Gizartea
Ingurumena
Politika
Ekonomia
Kultura
Euskara
Feminismoa
Hezkuntza
Nazioartea
Iritzia
ostirala 2025eko otsailaren 21ean
Euskal unibertsitateaz
Gregorio Monreal dugu oraingoan, Zeruko Argiarako Euskal Unibertsitateaz mintzatzen. ESE Iko plazagizon ezaguna ete Katedrako Agragaduria orain gutxi egin duena.Gaur, Madrilgo Conplutense-n ematen ditu klaseak. Deretxoaren Historia du, bere karrerako espezialitstes. Unibertsitste ofizialean, eskuko hatzamarrez konta daitezke, maila honetako euskaldun irakasleak. Horietako bat dugu Gregorio Monreal. Elkar hizketa honetan, egoki eta argi mintzo zaigu Euskal Unibertsitateaz, abstrazio eta topikorik egin gabe. Ongi ezagutzen duen landa baita, unibertsitetearena.
Beste korapilo bat -ia beti negatiboa, egia esateko-, gure artean bi Unibersitate pribatu izatea da, Deustukoa, jesuitena, eta Nafarrokoa, Opusena. Beste neurketa batzuek alde batera utzirik, eta zenbat eta nolakoak diren bakarrik kontutan hartuz, "Elizako bi Unibersitate hauen fakultate eta eskolak, zentro ofizialik ez sortzeko aitzaki eta itxura izan dituela Estaduak". Ez suerte berdinez, baina Jesusen Lagundiak eta Opusek zabaldu egin nahi dituzte beren sailak, herriaren beharrak baino gehiago beren interesak gogoan izanik.
Ondorenak alde batetik eta bestetik, har daitezke: egun, dirudienez, Bilboko Unibersitateak ari duen burruka, bere zentroak ugaritzeko da; bidezko denez, Valladolidko Erretoretzak axolarik gabe, erresuminez ez bada, hartzen ditu Gipuzkoaren eta Arabaren nahiak, hauek ez bait dira harentzat bere unibersitate-sailetatik urruti dauden eraskin territorial batzuk besterik; zer esanik ez, Zaragozako Erretoretzari buruhausteak kentzen dizkiola Iruineko Opusek, eta unibersitatepresupuestorik ez diola jaten. Nafarroaren unibersitate nahiak baztertu egiten dira edo ixilean pasa.
Zabalean hartuz, zentro ofizialak eskas gertatzen direla esan beharra dago. Hala ere dato asko falta da eskasia nabarmen hori neurtzeko: kezkaturik gauzak Euskal Unibersitateak eta gai gara, arazo hori dela-ta, herri-mobilizazioak egiteko; baina ez dakigu zenbat ikasle hta zein fakultatetan nahiz eskoletan dauden. Lehengo urtean 2000 estudiante euskaldun bazeudela uste zen Valladoliden. Zenbat zeudekeen Salamancan, Madrilen, Zaragozan, Barcelonan? Ez dakigu. Ez dago datorik. Berri gehiago gabe ezinezkoa da reibindikazio bidezko batzuek egitea, nahiz osoan nahiz zatika. "Hemen, hontan ere, herri jakin bat ametsezko herri egiten dugu, eta Unibersitate arazo hau, hor dauzkagun beste asko bezelaxe, amets-gai gertatzen zaigu".
Azkenik, Euskadiko zentro ofizialen kopuruak garbi erakusten du gutxigi direla. Ez dago Estatuko beste zenbait eskualdetan ' daudenekin konparatu besterik, adibidez, demografiaz eta ekonomiaz gure hainbat desarroilatu gabetan Galizia-, baita berrikitan sortutako distritoren barnean ere -Extremadura-.
Konzeptoa mugatzea erraza ez bada, ez da errazagoa kondizioak izendatzea. Ez diegu ukatuko euskaldunei kreazio-baliorik, baina erakunde-modutan ia dena probatu eta praktikatu da: iduri luke zentzuzko eta prakmatiko, ezer ez cfaukagun hontan, lortu litekeenarengatik burrukatzea. Gaur gaurkoz, E. Unibersitate-distrito baten eraikuntza, gaur estadu mailan onartzen diren fakultate, zentro eta eskola modu guziekin. "Euskal Herriko Unibersitatea eta E. Unibersitatea ez dira elkarren etsai, norbaitzuek uste duten bezala. Bata bestearen kondizio beharrezko bat, nahikoa ez bada ere".
Jakina hobe litzatekeela zuzenean bigarren mailatik hastea -Euskal Unibersitatetik-, honek bestea barnean izango bait luke berez. Baina ez dezagun ahantz, Euskal Unibertsitatea lortzeak autogobernu bat izatea eskatzen duela -federala edo estatala edo gutxienez,oso lotuak daudela bi hoiek elkarri (Hipotesi bezala ez bait dago zertan bazterturik, eskubideak itzultzean edo ematerakoan, irakaskintza kontuan zenbait murriztasun izan daitekeela). Beraz, autonomi kontuak luzatzen badu, edo irakaskintzan murriztasun hoik baldin baditugu zer egin?
