«5 etan Jaikitzen Naiz Idazteko»

Iñaki Garmendia, Nobelagile Eta Aparejadore
«5 etan Jaikitzen Naiz Idazteko»
HALAMIREN: Iñaki Garmendiaren lehen nobela, polemikoa gerta daiteke geure letren mundutxuan. Era guztitako komentarioak entzun ditugu dagoeneko, "Hasi nauk letzen eta ez diat tutik ere ulertzen", "Oso liburu aberatsa duk euskera aldetik batezere", "irakurri duk?, hik daukak morala, hik ". Bidea irekitzen du hain zuzen nobela honen polemikotasunak literaturaz, hizkera literarioaz, narratze moetaz etabarretaz jardun ahal izateko, Bitartean Inakik esan duen modura: Kritiken zai nago
–A.: Nondarra haiz berez?
-I. G.: Zaldibiarra nahiz eta orain Zarautzen bizi. Badakik lana eta kontu horiek.
-A.: Zer lan egiten duk ba?
-I. G.: Aparejadorea nauk.
-A.: Sevillan ikasia?
-I. G.: Bai hantxe egin nian karrera. Garai hartan zeharo deseuskaldu ninduan, ez nian euskara galdu bainan ez nituan ez alfabetatua ez ezer, gero eta gutxiago egiten nian. Handik etorri eta Zaldibin aitakin jarduten nituan egun guztian bertsotan eta denetan. Lanaren aginduz Zarautza etorriz geroz gaueskolan sartu nituan, alfabetatzen hasi nituan.
–A.: Noiz hori?
-I. G.: Duela lau bat urte, 27 nituenean. Zarautza joan nituan eta urte bete pasa nian hotel batetan, bakar bakarrik. Ez nian inor ezagutzen, kalera atera, tabernaren batetan sartu eta ez nian inor ezagutzen, ni ere ez ninduten ezagutzen, arraroa sentitzen haiz, arrotza. Gaueskolan sartu eta han hasi nituan jende piskat kidetzen, han euskara lantzen...
–A.: Balta landu ere, ze HALAMIRENen garbi ikusten dena euskararen aberastasuna duk, hortan behintzat eritzi guztiak bat datozela usten diat...
-I.G.: Saiatu saiatu nauk, ez ezaala pentsa ordea, ze hau ere esan bait zidatek, zailagoa egitearren jardun naizenik, ez ez, horrelakorik ez. Gertatzen duk euskaraz oso hitz gutxi erabiltzen direla normalean, konbertsatzio arruntetatik atera eta ia ez diagu euskararik. Erdaraz hasten haiz edozer gauza irakurtzen eta bazirudik sinple sinplea dela, guztia konprenitzen dela; gero hasten haiz erdaraz normal normalak diren gauza horiek euskaraz bota nahiean eta lur jota geratzen haiz.
«Denok Diagu Euskaraz Ikasteko Beharra>'
-A.: Bai, bainan joera nahiko garbizalea segitu duk, ez al duk uste irakurtzeko orduan oztopo handiegia gerta daitekeenik?, ez dela ezer ulertuko?, ulertezina bada ez dela batere atsegina izango irakurtzeko?
-I.G.: Gerta ditekeena duk, halaz eta guztiz gainditu beharrekoa. Asko irakurri behar diagu euskaraz ohitura minimo bat lortzearren. Pentsatzen diat euskaldunok oraindik ez dugula irakurtzeko ohiturarik, ahotik belarrirako ohitura diagu. Idaztea eta irakurtzeak normalizatuak baleude bertsolaritzak ez luke egun duen garrantzirik edukiko. Bertso saio batetara joaten gaituk, hura aditu eta konforrne geratu. telebistaren modukoa duk.
–A.: Dena den aukerak dituk azken finean hitz botzu edo besteak aukeratzerakoan...
-I.G.: Ni harri eginda eta txundituta geratzen nauk hiztegian gauza bat esateko hitz piloa aurkitzerakoan, gustatzen zaidak hitz horiekin jolastea, hitz horiek erabiltzea. Barruan dituanak paperean jartzea sekulako bortxaketa duk. Ez duk asmatzen, ez duk burukoa paperean ikusten...
–A.: Eta hori beste norbaitek ulertu behar ba dik...
-I.G.: Hor zegok koska. Usten diat zenbait imagin ilun xamarrak atera zaizkidala. Une zenbaitetan frase trinkoegiak egin dizkiat seguasko, arinago eman ezkero hobe gera zitekeen agian.
