Aintzinako Euskal Liburuak


2021eko uztailaren 28an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.
Arozena, Gipuzkoako Bibliotekako zaitzaileari elkarrizketa
Aintzinako Euskal Liburuak
Zenek ez du ezagutzon gizon auxe, gure Diputazio'ko Biblioteta zaitzaile ospetsua? Ez naiz asiko gizon onen gaitasuna aitatzen. Jakiñen gañean baitago Arozena'ren lana Gipuzkoako Bibliotekan. Batez ere Urjiko jaunaren 1iburutegia osatzen ai dana, une bat galdu gabe, euskal literaturaren eragintasunean.
Oraindik bulartsua lan auetxei buru emateko. Argia, atsegina. Bere begietan ikusten baita alako jakintasun zorrotz bat. Naiz gorputz aundikoa ez izan, bere zeaztasunean nabaitzen da, kangorantz duen barrengo naitasuna...
Bibliotekako lantokian arkitu det. Nere intenzioa lenengoz, "estadistica" moduko artueman bat Arozena'rekin eukitzia izan ba-da, onek, beste alderuntz eraman nau, euskal-literaturaren oñarria ikusteraño. Pitxi ederrena bezela maiteki, gizon onek zaitzen baitu, ondo itxitako kutxetan...
–Diputazioak 1951,garren urtean, erosi zigon Julio de Urkijo'ren liburutegi auxe, milloi eta lareun milla pezta kostarik, sei millatik gora arkitzen diran liburuak. Ara auxe, "Gero" Axular'ena, 1643 garren urtean Burdeos'en argitaratua, beste zortzi edo bederatzirekin batera. Liburutxu onek gaur, eun milla pesta balioko ditu. Beste au berriz, "La Biblia" 1671'garren urtean argitaratua, Leizarraga apaizak egiña, meritu askoko euskera batean Idatzia, urte aietarako, noski, Juana de Albret Naparruko erreginak aginduta. Zeaztasun galgarri bat du. Protestantea da berez liburu auxe. Eta ala Leizarraga apaiza, protestantismora biurtu zan. Liburu onek beste eun milla pezta balio ditu.
–Ikusten detanez, antzinako literatura-xorta apaizak egina zan.
–Geiena bai. Emen dezu "Buqueta" (lorer-txorta Jaunaren omenaldii) Matterre jaunak eratua, liburu bakar-baharra, 1693 garren urtean egina. "Doctrina Cristiana' ren explikaziñua", au, Arzadun apaizak egiña Durangon 1731 garren urtean...
–Salatzen ziran lenago ere, gure izkuntza eragotzen?
–Bai. Eta gertari arrigarri bat gertatzen da euskaltzaleetan. Bidasoatik onunzko euskeldun danok, literaturari buru ematen diatenak abizen euskaldunak ditugu. Eta gure izkuntzagatik beste aldean egin dutenak, abizon erdeldonak. Or ditugu, Laffitte, Matterre, Tartas, eta abar...
–Beste goraberen bat? _
–Bai. Ikusizazu. "El Borracho Burlado", gazteleraz eta euskeraz, Conde de Peñaflorida'k diotenez idatza. Ez baitago izanpetua. Bañan, dudik ez dago, jakintsuak diotenez. Ez du inprentaren izenik. Ez-ta, noiz idatzi zan urterik. Bañan XVIII'garren aunkadan egiña da.
Ikusi au ere. Urkijo'k ondo gordea. Carlos VII'garrenak desterruan, ainbeste aldiz irakurria eta "autografo" luze onekin, Urkijo sendiari eskeinia. Esakunezko liburua (Libro de refranes) 1898 garrén urtean Carlos VII garren izenpea darama.
Ba ditugu "incunable" batzuek.
Ala deitzen zaiote inprenta agertu zan denboran (eunkadan) idatziak izan ziradenai. Sendakintza tratatzen duen liburua dezu auxe, latiñez idatzia.
Beste au ere, 1498 garren urtear Nuremberg urian idatzia (Historia Universal) dalakoa, latiñez ère artzon ditugu. Zer esanik ez Euskal-Edestiatzaz itzegiten dutenak. Izango ditugu berrogei milla liburu, guztira Eta eganeroko irakurleak berrogeita-amaren bat. Ara! beste liburu auxe. Garibay ospatinak idatzia Balio anndiLoa, lenengo Edesti batua balta "Prlmera Historla de los Reinos de
Eta orduan ere ezagunak gliñan. Ona emen–(errialde eder batzuek dibujo on batzuetan agertzen dira) irakurtzen da "Mamu ikaragarri bat Vaskonian agertu da". Eta marrazka edo dibuju batean ibusten da nolatan gorgutz erditik gora, gizonezko batean, lau beso eta bi buru agertzen diran...
–Euskeraz idazten dan guztia, altxatzen desute?
–Ez da idazti euskaldunik, naiz txarrena izan, gure Liburutegan ez dagoenik. Baita ere beste izkuntza buruz itzegiten dutenak ere, artzen ditugu. Zer esanik ez euskal-Edestiatzaz itzegiten dutenak. izango ditugu berrogei milla liburu, guztira. Eta eguneroko irakurleak berrogeita-amar'en bat. Ara! beste liburu aux. Garibay ospatzuak idatzia. Balio aundikoa, lenengo Edesti batua baita "Primera Historia de los Reinos de Espana" deritzaIona. Amberes'en Plantino famatuak egina Ordu artako 1571 garren urtean, munduan ziran inpresore onenetakoa. Eta Garibay beraren izenpea daramana. Liburu guztiak izeupetzen zituen, bat ere utzi gabe...
Orrelaxe itzegin degu. Beste geiago ere aitatu ditu gizon onek, bahan gaurkoz naikua dala uste det.
–Agur bada Fausto Arozena jauna eta ia, gaur arte bezela, zure trebetasunarekin, gure izkuntza alde jarraitzen dezun.
TOLARETXIPI X.
7