"Distritoa orain bertan lortu daiteke, egungo konstituzioaren kondizioetan. Nahikoa litzateke oraingo distritoen mugak aldatzea eta beste berri bat izendatzea". Hori gobernuaren edo aministrazioaren egintza eguneroko bat besterik ez da, ez da aparteko gauza bat. Ez dago Extremadurako Unibersitatea, Baleareskoa eta abar gogoratu besterik. Ahal dena, adibidez euskal distrito bat, eskatzen dutenengatik "saltzaile" direla esatea -esan .izan den bezela- zozokeria eta umekeria haundi bat iruditzen zait. Zozokeria bakarrik ez berriz, Bilbon edo Donostian ederki instalaturik esaten bada". Jakiteko izango litzateke zer pentsatzen duten hortaz hainbat milaka ikaslek eta beren familiek, gauza horren faltan Euskaditik kanpora zortzi hilabete pasa beharren daudelarik.
Hala dena eta hala behaiko lukeena ikusiz, gure reibindikazioak ondorengo urteetan nondik noratsu joan daitezkeen ikusiz, hutsaren -Zentro ofizialik eza Euskadin- eta guziaren -Euskal Unibersitateaartean non jo asko dago, eta ekintza modu asko izan daitezke guk nahi dugun lekura eramango gaituztenak.
Orain arte esandakoek erakusten dute noratsu jo beharko litzatekeen. Hara beha jartzea, behin eta berriz gure artean esaten dena berritzea besterik ez da. Lehenik, euskal distrito bat lortzeko politikari eustea, distrito horrek Ego-Euskadiko lau probintziak hartzen dituela. Lehen ere esan dut, holako gauza bat lortzea egungo estatu-neurritan ere, oso garrantzizkoa izango litzatekeela. Distritoaren garrantzia, ez bait da unibertsitate mailan bakarrik, beheragoko mailatan ere bai. Hala ere, unibersitate mailan hartzen du bere garrantzi osoa: Hala errazago da unibersitate-aurrerapide politika bat egitea herri osoaren beharren arabera, hala zentroan banaketa zentzuzko bat egin daiteke jeografia oinarri dela, hala finanziazio elkartu bat eratu daiteke, e.a.
"Gaur bertan, distritoa egina ez eduki arren, ez da amets egitea, dauzkagun unibersitateko zentro ofizialetan euskal-kultura insitituzionalizatzea".
Hizkuntzaren inguruko reibindikazio sailketa batetaz ari naiz: Hizkuntzaren eta Euskal Kulturaren Instituto edo Departamenduen eraikuntza, klaseen zuzendaritza beren gain hartzen dutela -debalde eta eskola orduen barnean, jakina-, kursoen programaketa nahiz historia sailean, nahiz ekonomiarenean e.a. Ez da dudarik, askoz errezago lortu daitekeela errebindikazio sailketa hori euskak distrito baten bar nean, baina oraingoz daukagun sakabanaketa hontan, ez litzateke ezinezkoa -izango sakabanatutako zentro hoien elkar-antolaketa bat.
Pauso hoiek denek egiten dute geure helburu dugun Euskal Unibersitaterako bidea. Lehen esan dugun zerbaitetara bihurtuz, "ezin dut zenbait jendetan sumatzen dudan milenarismoa eta mesianismoa -onar Euskal Unibersitateaz". Esan berria du Mitxelenak, Pekindik Wassingtonera bitartean ez dela beste mundu unibersitate-mota apartekorik agertu, eta geren buruari aitortzen diogun kreatibitatea onarturik ere, mota hoietakoren bat onartu beharko dugu guk ere, edo bakar bat soilki hartzen ez bada ere, hoietan dauden elementuz osatutako zerbait. Aukeratzen dugun formularen etengabeko kritika bat beharrezkoa izango dugu, baina, jakina, izaten dugunean, izan ere, orain dabifkigun martxan, kijotekeriatan espezialistarik hoberenak ari gara gertatzen.
Espainiako Estatu berrantolatuan -federalean edo estatutoez deszentralizatuan- eskualde edo nazio bakoitzak eskubide haundiak balitu ere bateko eta besteko irakaskuntzak antza eta lotura izango duela dirudi. Irakaskuntzaren mamiz Estatuarekin tratu bat egin beharko litzateke, berez. Euskal Unibertsitatearen arazoa, katalanaren, valencianoaren, Baleareskoenaren eta Galiziakoaren arazoetatik bereiztea alde horietatik begiraturik eta gure mugak kóntutan harturik oso gaizki egingo genuke.
