Euskal Teatroa sendotzen ari


2021eko uztailaren 23an
Eugenio Arozena, "Intxixu" antzerki taldeko sortzaile eta zuzendaria eta antzerki biltzarreko zuzendariari elkarrizketa
Euskal Teatroa sendotzen ari
Orain dela gutxi euskal antzerki-eskola bat sortzeko berri izan genuen. Donostiako iraileko jaietan egin zen mahai inguru batetan, hain zuzen, euskal antzerkilariek parte hartren zutelarik. Mahai ingurua "Euskal Antzerkilarien Biltzarra" elkarteak bultzatua zen. Eugenio Arorenak, oiartzundarra "Intxixu" antzerki taldearen sortzailea eta gaurkozuzendaria, eta baita ere, antzerkilarien biltzarreko zuzendaria, hontaz eta hainbat gauzetaz hitz eginten digu orain, elkarrizketa honetan.
Z.A.– Nondik datorkio Euskal Herriari teatrorako zaletasuna?
E.A.– Nik beti, urrutira joanez, aipatzen dut prehistoriako kasua. Orduan gizana animalia jazten duk, bere bizibeharrek eraginda, ondoren ehiztatzeko.Hau izango litzateke lehenengo antzerkia Euskal Herrian. Eta pertsonaje hauk, nahiz eta grabaduetan gehiegi ez azaldu. ahozko literaturan asko,aipatzen dituk. Mundu hori, koba zulorena, izugarrizko mundu bat duk, eta ipuien bidez badugu horren berririk: behi gorria1 zaldi gorria, eta Mayi bera ere, koba zuloen indar berezien ezaugarriak dituk.
Euskal Herrian beti izan da imintziorako zaletasona, imintziotan ibiltzeko gogoa. Kasu nabarmenena baserrietan egiten zen arta zuriketarena-da. Orduan gauza asko egiten hituken, esate baterako sorgin afariak, eta hauk nola ziren jakiteko ikus ditzakegu Laboaren bertsoak: "baga, biga, higa...". Hartako giroa erabat librea zen. Zergatik giro hau arta zuriketan? Oraindik ere ehun urtetako zahar batek esango dik: "Zazpietarako, etxera erretiratzen ziren neskak. Orduan, aprobetxatu egiten zen arta zuriketa libertade osoa ibiltzeko". Amodio librea ,gazteen arteko tratuak, hori dena hantxe egiten zen Aurreneko etapan bertso eta kanta izaten zen, giroa prestatzeko ; bigarrenean,- dantza eta erreprensentazioak; eta hirugarrenean berriz, desmadrea. Askotan, bertsotan herriko apaizaren kontra jokatzen zen, giroa halakoxea baitzen.
'Labaiengo apezak
semetxo bat bedu
osaba erraiten dio
barak hala nahi du.
Ez da gaizki errana
konprenitzen badu
aitek meza emanda
semeak lagundu".
Eta subkonszientean nola geratu den ikusteko, kontatuko dizut orain
bertako gertaera bat; Larruquert-ekin Zubietara joan ginenean,,pelikula bat egitekoj arta zuriketa filmatuz. Sartu ginen etxe batera, eta esan ziguten"jarri hor, eta zu hor", eta orduan mutila eta ondoan neska, mutila eta ondoan neska gelditu ginen.
"Jendeak Ez Du Pastorala Konprenditzen".
Z.A.– Eta pastoralak, :ze zentzu dute?
