Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

ostirala 2024ko azaroaren 29an

Sikiatriaz sikiatra batekin

2021eko uztailaren 19an

Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Justo Alzua sikiatrari elkarrizketa

Sikiatriaz sikiatra batekin
Sikiatria eta berarekin nolabaiteko harremanik izan dezakeen edozein gai oso erabilia da gaurregun. Zeinek ez du inoiz hitzegin honetaz? Zeinek ez du beste batengatik, batzuetan arrazoi guztiarekin gehienetan ezjakintasun batez, «hau neurotikoa da» esan? Gaia, gizonari dagozkion guztiak bezala, oso zaila eta bihurria da. Baina baita, aurreko arrazoiengatik, ezagutu, nahiz eta azaletik izan, behar duguna ere. Asmo honetaz, Santa Agedako Erotegiko zuzendari gazte batengana, emakumeena, abiatu gara. Justo Alzuak zenbait urte daramatza han eta, sikiatra bezala, berari ondoko galderak egin dizkiogu:
-- Zer da psikiatria?
-- Medikuntzaren ezarpen berezi bat da. Biok gizon osasuntsua ezagutzea dute helburutzat, osasuna galtzeko erak ikustea eta aitzintzea eta, bere kasuan, eritasuna borrokatzea, arintzeko nahiz sendatzeko.
--Eta zer da osasuna?
-- «Osasunaren Munduko Erakundea»-k dioenez «Aisetasun fisiko, sikiko eta soziala da». Gaurko bideek, beren aurrerapenez, asko lortu dute aisetasun fisikoaren arloan; baina ezin dezakegu berdinik esan sikiko eta sozialarenean.
-- Hau de1a eta, zer da gaitza?
-- Gaitza osasunaren galtzapen bezala definituko bagenu bide zuzenetik joanen ginake, baina mugaketa honi zenbait akats jar diezaiokegu. Gaitza zer den mugatu ahal dadin definizio asko eman da eta ematen ari da; batzuek, estatistikaren a1detik, gaitza anorma tik (gehienek egiten dutenetik edota gehienek dadukatenetik) irtetea dela diote. Beste batzuek gaitza oinazeari lotzen diote, baina, dakigunez, gaitz askok ez du oinazerik sortzen. Besteek, definizio filosofiko edo sasifilosofikoen bitartez, lortu nahi izan dute azken arrazoia. Apika, nere ustez, patologo batek eman zuena da gehien balitzen duena; berak esaten digunez, gaitza «bizitzaren era bat» da.
--Orain arte esan duzunak hauxe pentsatzera bultzatu nau: baldin gaurregunean mugaketarik gabeko konzeptu hauk baditugu, zer izan zen lehen?
-- Historian zehar salto azkar bat eginik, eta bakarrik sikiatriari dagokionez, eroek eduki duten Lonsiderazioa itzelezkoa izan dela esanen dizut. Erokeriaren konzeptua, bizikera bihurriaren sinonimo bezala, aldi bakoitzeko arau eta balore kulturalen menpean egon da, eta hauek markatu dute hildoa. Ondorio arrunt bezala, bazterketa aipa dezakegu eta berarekin, askotan, gaixoaren giltzape edota erreketa. Aitzinean erokeria zigor bat bezala konsideratzen zen, jainkoen zigorra; jainkotasunak errudunaren gorputz eta arimaren jabetasuna hartzen zuen. Konzeptu honek, «deabruarena», luzaroz iraun du eta gaixo asko izan da erreta, «poseso» bezala konsideraturik.