Euskaldunek, katalanek eta gallegoek, Estatuko kontuan konstituzioko testoa egiterakoan, Unibertsitateaz dituzten iritzi garbi eta bateratuek erabakiko dute gutxiengoen unibertsitatea nolakoa izango den. Horretan eta beste gauzetan, elkarturik proposatzen dituzten bideak bilakatuko dira lege.
Halere borroka latza jo beharko da, bestelako interes bortitzekin topo egingo bait dugu bidean. Gai honetaz Euskal Herrian bertan eta hemendik kanpora dauden jokabide desberdinak kontuan hrtu behr dira epe motzerako eta ez hain motzerako antolatu behar diren lanetan.
Irakaskuntza mailan eskubide haundiak dituen agintea bagenu euskal unibertsitateak bide errazagoa luke eta askoz ere azkarrago antolatuko litzateke. Baina bienbitartean ezin egongo gara eskuak tolesturik lortu daitezkeen gauzak lortu gabe.
UEUk euskal unibertsitate baten beharraren nahia agertzen du batipat. Eta nahi hau ez da UEU egiten den bitartean itzaliko. Euskaldunok nazio ikuspegiz dugun helburu nagusitik ez daiteke urrutira, ordea, UEU : Euskadin diren eta izan behar duten ikastetxe ofizial eta pribatuetan euskaldunok sarbidea eta aginpidea izatetik, alegia.
Probetxuzkoa eta beharrezkoa da ehundaka euskaldun Uztaritzen biltzea. Neurri bateraino bidezkoa ere bada, haii dela Euskal Unibertsitatea amets egitea. Baina milaka euskaldunek urtearen 32 aste beste Unibertsitate batean pasatzen dituztela ahaztea, ez da bidezkoa: Euskaldunok zuzendaritzan eta irakaskuntzan ezeren aginpiderik ez ~dugun Unibertsitate batean, hain zuzen ere. Kataluinakoan, Valenziakoan eta Galiziakoan bertakoak dira irakasle gehienak, Euskal Herrian alderantziz gertatzen da, ordea. Haietako Unibertsitatea ez da gauetik goizera katalana edo gallegoa billakatuko, baina jatorriz bertako den eta lekuko iritzi eta jokabidez hornitutako irakaslegoa dutenek bide luzea eta zailena egina dute. Unibertsitatea euskalduntzeko udakoa baino areago, udazkenekoa, negukoa eta udaberrikoa euskaldundu behar ditugu. Azterketa bat egiteko eta aurrera begira plangintza bat egiteko aukera ona eman dezakete udako bi asteek, noski.
Irakaslegoa aipatu dut, Euskal Unibertsitatearen haberik sendoena berau bait da. Honetan dugun mixeria ikaragarria da. Irakasle profesioaren bidea lausotzea izan dela Elizaren 2 Unibertsitateek egin duten kalterik haundiena deritzat. Estatuaren ikastetxeetako ikasleek badakizkite irakaslegoaren berezitasunak, selekzioaren mekanika, geroko urratsak, hau da, unibertsitateko profesioaren legeak ezagutzen dituzte. Oso kontuz zabaltzen dizkie erakundeak berak bideak.
Unibertsjtate pribatuetan, berriz, zer gertatzen da? Unibertsitatea ofizialaren kategoria ematen du, baina ez istudio maila bera. Ikasleak, beraz, ez du behar bezalako arretarik jartzen. Elizaren Unibertsitateetako ikasleek irakaslego mailara iritxi ohi dira, noski. Baina orientabiderako, doktoradutzarako eta oposiziotarako laguntza gutxi izan ohi dute. Unibertsitateaz kanpoko lanen batean sartu behar izaten dute gehienek, beraz.
Euskal Unibertsitatea lortzeko bidea ofiziala bakarrik denik, ez dut esan nahi honekin. Baina gauzak dauden bezala egonik, berau da gaurregun horretara garamatzan autopista. Noiznahi zaborrez itxi
daitezkeen gurdibideetatik jendeari eragitea bidezkoa denik ez dirudi.
Irakurrienak
Matomo erabiliz
#2
Xabier Letona Biteri
#3
#4
Danele Sarriugarte Mochales
Azkenak
2025-02-21
Xabier Letona Biteri
Frantziako Estatu Kontseiluak Palestinak irabaziko du Kolektiboaren desegitea onartu du
Okzitaniako Tolosako elkartea da aipatu kolektiboa eta Frantziako Gobernuak dekretuz desegin zuen 2022an. Orain Estatu Kontseilua gobernuaren erabakia egokia dela berretsi du.
Izan, badira salbuespen legeak, bai horixe!