E.A.– Pastorala baino lehenagokoak, saribariak izaten ziren, pastoralen antzeko jenero bat, baina pixka bat irri antzerti satiriko edo hola. Pastorala berriz, traxedia bat da,eta hala esaten diote xuberotarrek: "traxedia". Baita ere erabiltzen dute "bizitza" izena, bainan "Pastorala" sekulan ez. Pastorala nandik datorren esatea zaila duk. Dena den, nere ustez badago Grezia Zaharreko antzerkiarekin kutsu, bat, zeren pertsonaiak aurrera eta atzera ibiltzen dira, dantzatzen, eta gainera, hizkuntza rimatuaz. Batzuek esaten ditek teatro osoa dela, bainan ez dut nik horrelakorik uste. Pastorala artzai giroko teatro bat duk, artzaiek egina, eta besterik ez. Ez da teatro oso bat, hau ez baita izaten elementuen akumulazio bat. Teatro izateko ez da nahikoa pertsonaiak, korua eta elementu guztiak elkarrekin jartzea. Gaur egun, zoritxarrez, pastorala berez nola den, ez da konprenitzen. Ezta egileek ere, eta ezta xuberotarrek ere. Donostiarrak hara joaten direnean, eta pertsonaien ibilkera ikusten dutenean, "joño, hau duk ibilkera" esaten ditek. Bainan hori, artzai delako pertsonaia. Hemengo artzaiak ere hala ibiliko dituk. Badu bere espresibidadea baina guretzat gauza galdua delako.
Z.A.- Nola desarrollatu zen gerra ondoko euskal teatroa?
E.A.- Gerra ondoren bi mundu sortu dituk. Bata, egileena, etxean idatzi eta gero- publikatu egiten zutelarik, eta bestea, Maria Dolores Agirre eta "Jarrai", gerra aurrean eusko alderdiak bultzatutako antzerki xinple eta populistari jarraitu nahiean. Bainan lehenengo eszepzio legea jarri zigutenean, 1 968ean, dena hankaz gora geratu zen. Urnietako "Egi Bila" taldea jarraitu zen nolabait, bainan oso motel, giroa oso gogorra baitzen. 1969an "Intxixu" sortzen da, eta giroa lasaitzen doan bitartean, Debako taldea, Lurdes Iriondorena, Iparraldean Daniel Landartena ...Haundirik gabe, bainan kanpotik ikusita, nahiz eta jendeak esan oso gutxi egin zela, nik uste dut. historia aztertuz, gerra ondoko indar sonatuena izan zela euskal teatroa.
Beharbada, gerra bukatu eta berehala egon zen teatro indartsu bat. bainan oinarririk gabe,zeren beti politika ikusmoldetik egiten baitzen teatroa. Eta nik uste dut antzerki ikusmoldetik joko politiko bat egin behar dela. Aldrebes egiten badugu gero horrek ematen ditu ondorioak, diferentziak eta sesioak, eta honela desegin da talde asko eta asko. Orain ez da hori gertatzen. Orain finkatzen ari da teatroa. Iparraldean badira bost talde, eta denetara hamabi edo hamairu talde. Nik uste dut geroz eta gehiago sendatuko dela teatroa.
"Barka Bezatela Alderdi Politikoek"
Z.A.-Beraz, teatroaren oinarrizko zentzuaren bila zabiltzate.
E.A.-- Bai. nik uste dut teatroa herri adierazpen bat dela. Ez duk etxean egindako espresio bat. Teatroak beti izan behar dik erlazio-bat jendearekin. Ezin duk erori halako teatro "arkeologiko" bat egitera, eta ezta ere, ikurrin bat hartu eta harekin ibili.Nik uste dut objetibitatearekin jokatu behar dela, eta horregatik barka bezatela alderdi politikoek, bainam antzerkiaren filosofia,alderdiena baino altuagos egon behar du. Gaur egun behintzat, Euskal Herriko alderdi politikoek, beraien ikusmoldetik ikusten dute teatroa, bere filosofi ekonomiko-sozial ikuspegitik. Eta momentu batzuetan objetiboak izango dira, bainan beste- batzuetan subjetiboak. Azken hau gertatzen bada, eta gu alderdi politiko baten ikuspegitik atzean bagabiltza ez dugu salatzerik izango.