Valencia-n da, 1.409an, munduko lehen erotegia sortzen den lekua. Bihurri bezala konsideraturik den oro biltzeko gizarteak egin duen lehen saiakera da; karitatez zaintzen da... baina kataiaz lotuez gero. Edozein modutan, era honetaz, ez da lehengo «deabrudun» ideia baztertzen, Inkisizioak geroxeago asko eta asko, «sendabide bereziz», erre baitzuen. Inkisizioaren salbuespen hau eginik, lehen erotegitik Frantziako Iraultza arte karitateak agintzen ditu gaixoari eman behar zaizkion laguntzak edo bizipideak, baina Renacimientotik hasita kristau karitatearen konzeptu zahar horrek, pixkanaka pixkanaka, beste erabilgarriago bati uzten dio lekua, gizarte merkantilista berriarekin zerikusirik gehiago duen konzeptuari; ordutik aurrera, bakoitzaren arima salbatzeko, ez zaio behartsuari lagundu behar. Egia esanda, hemeretzigarren mendera arte, laguntza guztiak medikuntzaren bitartez egin arte hain zuzen, sendabideen iritziak, soil soilik, soziologikoak dira. Eroei eman zaizkien sendabideen ikasketa bat egitea oso luze izanen litzaiguke, baita teoria sikiatrikoek izan duten aldakuntzaren azalpena ere.
Honekin, sikiatriaren bidea, hitz bitan, nolakoa izan den azaldu nahi izan dut. Kontutan hartu behar den zera hauxe da: Bide honek ez du beti aurrerantz jo, bere geldiune eta gibelaldiak ere eduki ditu baizik.
-- Gaurregungo teoriak nolakoak dira? Konzeptu artean, ba al dago hainbeste desberdintasunik?
-- Egun, badago burueriaren konzeptua ukatzen duen kritiko asko, barneko fenomenoak aztertzeko sikiatren ezagutzak zalantzan jartzen dituztenak, nahigabeko giltzapeen aurka jotzen dutenak, talde ttipiek eta gizarteko desberdintasunek dakartzaten arazoei ez zaiela harreta handirik ematen salatzen dutenak. Bide honetatik antipsikiatria delako mogimendua dabil.
Badago beste hainbat teoria, baina garrantzi handienetakoak bezala bi aipatuko nituzke: Organizista eta sikoanalista direlako teoriak. Bi hauei dagokienez, eta laburpen gisa, zera esanen nuke: organizistek eritasun sikotikoen jatorria, nahiz eta ezezagun izan, organikoa dela onartzen dute. Sikoanalistek, aitzitik, eritasun oso biziaren lehen hilabeteetan eduki daitezkeen barneko estualdietatik datorrela diote.
--Bi pentsamolde hoietatik zein da arrakasta gehien duena?
--Egia esanda, sikiatra gehienok, eklektikoak garenez gero, bi pentsamolde hoien alderdi onaz baliatzen gara. Honela, teoria organizista sikosisetarako eta sikoanalista neurosisetarako erabiltzen ditugu.
-- Azken honetan, gizarteak zenbait hitz, arrunt ez den maiztasun batez erabiltzen du. Adibidez, sikosis, eskizofrenia, neurosis... Askotan ez zaie hitz hauei berezko esanahia ematen. Aipatutako hitzak hizkera ulerkarriago batez, nola mugatuko zenituzke?
-- Oliogofreniko hitzaz hasiko naiz. Hitz hau gizarteak gozatu nahi izan du eta «subnormal» titulua ematen dio gaixoari. Berez, oligofreniak «gogo motza» adierazten du eta adieraziak berak ikus erazi digunez nahiko ondo uler dezakegu gaitzaren izakera. Definizio klasikoan, gaurko arin, erdi eta sakon deituriko mailei gogo aultasun, lelokeria eta ergelkeria esaten zitzaizkien. Oso maiztasun handikoa da, populazioaren 3-4%-ak ez duela adimenaren erdiko maila lortzen konsideratuz. Hau da, 200.000 biztanleren hiri bateko oligofrenikoen zenbakia 6.000-8.000, tarte honetan, egonen da. Beste talde bat, sikopatek osatzen dute. Gaitz hauetan dakusakegun berezitasunik handiena Jardueraren edo konduktaren aldaketa da. Sikopata gizartetik kanpoko gizona dugu, ez da hartan egokitzen. Sikopataren izen hau beste batengatik aldatzen edo ordezten ari da, soziopata delako izenagatik hain zuzen. Talde honen barruan delinkuente asko sar genezake.
