U. Z. E. I. : Euskal Kulturaren Oinarriak Sendotzen
Hiru urte eta erdi dira–udaberrian lau urte- Unibertsitate Zerbitzuetarako Euskal Ikastetxea (U.Z.E.I.) sortu zela. Orduz gero euskararen normalizazio lanean, hots, berreuskalduntze lanean pieza klabea bilakatzen ari zaigu.
Iadanik Fisika, Politika, Kimika, Psikologia hiztegiak kalean ikusi ditugu eta isileko aurrelanek argitzen ez zuten neurrian argitu du euskararako lan ikaragarri honek izan dezakeen balorea.
Euskal Kultur mailan eta Eskal Herriko gizarte osoan gero eta zama handiagoa ari da lortzen bere zerbitzu, ikastaro eta sustatze lanak direla medio.
Izan ere aspaldidanik ez da Euskal Kultur mundu honetan hain serioski eta kalitate horretaz mogitzen lantalderik ikusi.
Funtsean bere izaerak berak–kultur instituzio bezala definitzen da U.A.E.I.: «Euskararen normalizaziorako jaioa, hau da, terminologia berezituak, metodologia jakin batzaren aranera lantzeko eta gizarteratzeko sortua»–eman lezake euskaldanongan U.Z.E.I.ren ideia eta izatea zabaltzen laguntzeko arrazoia.
Gehingo oraindik 300 bat lagun taldetan banaturik eta koordinaturik aritu direla lanean baldin badakigu. Oraintxe bertan «Galería del libro» delakoak ZILARREZKO LAUBURUA eman die saritzat. Espero dezagun Euskal Herriak lan honi eman behar dion errokonozimenduaren lehen urratsa besterik ez izatea.
Euskal Kulturan arazo gehienetan bezala lan potentzial hori posibilitateei kateatuta arkitzen da. Eta gaur egun aginte indarrek nahiz gizarte indarrek apustu hori aurrean dutelarik enbideari hordago erantzuteko garaia iritsi da dudarik gabe. Eta geuk ere gure keinua bota nahi izan dugu lorategi horretan.
Hasteko lau urte hauetan egin denaren balorapena eskatu diogu Joxebari:
Gero niretzat esperientzia ederrena eta gratifikanteena izan da batez ere jende asko lan egiteko gogoarekin dagoela konprobatzea eta nik uste dut alde honetatik, nolabait UZElko lakidego zabal hori proba bat dela, test bat izan da eta pedagogia bat ere bai. Hau da, talde batek beste bat ondoan lanean ari dela eta gauzak aurrera ateratzen ari dela ikusten duenean jendea animatu egiten da. Eta momentu honetan jendea animatu egiten da. Eta momentu honetan jende dexente bildu liteke UZEIko nominan dagoen koorinazio jende hori behar bezala kokatzen bada. Alde honetatik niretzat esperientziarik positiboena izan da zein gogoz hartzen duen jendeak lana. Esan beharra dago olio gehixeago sar daitekeela makinaria guzti hori mogitzeko, beti ez bait da erraza jendea mogitzea. Bainan oro har guk uste izango genuen baino jende gehiago bildu ahal izan dela eta jendeak ikusi duela programa baten barruan lan egitea luzarora ikaragarri errentablea izango dugula. Nahiz eta momentuan oraindik esan: Hori al da praktikoena?, Zuk biltzen duzu hiztegi batetarako talde bat, eta horretako mutil edo neska bat hasten da lanean. Nahi baduzue oso gutxi idatzi du oraindik bainan taldean hasi eta berehala konturatzen da zerbait jasotzen ari dela, bera ere ez dagoela bakarrik gainera eta orduan prozesu zabalago baten barruan inplikatuta sentitzen da eta horrek jendeari morala ematen dio; horrela posible izan da talde berriak ere sortzea. Dudarik gabe luzarora gure aldetik hiztegiak berak egitea baino inportanteago da hau. Etorkizun handiagoko gauza bat delako.