Z.A. Nola doa zuen elkartearen lana?
E.A. Elkartea aurrera eramatea, orain urte t'erdi jaio zenetik honera, ez da samurra izan. Aurrenekospausoa taldeak inguratu eta berotasun giro bat sortu izanzen. Zergatik? Talde bakoitza bere aldetik zebilelako. Adibidez, "Intxixu" eta "Egi Bila" ziren garai hartan gehiena egiten zutenak. Gaur egun "lntxixu k" berrogeita hamar emanaldi ematen ditu urtean, eta "Egi Bilak" hogeita hamarren bat. Beste guztiak berriz, hamar bakarrik ematen ditek. Hori planifikazio baten falta duk, antzeslariek elkarren berririk ez dutelako...
Orain eman behar dugun pausoa euskal eskola bat sortzea da, eta gero aztertu erdaldun diren lurraldeen egoera. Zeren badira Erriberan, Bizkaian, Iparraldean. eta baita ere Gipuzkoako zenbait toki, bi orduko emanaldi bat euskarazeraman ez dezakeena, noski, euskaraz ez dakitelako.
Z.A.Euskal eskolari buruz, ze asmoak dituzue?
E.A.- Bartzelonako mugimendua aztertu nabi genuke orain, eta handik irakasle batzu ekarri. Baita ere, aurkitu nahigenituzke deklamazioko irakaslesk. Egin behar duguna giro bat sortzea da, . hemendik bi urtetako benetako eskola bat edukitzeko, ez eskola tradizional bat, baizik eta kurtso batzu emango dituen eskola. Hortaz aparte, biltzarretako momentuko lanak, kanpoan ze teatro mota egiten den ikustea dira. Ikusi eta bereganatu, zeren eta ezin dugu autodidaktak izaten jarrai. Batez ere Europari begira jarri betar gara. Madrilgo antzerki giroa ez zait batere gustatzen. Eta ez da zentralismoagatik
"Muestra Itinerante": Maniobra Bat
Z.A.– Euskal Antzerkilarien Biltzarrak ezetza eman zion Eusko Kontseilu Nagusiak proposatutako "muestra itinerante de teatro"-ari. Zergatik hori?
E.A. Bueno, guk ez baietz eta ez ezetz, ez genuen erantzunik eman. Kontseilu hori osatzen duten antzerkiko jendeek, dudarik gabe, euskal jendea ez dute ondo ikusten. Bi mundu desberdinak gaituk. Aurreneko bilerara, hori tratatzeko, neu joan nintzen. Deia oso aldrebesa izan zen, bainan joatea erabaki genuen. Nik esan nien oso interesantea iruditzen zitzaigula ideia, bainan besteekin egongo nintzela, eta erabakiko genuela.Harrez gero ez genuen beste kontakturik izan. Gero, egunen batetan lagun batek deitu zidan, hurrengo egunean bilera bat zegoela esanez, eta nik erantzun nion aurretik eztabaidatu egin beharko genuela Biltzarrekoak. Hark, berriz, hori ez zela posible esan, eta besterik gabe, erantzuteko. Nik horrelakorik ez nuen onartu, eta kitto.
Martxa hau maniobra elektoralista bat iruditzen zait, zenbaltalderdi politikoassmatuta. Momentu honetan, gauza guztiak oraindik sendotu beharrean dandelarik, ezin da nere ustez hainbeste diru horretan erabili, lanean ari diren taldeei laguntzarik gabe utziz. Eta- gero, nola egin daiteke muestra hori hiru probintzitan, Nafarroa ukitu gabe?
F. IBARGUTXI

