Otaegiren Ama Mintzo
Nuarbe, 80 bizilaguneko herrixka, ezaguna egin da munduan. Egunik hutsegin gabe bada norbait Nuarbeko hilerrian. Santutegia bailitzan ditu bisitariak Otaegiren hilobiak. «Elurra ari baldin badu ere norbait beti etortzen da» esan digu Mariak, Otaegiren amak.
Berebilentzat ere bidea egina dago. 12 urte inguruko mutiko batzuk ari ziren hilobi ondoa apaintzen, iganderako. Azkoitiarrak ziren. «Geuron artean dirua bildu eta meza bat atera behar diogu egun horretan» esan diote Mariari. Anjelen hilobiari ez zaio ez lorerik ez ikurriñik falta.
Anjel Otaegi Etxeberria 1942garrengo Urtarrilaren 13an jaio zen. «Nik ez nuen hildakoan ikusi. Ez ikusi hobe nuela, esan zidaten etxekoak. Ikusitakoek esan zidatenez burualde guztia txikitua omen zeukan. Ai, Anjelen begi eder haiek- intziri egin zuen Mariak semearen heriotza gogoratzerakoan.
«Juezaren ordezkoak ez zuen inori erakusterik nahi. Gazteak oso gogor jarri zirelako utzi zuen ikusten Mariak ez du gehiegi hitzegin nahi. «Ez ahal zaigu ezer gertatuko gauza hauek esateagatik?». Ez, noski, erantzun diot.
«Orain dela berrogel urte ere berdin ginen. Anaia bati heriotz epaia eman zioten. Hura salbatu genuen. Handik berrogei urtetara ez dut neure semea salbatzerik izan.
«Oraintxe gertatuko balitz bezala gogoratzen zait. Irailaren 26an, gaueko 9etan, sarjentoa etorri zen: semea ikusi nahi baldin baduzu Burgosera joan beharko duzu. Gaueko 11,30an atera ginen Nuarbetik, hiru berebiletan 11 lagun. Hirurak hamar gutxiago heldu ginen. Nerekin joan zirenak handik kilometro eta erdira uxatu zituzten. Erretoeari ere ez zioten ikusten utzi. Ni arrastaka sartu ninduten, ez bait nintzen gauza zutik egoteko. Negarrez zotinka, azergatik hil behar dute nere semea, Posadas ez zuen honek hil; ez ahal da nere semearen bizia salbatuko duen gizonik», deihadar egiten nuen. Hiru izarreko gizon bat inguratu zitzaidan. «Va a llevar el cadáver de su hijo? Desde luego que no lo dejaré en Burgos. Pues tendrá que pagar la funeraria~.
«Emakume batek dena miatu ninduen: Belarriak, kolkoa, oinetakoak... Aldamenerako gelan zegoen semea. Dozenerdi bat zaintzaile zeuzkan ondoan. Para tí no ha habido clemencia. Ya lo sé, ama, yo no he matado a nadie. Muero por el Pueblo Vasco. Sigue mi camino~. Ez genuen euskaraz hitzegiterik izan. Behin ere ez ziguten euskaraz hitzegiten uzten gartzelan ere.
«Hitz hauek bakarrik esan zizkidan belarri ondora, isilik: neri entierro zibila egin, ama, hauek joaten diren elizan ez dut elizkizunik nahi. Nuarben erretore izandako Luis M.ªLanda edo bestela Iñaki Larrañaga, oraingo erretorea, eskatu zituen aitortzeko. Baina ukatu egin zioten aitorlea.
«Agur, ama, Agur ama, agur ama, izan ziren bere azkeneko hitzak.
Semearen azken hitzak errepikatzerakoan Maria negarrez hasi da. Eta guri ere malkoak azaldu zaizkigu begietara. Isillk geratu gara une batean. Seme bakarra hll zloten ama alarguntsaren aurrean ez dugu hitzik izan. Inoiz sinetsi ahal zenuen hilko zutenik? galdetu diogu, nolabait berriro hizketan has dadin.
«24ean ikusi nuen azkeneko aldiz. Ez nuen asko uste honelakorik gerta zitekeenik. Baina 26an semea ikustera joan nahi ahal nuen sarjentoak abisua ekarri zidanean erabat etsi nuen. Ordurako hila izango zela pentsatu nuen, gainera. Ez nuen bizirik ikusterik espero.
«Orduerditxo bat egon nintzen semearekin. Ezin nuen gehiago. Hura sendo eta irmo zegoen, baina ni ez, zeharo joa nengoen. Nere ahizpa geratu zen Burgosen. Goizeko 8,50 hil omen zuten. 6 bala sartu omen zizkioten buruan eta bat besoan.