Sare Herritarrak antolatuta, pasa den urtarrilaren 11n Bilboko kaleak bete zituen manifestazio jendetsuaren ondoren, berriz sortu da eztabaida, euskal presoei salbuespen legeriarik aplikatzen ote zaion. Gure iritzia azaltzen saiatuko gara.
Espetxe politikan aldaketa nabarmena... [+]
2025-02-21
Iñaki Etaio Alonso
Zedarriak, armagintza, zoru etikoa eta langileok
Duela gutxi think tank izateko jaioa omen den Zedarriak bere 6. txostena aurkeztu zuen. Beren web orrialdean azaltzen dutenaren arabera, zedarriak ebidentea ez den bidea topatzeko erreferentziak dira. Hots, hiru probintzietako jendarteari bidea markatzeko ekimena. Agerraldi... [+]
Eskoziako Lur Garaietan otsoa sartzea klima-larrialdirako onuragarria izango dela iradoki dute
Eskoziako Lur Garaietara otsoak itzularazteak basoak bere onera ekartzen lagunduko lukeela adierazi dute Leeds unibertsitateko ikertzaileek.. Horrek, era berean, klima-larrialdiari aurre egiteko balioko lukeela baieztatu dute, basoek atmosferako karbono-dioxidoa xurgatuko... [+]
2025-02-21
Xabier Letona Biteri
Ágredok dioenez, zortzi bat ordu eman zituen ziegako zoruan etzanda Ertzaintzak ospitalera eraman aurretik
Karen Daniela Ágredok dioenez, atxilotu zutenean berak ez zuen ertzainik zauritu, haiek lurrera bota zuten eta konortea galdu zuen. Ondoren, Ertzaintzaren komisariaren zoruan iratzartu zen eta handik ospitalera eraman zuten.
2025-02-21
Gorka Intxausti Aranguren
Hiuzz + Bloñ + Adur
Lete ravero bat Iruñean
Hiuzz + Bloñ + Adur
Noiz: otsailaren 15ean.
Non: Iruñeko Aitzina tabernan (Egun Motelak kolektiboa).
--------------------------------------------
Larunbat goiza Iruñean. Neguko eguzkitan lanera doazen gizon –eta ez gizon– bakarti batzuk... [+]
.jpg)
2025-02-21
Onintza Irureta Azkune
Lorpen baten berri: Nafarroako Museoan Irulegiko Eskua euskaraz bisitatu daiteke
Hizkuntz Eskubideen Behatokiak jaso ditu kexak: bisita gidatuak gaztelania hutsean, eta sarrerako zerbitzuetan ere bai. Bitxia da kontua: baskoien mintzairaren hitzak dituela uste den brontzezko objektua ikustera joan... eta azalpenak gaztelaniaz. Kexek eragina izan dute, eta... [+]
2025-02-21
Olaia L. Garaialde
Bideojokoen erabilera handitu egin da helduen artean, Ipsosen arabera
Julen Linazaroso Macsonrisas-eko kideak azaldu duenez, sari-bolek, harrapakin-kutxek eta enparauek bideojokoetan ordu gehiago jokatzea dute helburu. 35 eta 64 urteko pertsonen artean bideojokoen erabilerak gora egin du 2023tik 2024ra, Ipsosek emandako datuen arabera.
2025-02-21
Xabier Letona Biteri
Osasunbidean 11 medikuk 17.000 euro irabazten dituzte hilero
Ostegunean egoera hori ikertzeko eta zuzentzeko eskatu dio EH Bilduk Nafarroako Gobernuari legebiltzarreko osoko bilkuran. UPNk eta PPk bat egin dute eskaerarekin, eta Osasun Departamentuak urtebete du ikerketa gauzatzeko.
171 langileak kaleratzeko espedientea martxoko lehen astean aurkeztu nahi du Laudioko Guardianek, eta aurkako elkarretaratzea egingo dute
SPRI sozietatearen eraikinaren aurrean elkartuko dira langileak hurrengo asteko ostiralean.
2025-02-21
Euskal Irratiak
Boliviako laborari talde bat sustengatuko dute Xiberoatik
Zubiak eraiki Xiberoa eta Boliviaren artean. Badu jadanik 16 urte Boliviaren aldeko elkartea sortu zela Xiberoan. Azken urteetan, La Paz hiriko El Alto auzoko eskola bat, emazteen etxe baten sortzea, dendarien dinamikak edota tokiko irrati bat sustengatu dituzte.
“Oldarraldi faxistari” galga jartzeko deia Errenterian
Oldarraldi faxistaren aurrean askatasuna leloarekin manifestaziora deitu dute dozenaka herritarrek. Ostiralean —hilak 21— 19:00etan Herriko Plazatik abiatuko da protesta, eta ahalik eta jendetsuena izatea nahi dute deitzaileek, faxismoaren oldarraldiari galga... [+]
Eguneraketa berriak daude