Beste talde bat,bere maiztasunagatik garrantzitsua, neurosis deiturikoa da. Hauk reakzioaren erak ezegokiak, geroago eta kronikoagoak egin direnak, ditugu. Era ezagoki hau zenbatasunez edota nolakotasunez gerta daiteke, eta bi planotan dagerkiguke, sikiko ala fisikoan hain zuzen, oso ugari azken honetan eta era desberdinez: buruko min, zorabio, urdaileko zauri...; zerrenda, agerpen hauei dagokienez, bukatu gabekoa izanen litzateke, gaurregun ezagutzen diren gaitz oro aipa genezake eta.
Orain arte ez ditut sikosis-ak aipatu, beren zentzu sakonean burueriak direnak, eta jendeak, arruntki, ero deitzen duena batzen dutenak. Nolakoak diren esatea ia ezinezkoa da, baina berezitasunen arteko bat zenbait fenomeno kezkaturen agerpena da, sikoo1goki ulertzezinak, eta guztion ezaugarria lojikaren eza izanik. Talde honetan sar daitekeen gaitz bat eskizofrenia da, bere adierazia «gogo zatiturik» delarik.
Beste zati garrantzi bat alkoholismoaketa toxikoen eraginek osatzen dute, beren hedadura geroago eta zabalagoa izanez.
-- Aipatu duzun guzti honetan, zernolakoa da sikiatraren lana?
-- Askotan, batez ere «antisikiatren» aldetik, aro baten epaileak garela esaten zaigu; ezarririk dauden gizarte arauak bete daitezeela eta betetzen ez dituena edozein diagnostikoz erotegi batetara eramana izan dadila. Noski, hau ez da gure lana. Haseran esan dizudan legez, gurea gogoeriaren hedadura gordetzea da eta baldin gaitza errealitate bada gaitz hori borrokatzea, sendatzeko asmoz beti, nahiz eta askotan arindu besterik ez ahal izan. Dakusakezunez, medikuntzaren edozein mailatan bezalaxe aurkitzen gara, sikiatra baino lehenago sendagile garela ez baitugu ahantzi behar.
-- Alda dezagun, apur bat, qa1deren tonika eta sar gaitezen, ahal den neurrian, alderdi praktikoago batean. Zein da sikiatrikoetara joaten dena?
-- Aintzinako irudiak bizirik dirau oraindik jende arteko zenbait sektoretan. Beraz, ezin dezakegu nahi dugun bezalako lanik egin. Erotegietan sendirako zama bat den jende asko dakusakegu. Erotegietako gaurregungo banaketa honela eginen genuke: A) Gaixo sakonendako. B) Gaixo kronikoendako. Lehenengoetan egonaldia, normalki, oso laburra izaten da: hilabete bat gutti gora behera. Hemendik, ez bada bere gaitzaren sendaketa garbirik ikusten, egonaldi luzetako erotegietara izanen da bidalia gaixoa.
-- Kroniko hitza aipatu duzu. Zein da kronikotzat konsidera dezakeguna?
-- Bi urteren buruan bere egoera aldaturik ikusi ez duena. Zatiketa hau, nahiz eta apur bat arbitrarioa izan, peninsulari dagokionez, gutti gora behera, 400.000 gaixo kroniko dagoela diokegu. Guztiondako 40.000 ohe dadukagula kontutan harturik, garbi dakusakegu gaurko egoera latza.
-- Euskal herrian daduzkagun erotegiei dagokienez, zernolako sikiatria dugu?
-- Barka ezazu, baina Euskal Herriko egoera ez dut sakonki ezagutzen, beraz, ez naiz sartuko galdera honi buruzko asmaketak egitera. Nahi baduzu, Gipuzkoari dagokiona bakarrik aipatuko dizut.
Gipuzkoan, hiru erotegi edo dadukagu: Usurbilekoa, pribatua dena, Donostiako sikiatrikoa eta Santa Ageda. Lehenengo biak egonaldi laburretako gaixoek betetzen dituzte. Santa Agedan, berriz, gaixo sakonen zenbakiak garrantzia izan arren, gehlenbat egonaldi luzetakoa da.
-- Zenbat ohekin konta dezakezue?
-- Probintzi osoan 2.000 ohe dakukagu, guttl gora behera. 1.800 Santa Agedan eta hauetatik 1.200 emakumeendako.
