Xalbador Garmendia: "Marquez-en KRONIKA Itzultzea Desafio Bat Izan Da"
«Erdaraz irakurtzen delarik Garcia Marquez, ba zirudik, botez ere KRONIKAN oso erraza dela, oso sinplea, bainan askotan gauzarik sinpleenak "tour de force"handi baten ondorioz iduzten baitira, irudituz zitzaidan CRONICA DE UNA MUERTE ANUNCIADA HERIOTZA lRAGARRITAKO BA TEN KRONIKA itzultzea gauza zaila zela».
Bestalde euskal idazle berrientzat oinarri bat jarri nahi izan diat, hitzak direla, sintasia. Adjetiboak esatebaterako, beti adjetibo berberak erabiltzen dizkiagu, alor horretan zerbait eman nezakeela uste izan diat, bazegok ugaritasun bat, bai zuberotarrez, bai beste euskalkitan, eta guztiori aprobetxatu beharra zegok, bestela betiko hitzak eta betiko adjetiboak aztun eta aspergarri gertatzen dituk. Gero beste arazo bat ere sortu zaidak, erdarakadena, nahiz hitzetan nahiz sintasian. Sartu egin dizkiat, irekitasun minimo batekin jokatu behar diagu bestela geureak egin dik.
Marquez-en KRONIKA hau esatebaterako, edo beste edozein sudamerikanoren obrak oso aberatsak dituk esaldi, modismo, hitz eta lokuzioen aldetik, horiek nola euskarara bihurtu, horien adjetbo aberastasuna nola ekarri... Iiburu batekin ez dituk zera hauek denak konponduko, bainan gutxienez bideak urratu, erraztasun batzu eman euskaraz idatzi nahi dutenentzat, hizkuntza aberastu, tajutu, nahiz eta itzulpenaren bidez.
Gero bizkaierazko hitzak sartzen ahalegindu nauk, bizkaierazkoak eta zuberotar eta lapurterazkoak baitare, ni giputza nauk eta gutxienez lau euskalki literariotan erabili diren hitzak erabiltzen saiatu nauk. Bazterretan milaka hitz dugu barreiaturik jaso beharretan, aberastasun hori aprobetxatu nahi izan diat. Baten bat edo baduk inongo hiztegitan ez datorrena handik eta hemendik nik bildu ditudanak, horrelakoak sartzeko bildur izaten nauk ni, bainan uste diat sartu egin behar direla G. Marquez-ek berak inongo hiztegitan agertzen ez diren hitzak erabiltzen dituen bezalaxe.
Ez diat hitz berririk asmatu, ez eta neologismorik erabili, euskal literaturan erabiliak izan diren hitzak baizik. "Arrapostu" erabili diat, "erantzun", "ihardetsi", beste noizbait. Esan nahi diat, ez dudala txoko euskara bat erabili nahi izan, honek ez garamatza inora. Zaldibin adibidez, euskara jatorra etazera, 800 - 1.200 hitz baino gehia ez da erabiltzen, ez zaizkit aski.
Hitzen formari asko begiratu zihoat, hitzen forma egokiari, familia erabili diat eta ez famili adibidez.
Amparo Viñualesek, Erronkariko alkateak, salatu du Erronkariko, Burgiko, Gardeko eta Bidankozeko kontsultategiek arreta txikitu beharko dutenez prebentzioan eragingo duela.
Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]
Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]
Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]
Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.
"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.
Berriozarren (Nafarroa) egingo da Gazteon eskutik lelopean, antolakundearen ustez gero eta gazte gehiagok egiten dutelako bat independentziaren aldeko borrokarekin. Topagunea "ekimen soil bat" baino gehiago dela aldarrikatu dute: "Euskal Herriko txoko... [+]
Su-etena hausteko arriskua erreala izan bada ere aste guztian zehar, adostasun batera iristeko bidean dira bi aldeak: bahitu gehiago askatuko lituzke Hamasek, laguntza Gazara sarrarazteko bidea ez oztopatzeko "promesa" egin duelako Israelek. Arabiar Ligako herriek... [+]
Epistemologia, edo ezagutzaren teoria, filosofiaren arlo nagusietako bat da, eta historian zehar garrantzizko eztabaidak izan dira gure ezagutzaren mugen eta oinarrien inguruan. Honen baitan bi korriente indartsu topatzen dira, ezagutzara iristeko bide ezberdinak proposatzen... [+]
Torturaren kontrako eguna baliatuz, Aske antolakundeak prentsaurrekoa egin du Bilboko Justizia Jauregian. Gaur egun ere tortura gauzatzeko baldintzek bere horretan jarraitzen dutela salatu dute.
Nafarroa eta Ezkio-Itsaso lotuko lituzkeen alternatibak Aralar barnean 22 kilometroko tunel bat zulatzea suposatuko luke, eta 1.300 milioi euroko kostua izango luke. Lotura hau igaroko litzatekeen herri ugarietako udalek nahiz bizilagunek, ordea, lanei ekiteko eduki beharreko... [+]
Asteazkenean izan behar zuen epaiketa dataz aldatu dute Lizarrako alkateak azken momentuan jarritako helegite baten ondorioz. Orain taldeari "gorrotoa sustatzea" ere egozten zaio eta lau urterainoko kartzela-zigor arriskua dute kideek.
Junts eta ERC abstenitu egin dira bozketan eta popularrek aurkezturiko ez-legezko proposamena aurrera atera da, PP, Vox eta UPNren botoekin. 2027 eta 2035 urteen artean ixtea aurreikusten diren Espainiako Estatuko zazpi zentral nuklearren bizitza erabilgarria handitzea ekarriko... [+]
Euskarazko B2 eskakizuna zuten bi udaltzain lanpostu baliogabetu zituzten epaileek iazko urtarrilean, euskara eskatzea "diskriminatzailea" izan zitekeela iritzita; eta aitzineko astean, Donostiako Udalak aurkezturiko helegitea ez aztertzeko erabakia hartu du EAEko... [+]
Getxoko Epaitegiak Europa ikastetxeko 4 urteko haurren kasua artxibatu izanaren berri izan dugu aste honetan. Horrek zera galdetzera garamatza: instantzia judizialak, polizialak… prest al daude haurren eskaerei erantzuteko? Benetan babesten al dira gure adingabeak... [+]