GaiezKulturaLiteraturaBesteak
PertsonaiazAROZENA1
EgileezTOLARETXIP1Kultura

Azkenak
2024-11-28 | Julene Flamarique
Bi presa kendu dituztenetik, izokina Bidasoatik Baztanera heltzen hasi da

Hobekuntza horiekin izokinak eta beste espezie migratzaile batzuek erruteko eremu optimoak lortzea eta bizirik irauteko aukerak handitzea espero da. Europako funtsekin finantzatutako jarduera da, Life Kanturibai proiektuaren baitakoa.


Emakume bat hil dute Gasteizko IMQ Igurko zahar-etxean, eta egoiliar bat atxilotu

Adinekoen egoitzako egoiliarra da asteazken gauean hildako emakumea. Larriki kolpaturikoa ospitalera eraman zuten, baina bertan hil zen emakumea. Bertako egoiliarra den 68 urteko gizon bat atxilotu dute, indarkeria matxista leporaturik.


2024-11-28 | Leire Ibar
Nabarmen igo da antsiolitikoen eta depresioaren aurkako botiken kontsumoa gazteen artean

Hego Euskal Herriko gazteen osasun mentalaren egoera “kezkagarria” da, Gurea Geroa atari digitalak egindako txosten batek agerian utzi duenez. Inkestaren arabera, gazteen erdiek ondoez emozionala pairatzen dute, eta hamarretik seik pentsamendu suizidak izan dituzte... [+]


“Petronorrek eraldaketa hitza darabil, baina enplegu suntsiketa besterik ez dugu ikusten”

Petronorreko langileek borrokarako eguna izan dute osteguna. Enpresa batzordeak deituta, lanuztea egin dute eta Barakaldoko BECen elkarretaratu dira, konpainia urteko batzarra egiten ari zen tokian. Salatu dute diru publikoa jaso arren "enplegua suntsitu" besterik ez... [+]


2024-11-28 | Julene Flamarique
‘Feminizketak’ seriea eta ‘Ikusgela’ proiektua: aurtengo Rikardo Arregi Kazetaritza sarien irabazleak

Asteazkenean banatu dituzte Rikardo Arregi sariak, Andoainen. Kazetaritza Saria Berria-n argitaratutako Feminizketak elkarrizketa sortak jaso du, eta Komunikazio Saria Euskal Wikilarien Kultura Elkartearen Ikusgela proiektuak. Ohorezko mugarria Ana Galarraga Aiestarani eman dio... [+]


Munstro aplikazioak izaki beldurgarriak batzera eramango gaitu puzzle joko frenetikoan

Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.