-- Desberdintasun hau, ohekin ematen dela alegla, emakumeen artean gaixotzea errezago dela adierazten al digu?
-- Santa Agedan daduzkagun bi gaixotegietan, sexuari eta Gipuzkoatik datozen gaixoei dagokienez, zenbakia berdina da: 400 bakoitzean. Gainontzeko oheak beste probintzitatik datorren askok betetzen ditu. Esate baterako, emakumeen gaixotegian Bizkaitik datozenen numeroa Gipuzkoakoa bezain haundia da.
-- Santa Agedako errealitate hau inguratuz eta bertoko gaixoen galari begiratuz...
-- Diagnostikoz, ugariagoa eskizofrefrenikoa da, mota guztietako eskizofrenlkoa hain zuzen. Geroxeago, hurbil, erokeriaren era guztiak. Eta Jarraitzen dutenak oligofrenikoa, epileptikoa eta, azken batez, alkoholiko eta sikopata.
Gaixoen zenbaki handi hau medikuntzako beste adarretan ematen ari den aurrerapen hobeagotik eta bizitzaren baldintzak handitu diguten adinaren erdi mailagatik datorkigu. Eta, bestalde, gaixo hauk zaintzeko beharko lirakeen leku egoki eta berezien ezagatik. Askotan erotegi bat haino egokiago geriatrikoa baita. Toki asko betetzen duen honelako jendearendako leku egokiren sortzeak benetan gaixorik dagoenari sinistu ezinezko mesedea eginen lioke, eta, gainera, gaurregun, oheren ezagatik, aproposetako sendabide barik gelditzen denak bere aukera izanen luke. Guzti hau, erotzat dugunak, era honetaz, gaurregun sendagile batek eman diezaiokeen sendabide farmakolojikoarekln konparatuz gutti ala ezer gutti irabazten duenaren oinarritik abiaturik.
-- Gaixotegiak beharrari hurbildu behar zaizkiola esan ohi da, medikuntzako beste zenbait arlotan, behintzat. Sikiatriaz berdina al diokegu?
-- Ezpairik gabe. Sikiatriko handien eragipen txarraz asko hitz egin da, eta gaitzaren iraupenari laguntzen diotela garbi dago. Bestalde, iraupen horrek sendagileak gaixoari egin diezaiokeen bisitaldien maiztasunarekin zerikusirik duela erakusten digute ikasketa fidegarri batzuek. Beraz, ondorio bat atera dezakegu: sikiatriko ttipiagoren beharra. Eta, ondorio honen ondorioz, gaixorengandik ahalik eta hurbilena kokatzea.
Puntu honetaz zenbait froga egin da. Gaixotegietako profesionalek eramaniko diagnostiko eta kontrolarekin beste etxeen beharra garbi dago. Honela ez da gaixoarekin eduki behar den gaixotegitik kanpoko harremana galtzen. Osotasun bezala, ekipo edo talde bat, beharrezko balitz, gaixoaren etxeraino hurbilduko litzateke. Labur esanda eta Gipuzkoari dagokionez, gaurko sikiatrikoak aprobetxatuz, handitu edota berriztu egin daitezke bakoitzean 500 ohe ezarriz, 200 luzerako egonaldia, 200 erdikoa eta 100 sakonendako. Era honetaz, gaurko beharrak beteko genituzke. Geroxeago, dispensario batzu, gaixotegi bakoitzarendako bi esate baterako, eta haren menpean egonen liratekeenak, jar lltezke. Noski, dispensario hauen ezarpena bizilagunen zenbakiak eta joanetorrien erraztasunak markatuko lukete. Gaurko sikiatrikoak indartu beharko genituzke egungo teknikaz, azken sendabideei toki zabala utzirik: sozioterapia, ludoterapia e.a.
-- Hau posible izanen al litzateke?
-- Zeharo posible. Hain urrun ez diren zenbait ereduk erakusten diguten bezalaxe.
Justo Alzuak, gure ustez, hatzamarra, nolabait, zurian jarri du. Sikiatriko eta Erotegietan dauden gizon eta emakume hauk, lehendabizi, gizakumea dira eta askotan, iruditzen denez, gizarteak lege hau ahanzten du.
Mendiaga
18-20