–A.: Kontu bat zegok gainera, hizkerarena. Elkerrizketatan batezere. Narratzean hizkera oso poetikoa erabiltzeaz gain, elkarrizketatan antzekoa erabiltzen duk., ez gaur egun edozein bikoteek erabil dezakeen hizkera, laboratoriokoa edo.
-I.G.: Posiblea duk pertsonaiak eta beraien hizkera behar bezainbat landu gabe izatea. Elkarrizketatan halaz ere erdaraz normalean esaten diren gauzak esaten dituk, horiek gaur egun ez dituk euskaraz erabiltzen, bainan erabil zitezkek. Gaur ez dela horrela hitzegiten... konforme, denok ordea ikasi behar diagu euskara, ez goaztik inora bestela. Irakurleak ikasi behar dik beste forma erabilgarri piloa, aldi berean idazleak. Egunen batetan lortu behar diagu esaten ez bainan idazten dizkiagunak erabiltzen.
-A.: Aditzetan ere sintetikoak erabili dituk oso maiz...
-I.G.: Aditz laguntzailea pisua biburtzen duk gehienetan, denbora guztian ZEN, ZEN, ZUEN, ZUEN, bazeudek geure literaturan zenbait parrafo zen-ez eta zuen-ez beterik. Era berean gutxiegi erabiltzen dizkiagu sintetikoak, gero eta gehio entzuten dituk "bi urte eramaten ditut erretzen" eta horrelakoak.
<,
–A.: Nobela berez amodio histori bat duk, hiru pertsonen artekoa, narratzailea, pertsonai nagusia, Miren, pertsona maitatua, eta Nerea, tartekoa nolabait esateko...
-I.G.: Hi, ez ezak nobela kontatu, nahiko sinplea duk bestela ere pertsonai eta hariaren aldetik, hizkuntzak berak dik garrantzia neretzat nobela honetan.
–A.: Nola sortu zitzaian gaia edo idazteko grina hori?
-1. G.: Aipatu diat lehen nola Zarautza joan nintzenean euskara lantzen hasi nituan. Horretarako olerkiak edo antzeko zerbait idazten ibili ninduan. Olerki liburua ia bukaturik nianean esan nian "zergatik ez nobela?" eta tira! egin egin nian. Hamabost orrialdetako ipuin -argumento bat banian eta korapilotik tiraka hasi ondoren hor zegok ateratakoa.
-A.: HALAMIREN! bukatu arteko bilakaera nolakoa izan duk?
-"I.G.: Pare bat kapitulo gehio zizkian lehen, kendu egin zizkioat, olerkiak hituan eta ilundu egiten ziaten piskat, ez zetozean oso egoki harira.
Nobela azkenean gelditu den bezaia ez duk lineala, bainan gauregun guztiok gaudek gauza ez linealak irakurtzera ohituak, Pertsonaiak eta ez dizkiat aurretik definitu, ezaugarririk ez zieat aurrez ezarri, etorriaren arabera sortu dituk. Buruan nizkian eta idazterakoan joan dituk borobiltzen.
–A.: Oztopo handiak aurkitu al dituk argitaratzerakoan?
-I.G.: HORDAGOra eraman nian bukatutakoan, hau da 80.ean. Begiratuko zutela esan zitziaten. Nik kritikak eta komentarioak jaso nahi nizkian, ene ingurukoena bainan sendoagoak. Horiek Joxe Azurmendiri eman zitxioten nobela berak irakur zezan. Irakurri zian eta argi.aragarria zela esan zian, HORDAGOkoek berriz argitaratuko zidalela. Urteterdian hortxe egon nauk zain eta ez ditek atera, E.E.ren kongresoa zela eta makinak behar zituztela..., Koldo Izagirreren liburuarekin burubelarri ari zirela... Azkenean aspertu eta beste argitaletxe batetara jo diat, ELKARera. hemen baietz esan eta berehala argitaratu zidatek.
-A.: Odisea bat beraz...
-1. G.: Okerrena ez duk hori, zera duk, orain nobela hori aspaldikoa iruditzen zaidak, urrunekoa. Ez nikek orain berbera idatziko. Gainera beste zerbait atera nahi izanezkerotan atzeratu egin beharko nikek orain, eta hurrengoan ere... katea duk.
–A.: Idazten eta argitaratzen jarraitzea pentsatzen duk beraz.
–1. G.: Urtean liburu bat ahal dela!
IÑAKI URIA
18-19

GaiezKulturaLiteraturaIdazleakGARMENDIA5
EgileezURIA3Kultura