"Orain eman behar dugun pausoa, euskal antzerki eskola bat".
"Uste dut gerra ondoko indar sonatnena izan zela teatroa".
"Jsndeak ez du pastorala konprenditzen".
32-33

GaiezKulturaAntzerkiauzendariak
GaiezKulturaAntzerkiaPastoralak
PertsonaiazAROZENA2
EgileezIBARGUTXI2Kultura

Azkenak
Osakidetzan egiturazko eta egiazko konponbideak eskatu dituzte Gasteiz, Bilbo eta Donostian

Milaka pertsona kalera atera dira larunbatean, Eusko Jaurlaritzari eta Osasun Sailari "konponbide errealak" eskatzeko, Osakidetzaren arazo estrukturalak konpon ditzaten.


Aroztegiari ezetz esan dio jende oldeak Iruñean, eta auzipetuen absoluzioa eskatu du

Milaka eta milaka lagun elkartu dira larunbat bazkalondoan Iruñean, Baztango Aroztegiaren makroproiektuari aurkakotasuna adierazteko eta maiatzean epaituko dituzten zazpi auzipetuen absoluzioa eskatzeko. Bideoz grabatu dugu amaiera ekitaldiko hitzartzea [albistearen... [+]


Bonus track: non dago saria?

Jan-edanean zeuden denak, itxuraz alai, baina baten bat urduri zebilen aperitibo eta aperitifa artean. Bigarrenez jasoko zuen saria, baina eskuetan edukiko zuen lehenbizikoa izango zen. Eta urduri zegoen, oroigarriak bulegora heldu beharra zeukalako, joder. ARGIA Sariak ez dira,... [+]


Argia Sarien kronika
Galga azkartasunari

Gauzak bizi eta azkar aldatzen badira ere, zenbait kontu ez dira aldatzen: Argia Sarien ekitaldia da horietako bat. Horixe esan dio kronikagile honi beharrera etorri den kanpoko kazetari batek, ARGIA asko aldatu dela esatearekin batera, sari-banaketa hasi aurretik. Onerako ari... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Interneteko Argia Saria: Oroibidea

Galtzaileen herri ondarea sarean jartzeko erakunde publiko batetik egindako ahaleginagatik, ahots gabeen ahotsa entzuteko aukera emateagatik, eta batez ere, Nafarroak aitzindari izaten segi dezan oroimen historikoa berreskuratzeko bidean, Interneteko Argia Saria Nafarroako... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Banatu ditugu euskarazko komunikazioaren 2025eko Argia Sariak

Sei sari banatu ditugu aurten: ikus-entzunezko saria EITB Kultura telebista saioari eman zaio, prentsako saria Irutxuloko Hitza Donostiako hedabideari, entzunezko saria BaDa!bil podcastari, interneteko saria Oroibidea bilatzaileari eta komunikazio kanpaina onenaren saria Altxa... [+]


2025-01-31 | ARGIA
ARGIAko lantaldearen mezua: Mundu ilunean, ARGIA gehiago

Onintza Irureta Azkunek egin du hitzartzea ARGIAko lantaldearen izenean:

"ARGIAko komunitatea osatzen duten milaka lagunetako batek berriki adierazi digu batzuetan ARGIA iluna dela, barruak mugiarazten dizkion albiste gogorrak daudela. Lan ona egiten dugula, baina... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Urteko kanpaina onenaren Argia Saria: Altxa Burua

Seme-alabek lehen mugikorra izateko adina atzeratzeko eskolaz eskola egindako lanagatik eta lortutako emaitzengatik, ikastetxeak mugikorrik gabeko arnasgune izateko borrokagatik, kanpaina onenaren Argia Saria guraso elkarteek osaturiko Altxa Burua ekimenarentzat izan da... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Merezimenduzko Argia Saria: Ene Kantak

Hamabost urteotan gazteenen artean euskara sustatzeko egindako lanagatik eta lortutako arrakastagatik,  Merezimenduzko Argia Saria Ene Kantak proiektuarentzat izan da. Saria Nerea Urbizu, Fermin Sarasa eta Jesus Irujok jaso dute.


2025-01-31 | ARGIA
Entzunezko Argia Saria: BaDA!bil podcasta

Entzunezko Argia Saria BaDA!bil podcastak jaso du, Hiru Damatxo ekoiztetxeak ekoitzitakoa, eta Gerediaga elkarteak eta EITBk finantzatutakoa. Podcastak kulturgintzan dabiltzan lau mahaikidez osaturiko bost mahai inguru jaso ditu Durangoko Azokaren bueltan. Saria jaso dute Amets... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Prentsako Argia Saria: Irutxuloko Hitza

Prentsako Argia Saria Irutxuloko Hitza-rentzat izan da, eskuin muturraren igoerari egindako jarraipenagatik eta talde erreakzionarioen benetako aurpegia erakusteko kalean hor egoteagatik. Aurten 20 urte beteko ditu Donostiako hedabideak. Aizpea Aizpurua, Andrea Bosch,... [+]


2025-01-31 | ARGIA
Ikus-entzunezko Argia Saria: EITB Kultura

EITB Kultura telebista saioak jaso du Argia Saria euskal kulturgileen lana bistaratzeagatik, Euskal Herriko txoko guztietako proiektuak telebista publikora ekartzeagatik, eta egiten duten kalitatezko ikus-entzunezkoagatik. Saria Leire Ikaranek eta Kerman Diazek jaso dute, Berde... [+]


Calexit, Kaliforniaren independentzia bilatzen duen ekimena

Ekimenak erreferendum eskaera egin du eta Shirley Weber estatu idazkariak onartu. Orain, prozesuari jarraipena emateko, 546.000 sinadura lortu behar dituzte datorren uztailerako. Marcus Evansek egin du eskaera.


Eguneraketa berriak daude