GaiezGizarteaOsasunaPsikiatria
PertsonaiazALZUA1
EgileezMENDIAGA1Gizartea

Irakurrienak

Matomo erabiliz

“Hezkuntzak izan behar du patxadatsua eta geldoa”

Mikel Garcia Idiakez

Euskal Herriak biztanlerian, energian eta pobrezian gora egin du, CO2 isurketetan eta elikagaien kontsumoan behera

Xabier Letona Biteri

“Konplexutasuna agertzeko lekua da literatura, ez lezioak ematekoa”

Danele Sarriugarte Mochales

Efemeridea: Lehendabiziko Korrika abiatu zen Oñatitik 'Zuk ere esan bai euskarari' lelopean

ARGIA

Eguberriko merkatu solidario, etiko eta euskaltzale bat Baionan

Euskal Irratiak

94 urteko emakume bat hil dute Gasteizko IMQ Igurko zahar-etxean, eta gizon bat atxilotu

Jenofa Berhokoirigoin

Azkenak

2024-11-29 | Xabier Letona Biteri

Gaindegiaren 20 urteko argazkia

Euskal Herriak biztanlerian, energian eta pobrezian gora egin du, CO2 isurketetan eta elikagaien kontsumoan behera

Hogei urte bete ditu Gaindegiak, Euskal Herriaren garapen sozial eta ekonomiko iraunkorrerako Behategiak. Horren harira, denbora horretan Euskal Herriak esparru horietan izan duen garapenaren berri ematen duen azterketa aurkeztu dute, eta datuok Europar Batasunekoekin konparatu... [+]

2024-11-29 | Irutxuloko Hitza

Donostiako musika teknikari ezagun bat salatu dute hainbat emakumek, sexu jazarpenagatik

Atzo hasi ziren zabaltzen Iñaki Castro musika teknikariaren kontrako salaketak '@denuncias_euskalherria' kontuan, eta dagoeneko dozenatik gora emakumeren testigantzak bildu dira.

2024-11-29 | Mikel Iturria | Eibar .org

Komunikazio libreago baterantz

Azaroaren 21ean Errenteriako Torrekuan eta Badalaben egon nintzen "Komunikazio libreago baterantz trantsizioan" izeneko jardunaldian.

2024-11-29 | Euskal Irratiak

Eguberriko merkatu solidario, etiko eta euskaltzale bat Baionan

Lau egunez idekia izanen den merkatu bat antolatzen du Plazara kooperatibak euskararen aldeko beste hamar bat eragilerekin –horien artean ARGIA–.

2024-11-28 | Leire Ibar

Tolosan Ertzaintzak pilotakadaz zauritu zuen gaztearen kasua artxibatu dute, biktimak deklaratu aurretik

Epaileari nahikoa izan zaio azaroaren 27an Ertzaintzak egindako deklarazioa kasua artxibatzeko. Erabakiaren aurrean helegitea aurkeztuko duela adierazi du Xuhar Plataformak. “Xuharrek ez du begia galdu, Ertzainak begia galduarazi dio”, salatu du mugimenduak.

2024-11-28 | Julene Flamarique

Bi presa kendu dituztenetik, izokina Bidasoatik Baztanera heltzen hasi da

Hobekuntza horiekin izokinak eta beste espezie migratzaile batzuek erruteko eremu optimoak lortzea eta bizirik irauteko aukerak handitzea espero da. Europako funtsekin finantzatutako jarduera da, Life Kanturibai proiektuaren baitakoa.

2024-11-28 | Leire Ibar

Jasotako isun bakoitzeko helegiteak aurkeztu dizkio Ernaik Eusko Jaurlaritzari, guztira 133

Epaiketa prozesua abiatu du ostegun honetan gazte antolakundeak. 2023an egindako bi ekimenen ondorioz 290.500 euroko zigor ekonomikoa jarri dio Eusko Jaurlaritzak. Ekonomikoki "ito eta desagerrarazteko" mekanismoa dela salatu du Ernaik.

