basusarri, Baiona, Biarritz, Bidarte, Biriatu,... [+]
2024-11-25
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
'Superbotereak' liburua
Eskola-proiektuak izango dira mintzagai asteazkenean, Larraulen
Larraulgo eskolan da hitzordua, azaroaren 27an, 17:30ean. 'Superbotereak' liburuaren egile Koldo Rabadan ez ezik, hitzaurrea idatzi duen Nora Salbotx eta hainbat kide izango dira mahaiaren bueltan: Ainhoa Azpirotz (Hik Hasi-ko koordinatzailea), Irati Manzisidor... [+]
Lan istripu hilgarrien gaineko datuak estaltzea leporatu dio LABek Nafarroako Gobernuari
Azken astean sindikatuak 5 heriotzaren berri izan du eta dagoeneko 26 dira Nafarroan lanean hil egin diren edo beste erkidegotan beharrean zendu diren nafarrak. Alarma gorria pizteko moduko datuak LAB sindikatuaren iritziz.
2024-11-25
ARGIA
Nazio auzia “erdigunean” ipintzeko eskatu du EH Bilduk, “jauzi” bat egin eta estatusaren eztabaida abiatzeko
Jendetza elkartu da Bilboko Casillatik abiatu den manifestazioan, Nazioa gara aldarrikatzeko. Buruan, EH Bilduko Mahai Politikoko kideak joan dira, eta atzeraxeagotik jarraitu diote ERC, BNG, CUP, Compromis eta Mes Per Mallorca alderdietako kideek. Ikurrinak, Nafarroako ikurrak... [+]
2024-11-25
Gorka Peñagarikano Goikoetxea
Gobernuarekin kritiko den ‘Haaretz’ egunkaria itotzeko neurriak hartu ditu Israelek, hura desagerraraztea helburu
Egunkariaren editoreak egindako adierazpen batzuen harira hartu du neurria Israelgo Gobernuak. "Netanyahuren erregimena krudela da eta apartheid-a ari da egiten", esan zuen Amos Shocken editoreak Londresen emandako hitzaldi batean, duela hilabete.
2024-11-25
Jon Torner Zabala
EHUko errektoretzarako bozketaren atarian
Bengoetxeak eskatu du Ferreiraren hautagaitzaren “jardunbide irregularrak” ikertzeko
Asteartean, hilak 26, egingo dira EHUko errektoretzarako hauteskundeak. Kanpaina nahasia izaten ari da, eta, horren erakusgarri, Joxerramon Bengoetxearen taldeak eskatu izana "ustez Eva Ferreiraren hautagaitzako pertsonek edo ingurukoek egindako ekintzak eta kanpainako... [+]
2024-11-25
Leire Ibar
Fronte Zabala itzuliko da boterera Uruguain, bost urteren ostean
95.000 botogatik gailendu da Fronte Zabala azaroaren 24an eginiko hauteskundeetan. Yamandu Orsi izango da Uruguaiko hurrengo presidentea, Álvaro Delgado eskuineko Alderdi Nazionaleko presidentegaiari aurre hartuta.
2024-11-25
Ahotsa.info
Mikel Zabalza auzia argitzeko eskariarekin jarraituko du familiak
MULTIMEDIA - Albistea
2024-11-25
Bertsozale.eus
Alaia Martin Etxebestek irabazi du Zarauzko finalaurrekoa
Finalerako pase zuzena eskuratu du Martinek, finalaurrekoa irabaztearekin bat. Azken finalaurrekoa datorren igandean jokatuko da, Arrasaten, eta orduan osatuko da finala.
Gure gorputza gudu zelai bat da
Azaroaren 25ean, Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Egunean, Steilas sindikatuko Idazkaritza Feministak kartel bat argitaratu du: Gure gorputza gudu zelai bat da du leloa, eta Hego Euskal Herriko ikastetxe guztiek jaso dute. Gatazka armatuetan emakumeek eta adingabeek... [+]
2024-11-25
Zigor Olabarria Oleaga
“Irtenbidea Polizia kopurua handitzea balitz, arazoa jadanik konponduta legoke”
Azken asteetan albiste izan da Gasteizko Errota auzoa, urriaren 8az geroztik delinkuentziaren aurkako eta segurtasunaren aldeko mobilizazioak egiten baitituzte zenbait auzokidek asteartero, bi lonja huts okupatu zituzten gazte migratzaile batzuk jo-puntuan jarrita. Inguruan... [+]
2024-11-25
ARGIA
Mugimendu feministak gizonei dei egin die konplizitatea eta justifikazioa desagerrarazteko konpromisoa hartzera
Azaroak 25 Indarkeria Matxistaren Aurkako Nazioarteko Eguna da. Mugimendu feministak Bilbo, Iruñea, Gasteiz, Donostia eta Baionan mobilizazioak egingo ditu. Mugimenduak argitaratu duen manifestuan, 2024an Euskal Herrian eraildako bost emakumeak gogoratu dituzte. Aurtengo... [+]
Eguneraketa berriak daude