Taldea egin eta talde horrek gauza asko egin ditzake, beste dinamika bat hartuko luke gainera, beste ilusio batekin. Hiztegietako materialea eta artikuloek berehala eman ditzakete fruituak, eta ematen hasiko dira.
Guri esan zitzaigun orain dela bi urtebete eta arrazoiz: «Hitzegiekin unibertsitaterako ari zarete eta BUPen ez dago ezer eta EGBn ere eskas daukagu". Pentsamendu horrek badu bere logika bainan nik beti uste izan nuen hori ez zela logikoena eta luzarora emankorrena ere ez, arrazoi honengatik: betidanik pentsatzen genuen inportatea zela prozesoa goitik ere hastea, behetik bazetorrela prozeso bat eta goitik hasi behar zela beste bat. Konfluentzia bat eman behar zen nahi eta ez. Eta konfluentzia hori orain goaz egitera.
Hau aurrera emateko alde batetatik aurretik egindako hiztegien azpiegitura genuen, eta beste aldetik, irakasleak berak izan dira interesatuenak, xentimorik kobratu gabe etorri dira, eta dohan egin dute beren lana. Baina hain erraz atera bada, aurretik hiztegigintza bat aginda zegoelako izan da. Beste edozein metodo konbentzionalen bidez askoz denbora gehiago behar zukeen. Baina aurretik kondizioak jarri ditugulako honelako lanak oso erraz eta hain denbora gutxitan egitea posible da.
Zuek lehen galdetzen zenutenari jarraituz. Hiztegiak nola? Hor lehenengo puntua izango litzateke EGBko oinarrizko hizkuntzatik unibertsitate arte dagoen zuloa betetzeko eta hori uste dut urgentea dela. Eta guk indar piska bat badugu. Hori egin behar dugu lehenbailehen.
Produktu hauen problemak kostoak dira. Adibidez, filosofiako testu hau 1.700 pezetatan jarriko litzateke eta hori ez da posible. Guk testu bat jarri behar dugu gutxi gora behera erdarazkoen papera.
Beraz, aplikaziorako tresnak sortu behar ditugu. Beti esan ohi da diglosiatik, zorioneko diglosiatik irten eta normalizazio sozial batetara pasatu behar dugula.-bainan normalizazio sozial batetara pasatzeko behar ditugu hizkuntzaren tresnak berak eta tresna horiek ezagutuko duen jendea. Zeren bestela ez dago kurtsilorik ematerik, profesionalak prestatzerik, etabar. Orduan, beste kapitulu bat oso inportantea guretzat irakaskuntzari begira dagoenez aparte mundu profesional osorako plangintza izango litzateke.
Nola eraman aurrera lan hori? Hemen (grafiko bat erakusten digu) adierazten dugu zein jakintza alor ikutu ditugun. Orduan, jakintza alor hauetatik berehalaxe deribazio aplikatuak egon litezke gizarteko zenbait sektoretara. Fabriketara eman dezagun: hori gure hiztegietatik bertatik eta horren exenplu argia hau da: Patricio Echeverriari esan genion teknologiari buruzko hiztegi bat genuela asmotan, eta bereziki metalurgiari zegokionez, ea fabrika horretan erabiltzen zen lexikoa bildu zezakeen. Berak bere esku hartu zuen. Orduan 10 hilabetez ibili da hango langile talde bat materiale hori biltzen. Iadanik hori dena hilduta dago itzulpenerako prest. Hau dudarik gabe beste sektore guztietarako eredu bat da.
Gure bigarren helburua beraz zera izango litzateke: orain arte guk hiztegietatik irakaskuntzara egiten dugun prozeso bera mundu industrialerako egin. Eta orduan materiale didaktikopedagogikoa sortzea. Eta orduan, esate batetarako, alfabetakuntza bera ez litzateke soilki alfabetakuntza arrunta izango, baizik eta berek egunero zortzi orduz erabili behar duten hizkuntza molde horretarako ere alfabetakuntza tekniko bat.