2024-11-28 | Jenofa Berhokoirigoin

94 urteko emakume bat hil dute Gasteizko IMQ Igurko zahar-etxean, eta gizon bat atxilotu

Adinekoen egoitzako egoiliarra da asteazken gauean hildako emakumea. Larriki kolpaturikoa ospitalera eraman zuten, baina bertan hil zen emakumea. Bertako egoiliarra den 68 urteko gizon bat atxilotu dute, indarkeria matxista leporaturik.

2024-11-28 | Leire Ibar

Nabarmen igo da antsiolitikoen eta depresioaren aurkako botiken kontsumoa gazteen artean

Hego Euskal Herriko gazteen osasun mentalaren egoera “kezkagarria” da, Gurea Geroa atari digitalak egindako txosten batek agerian utzi duenez. Inkestaren arabera, gazteen erdiek ondoez emozionala pairatzen dute, eta hamarretik seik pentsamendu suizidak izan dituzte... [+]

2024-11-28 | Urko Apaolaza Avila

“Petronorrek eraldaketa hitza darabil, baina enplegu suntsiketa besterik ez dugu ikusten”

Petronorreko langileek borrokarako eguna izan dute osteguna. Enpresa batzordeak deituta, lanuztea egin dute eta Barakaldoko BECen elkarretaratu dira, konpainia urteko batzarra egiten ari zen tokian. Salatu dute diru publikoa jaso arren "enplegua suntsitu" besterik ez... [+]

2024-11-28 | Julene Flamarique

‘Feminizketak’ seriea eta ‘Ikusgela’ proiektua: aurtengo Rikardo Arregi Kazetaritza sarien irabazleak

Asteazkenean banatu dituzte Rikardo Arregi sariak, Andoainen. Kazetaritza Saria Berria-n argitaratutako Feminizketak elkarrizketa sortak jaso du, eta Komunikazio Saria Euskal Wikilarien Kultura Elkartearen Ikusgela proiektuak. Ohorezko mugarria Ana Galarraga Aiestarani eman dio... [+]

2024-11-28 | Lander Unzueta | Game Erauntsia

Munstro aplikazioak izaki beldurgarriak batzera eramango gaitu puzzle joko frenetikoan

Threes! edo 2048 klasikoen bertsioa prestatu dute Julen Irazokik eta Ibai Aizpuruak, Mikel Dale musikagilearekin batera. Android-en doan deskarga dezakegu euskarazko bideojokoa.

2024-11-28 | Zigor Olabarria Oleaga

Jakes Bortairu eta Dominika Dagerre militanteak atxilotu dituzte Baionan goizaldean, eta eguerdian askatu

Urtarrilean salmenta espekulatibo bat salatzeko ekintza egin zuen Arberoa Lurra eta Etxebizitza kolektiboak, eta horrekin lotuta egon daitezke atxiloketak. Goizeko seiak aldera atxilotu dituzte, "atea kasik hautsiz eta esku-burdinak segidan ezarriz", Ostia sareak... [+]

2024-11-28 | Jon Torner Zabala

Gehiago Gara jaia egingo dute Antzuolan, hil diren haurrak “bizipozetik” gogoratzeko

Hil Argi elkarteak antolatuta, Bizipoza egitasmoaren laguntzarekin, Gehiago Gara jaia egingo dute abenduaren 15ean Antzuolan. Haurrak galdu dituzten familiak, lagunak, eskolako kideak eta, oro har, hil diren umeak "bizipozetik" gogoratu nahi dituzten herritar guztiak... [+]

2024-11-28 | Jenofa Berhokoirigoin

Frantziak “immunitatea” aitortu dio Netanyahuri, Libanoko su-etenaren truk

Israelgo lehen ministro Benjamin Netanyahuk "immunitatea", hau da, babes politikoa duela adierazi du Frantziako Kanpoko Aferen ministroak. Israelgo Haaretz eta Maariv komunikabideek jakitera eman dute Libanorekin adosturiko su-etenaren baldintzen artean zuela... [+]

Eguneraketa berriak daude