«50.000 pezta kendu zizkidan funerariak. Nuarben 30 mila bildu zituzten gastutarako. Handik astebetera 50 mila pezta eman zizkidan erretoreak ezezagun baten partetik. Nuarbeko herriari, gizon eskuzabal ezezagun eta hainbeste bihotz oneko jenderi eskerrak eman beharrean aurkitzen naiz.
Faroe uharteetan, Ipar Atlantikoko artxipelago bat, Danimarkaren kontrolpean, urtero ehunka zetazeo hiltzen dituzte –normalean milatik gora–. Batzuek "tradizioa" deitzen diote, hainbat mendetako antzinatasuna duelako. Baina odolez gorritutako hondartzan... [+]
Ukrainako fluxua eten ostean, Errusiako gasa jasotzen jarraituko duela iragarri du Eslovakiak, eta Transnistriak uko egin dio Europaren "laguntzari".
Gasteizko Campuseko Filologia Hispanikoko irakasle baten aurkako salaketen berri izan bezain azkar, asanblada irekia egin zuen GUET Gasteizko Unibertsitateko Emakume Taldeak. Aste bakarrean “hamarnaka” salaketa eta testigantza berri jaso dituzte. Irakaslearen... [+]
Gabonetako argiak pizteko ekitaldia espainolez egin izanak, Irungo euskaldunak haserretzeaz harago, Aski Da! mugimendua abiatu zuen: herriko 40 elkarteren indarrak batuta, Irungo udal gobernuarekin bildu dira orain, alkatea eta Euskara zinegotzia tarteko, herriko eragileak... [+]
Irungo tren geltokian, Aduanaren eraikinaren atzealdean dagoen Pequeña Velocidad pabiloiak zutik jarraituko du, 1936ko gerraosteko giltzapetze-sistema beldurgarriaren lekuko gisa, talde memorialisten borrrokaren ondorioz. Pabiloia frankistek erabili zuten 1936tik 1942ra,... [+]
_2.jpg)
EHUko Errektoretza Taldeak ARGIAra igorritako oharrean zehaztu duenez, Filologia Hispanikoko irakaslearen aurkako salaketen "berri izan zuen unetik abian da protokoloak zehazten duen prozedura". Denuncias Euskal Herria Instagrameko kontuan bost salaketa anonimo... [+]
Erretzailea ez izan arren tabakoaren kea jarraikortasunez irensteak ekar ditzaken osasun arazoak ikertu ditu Bartzelonako Osasun Globaleko Institutuak, eta frogatu du arrasto arriskutsuak uzten dituela haurren DNAn.
Kurtso hasieran, 2024ko irailean EHUko Bizkaiko campusean lan-zuzenbidea irakasten zuen irakasle faxista baten berri eman zuten ikasleek. Beste irakasle bat salatu berri dute, oraingoan EHUko Arabako campusean Farmazia Fakultatean, sare sozialetan mezu eta ideia erreakzionarioak... [+]
"Hamasek gure bahituak larunbat eguerdia baino lehen itzultzen ez baditu, su-etena amaitu egingo da eta armadak gogor borrokatuko du Hamas garaitu arte", adierazi du Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk, talde palestinarrak preso trukea behin-behinean... [+]
Irailaren 9ra gibelatu dute Kanboko kontseiluan gertatu kalapiten harira, hiru auzipetuen epaiketa. 2024eko apirilean Kanboko kontseilu denboran Marienia ez hunki kolektiboko kideek burutu zuten ekintzan, Christian Devèze auzapeza erori zen bultzada batean. Hautetsien... [+]
Otsailaren 10 eta 11n ehun bat estatuburu elkartu dira Parisen, Adimen Artifizialaren sektoreko ordezkariekin batera, AAri buruzko laugarren gailurraren kari. Abiadura handian garatzen ari den teknologia horri buruzko kezkak eta galderak entzun badira ere, ez zen horientzako... [+]
Oinarrizko maia komunitateko U Yich Lu’um [Lurraren fruitu] organizazioko kide da, eta hizkuntza biziberritzea helburu duen Yúnyum erakundekoa. Bestalde, antropologoa da, hezkuntza prozesuen bideratzaile, eta emakumearen eskubideen aldeko aktibista eta militante... [+]
Zer jakin behar dut? Norekin erlazionatu behar dut? Non bizi behar dut? Ardura horiekin gabiltza gizakiok gure gizarteen baitan bizitza on baten ideia bizitzeko bidean. Ondo erantzuten ez badakigu, bazterretan geratuko garen beldurrez.
Joan den astean, kanpoan geratzearen... [+]