Ez dugu pentsatu behar alfabetakuntza teknikoa unibertsitarientzat bakarrik denik. Eskola profesionaletako ikasleek edo edozein lagilek badaki fresadora batetan zer elemendu dauden. Eta egun guztia pasatu du gauza horietaz hizketan. Enpresa barnean hori da bere mundua, zortzi orduz gutxienez. Orduan zergatik kastigatu behar dugu hizkuntza hortik kanpora aterata.
Guk orain hasi behar dugu, industria iraultzatik hona deseuskalduntzeko mundu indsutrialak sortu duen prozesuaren kontrako kontraprozesu bat. Nolabait honelako gauzen bidez. Honek beraz eskatzen du materiale hori idatzita edukitzea, eta momentu batetan sektore bakoitzari egokitutako alfabetakuntza metodoak. Bainan hori ez daukagu egiterik oinarrizko beste pieza batzuek aurretik sortzen ez badira.
Hor interes borrokak sortuko dira bere momentuan noski, bainan hori gizarteko jokuak konpondu beharko duen arazoa da. Nolanahi ere nik pentsatzen dut hainbat komenio kolektibotan horrelako gauzak sartzen direla eta sartuz joango direla. Exenplu bat badago alde honetatik bankaren mundu horretan. Hor ia dagoeneko elebitasun batzordeak eta komenioetatik datozen batzordeak proposamenak egiten hasiak dira. Eta hor ere berdin-berdin bilketa handi bat egiten ari da eta orduan hizkuntza beti bizitzarekin kontrastatu egiten da.
Gero, gure helburuetako bat talde pedagogiko bat sortzea izango litzateke, materiale linguistiko guzti hauek jendearengana eraman ahal izateko egokituko dituen talde pedagogikodidaktiko bat. Horrek ez du beste munduko milagrorik eskatzen, bakarrik bi edo hiru lagun lan horretan edukitzea. Asko al da? Zeren eta urtean bost milioi gastatu behar izan arren, Euskadi osorako aplikazioa duen arazo bat denez ikaragarri errentablea da logika baten barruan sartuz gero. Zeren orduan irakaslegoak berak sartu behar dituen orduek askoz ere gehiago kosta dute bakoitza bere aldetik arituz gero eta apunte txarrak prestatzeko gainera. Ondoko eskolan zer ari diren prestatzen ez bait dakite. Bakoitzak bere erara egin behar du, ez dauka zentzurik, ez da ekonomikoa,. beste alde batetatik eta gainera desakreditatu egiten gara piskanaka.
Elkarrizketa luzera zihoan. Beste punto asko orrialde hauetara ezin ekarririk gelditu dira. Hauen artean, beste euskal erakunde askorengan sumatu den bezala krisis ekonomiko baten barruan sortua izatea izan dela erakundearen hazkundea zaildu duen arrazoi handi bat. Hau esaten zigun Joxebak azken orduan. UZEIk sosegu handiagoko irtenbide bat bilatu behar duela lehenbailehen...
Puntu zehatzagorik ezagutu nahi duenak hor du UZElk prestatutako «UZEI: 1977-1980, HISTORIA ETA GOGOETA» dossierea. Hor aurki ditzake bata besteari josirik, UZElren lan handiaren zehaztasunak.
Hor utzi ditugu UZElkoak beren hirurogei mila euskal hitz normalizatuetan igeri. Iadanik aurreratuak dituzten lanak bukatzen, eta lan berriak hasten. Euskal Herriaren berreuskalduntze lan nazional, astun eta apasionatu horretan murgildurik. Eta horrek egun dakartzan zalantza guztiekin noski: Lokal berri handiago bat behar izatea, UZElko langile bakoitzak atal gehiegi norberaren gain hartu behar izatea, sostengua nun bilatu, etabar. Eta alde batetatik pozkarri den egoera baten aurrean: berengana hurbiltzen den lankidego zablari ezin erantzunez.