Jakes Bortairu eta Dominika Dagerre militanteak atxilotu dituzte Baionan goizaldean, eta eguerdian askatu

Urtarrilean salmenta espekulatibo bat salatzeko ekintza egin zuen Arberoa Lurra eta Etxebizitza kolektiboak, eta horrekin lotuta egon daitezke atxiloketak. Goizeko seiak aldera atxilotu dituzte, "atea kasik hautsiz eta esku-burdinak segidan ezarriz", Ostia sareak... [+]


2024-11-28 | Jon Torner Zabala
Gehiago Gara jaia egingo dute Antzuolan, hil diren haurrak “bizipozetik” gogoratzeko

Hil Argi elkarteak antolatuta, Bizipoza egitasmoaren laguntzarekin, Gehiago Gara jaia egingo dute abenduaren 15ean Antzuolan. Haurrak galdu dituzten familiak, lagunak, eskolako kideak eta, oro har, hil diren umeak "bizipozetik" gogoratu nahi dituzten herritar guztiak... [+]


Frantziak “immunitatea” aitortu dio Netanyahuri, Libanoko su-etenaren truk

Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk "immunitatea", hau da, babes politikoa duela adierazi du Frantziako Kanpoko Aferen ministroak. Israelgo Haaretz eta Maariv komunikabideek jakitera eman dute Libanorekin adosturiko su-etenaren baldintzen artean zuela... [+]


2024-11-28 | Gedar
Zumaiako Balenciaga ontziolako langileek mobilizazioei ekingo diete, lanpostuen defentsan

Enpresa jo dute egoeraren erantzuletzat, baita erakunde publikoak ere. Langile batzuek bost hilabete baino gehiago daramatzate kobratu gabe, eta ostiral honetan egingo dute manifestazio bat, ontziolatik abiatuta: ez dezatela itxi aldarrikatzeko.


Sindikalismo eraldatzaileaz eta lanaz eztabaidatzeko nazioarteko kongresua Leioan

Ostegun eta ostiral honetan 40 hizlari baino gehiago ariko dira EHUko Leioako campusean Lana eta sindikalismoa XXI. mendean Nazioarteko Lehen Biltzarrean. Lan munduaren eta sindikalismo eraldatzailearen erronkez eta estrategiez eztabaidatuko dute.


2024-11-28 | Irutxuloko Hitza
Mikel Zabalzaren omenezko plaka jarriko du Donostiako udalak larunbatean, Intxaurrondoko kuartelaren aurrean

Donostiako Udalak Mikel Zabalza Garateren (1952-1985) omenezko plaka bat jarriko du larunbat honetan (hilak 30), Guardia Zibilaren Intxaurrondoko kuartelaren aurrean (Baratzategi kalea, 35). Guardia Zibilak gaurko egunez atxilotu zuen Zabalza, 1985ean, Altzako bere etxean... [+]


Plastiko kutsadura mugatzeko negoziaketen azken fasea abiatu du NBEk

Azaroaren 25ean hasi eta abenduaren 1era arte iraunen du Hego Koreako Busan hirian aitzina doan gailurrak. Petrolio ekoizle diren estatuak eta beraien lobbyak oztopoak jartzen dabiltza, ekoizpenaren mugatzerik ez dutelako nahi.


“Hezkuntzak izan behar du patxadatsua eta geldoa”

Eguneroko abiadura itogarritik atera eta eskola-proiektua amesteko, gogoetatzeko denbora hartzea aldarrikatu dute solaskideek, Superbotereak liburua aurkezteko mahai-inguruan. Patxadatsu aritu dira, hain justu, eraldatzeaz, inpotentziaz, ilusioaz, eskola bakoitzak egin beharreko... [+]


Eguneraketa berriak daude