Santo Tomas, Euskal Antzerki'aren Oñarra


2021eko uztailaren 26an
Antzerki lanetan ibilitako Joseba Olaizola eta Joxe Egilegorri elkarrizketa.

Santo Tomas, Euskal Antzerki'aren Oñarra
Gure Edertilariak Itzegiten Dute
Egun Au Donostian, Euskeldunena
Olaizola Tar Joseba'k
Noiz aukera obea au baño Santo Tomas'a egunaz itzegiteko aste bat aurretik degularik ?
Eta euskal gaiak aitatuz, On Jose Olaizola'k bezela, izkuntzari eta folklore euskaldunari, ain trebeki eutsi dion gizonari galdera batzuek egitea bururatu zait. Euskal-erriaren goraberak, pozgarri eta garratzak, muin-muiñean igaro baiditu. Esan dezakegunez, euskal-pizkundean parte baita.
–Nolataz goruntz jo zuen euskaltasunak Donostian ?
<> eratu zuten euskaltzale batzuek emen, gure errian. Aiek ziran egunak. Biotz aundia bear baitzan euskeraren alde egiteko. Bañan romantikotasun menpean geundenok opa genion Euskerari eta Euskal-erriari, biotzak sentiaraztezigun edertia...
– Zeintzuk ziñaten ?|
–Diputazioak eratu zituen Euskal-festa nagusiak, erriz-erri eramanaz Jai-aldi ederaskoak urtero. Orain gertatzen dan bezelaxe, Diputazioak gipuzkoar erritxo batean, zerbait onuragarri egiten duenean. Bañan <>'koak boltzakada trebe batekin, aurreruntz ekin zioten euskal-antzerki egiteari eten gabe, Santo Tomasetan.
–Garrantzi aundiko lana zan orduan?
–Urte aietan konzejala nintzan donostiar Aiuntamentuan, eta lortu nuen-neretzat poz-garri da esatea– Antzoki Zaarreko estatutuen artean, euskal teatroarentzako, gordetzea, Santo Tomás, San Sebastián eta Iñauteri egunak.
–Zeintsuk osatzen zuten "Euskal-fedearen'' buruzagitza ?
-Pepe Artola, Joxe Ganboa, Iñaki Uranga, Felipe Casal, Mariano Arrieta eta abar. Esaten dizkizudan gorabera auek sortu ziran I907 edo I908 urteetan.
– Idazlerik?
–Marzelino Soroa'k, Diputazioak agindu ta, egin zuen denbora aietako antzerki ederrena "Urrutiko intxaurrak...", agertuaraziz orduko problema: euskaldunaren iges egitea Amerikaruntz...
Ortxe ere genituen gure betiko Pepe Artola, Iñaki Uranga eta Jose Ganboa, idazle eta antzeslari zirala. Oar bat: denbora aietan etzan antzerkia seriyo artzen. Orregatik beti Pepe Artola, tema bat jarri gabe, parragarriari emana zegoen, berak baitzuen berezko etorri bat, teatro guziari par-egin araztekoa. Naturaltasun onenakin eratzen zituzten lan auek. Jendea beti lortzen zuten. Euskeraz dana. Eta bai dirua jaso ere. Pepe Artolak "partilla" moduz zabaltzen zituan ateratakoak antzeslarien artean...
-Nola lortu zan "Academia de Declamación Vasca"...?
-Emen bat-batean, sutsu eta jokabide onenakin, Abelino Barriola'k eratu zuen ala izenpetuta datorkigun euskal-antzerti oñarria, gaurko talde eta gazteentzat. Nolabait Donostiar Aiuntamentuan boto gutxi gatik bañan biotzez, atezan aurrera Euskal-ikastola. Toribio Atzaga diretore bezela izenpetuz, bere laguntzalle Marí­a Dolores Agirre zuelarik. Eta esango dizut ere, epai-maikoa izan nintzala azterpen artan, dudarik gabe aukeratuaz emakume onen lana, lenbizikoa bezela.
–Zure egiteak, euskal-folklorean, zertzuk dira?
–Nere lenen-lanetakoak eta garrantzi, egiñak "Zorigaiztoko eguna". Gero "OIeskari zarra". Esan bear dizut lan au, eta Katalina de Eleizegi'k eratutako "Garbiñe" berdinduak geratu zirala Euskal-antzerti sariketan. Nere lana orkestatu nuen "lieder" deritzaion tankerara. Ala Aita Donosti'k eskatu ta Oñatiko "Estudios Vascos"eko batzarrean lenengoz aurkeztu zan. Eta 1918'garren urtean Donostian ikusarazi genduen, Zubizarreta jaunak lenengo papera egiñaz, eta Oleskari gaztea B. Zalduak.
–Ta?
–Francisco Gaskue jauna, musikalarr trebeak, "E1 Pueblo Vasco"ren kritiko zalarik, "Oleskari"ren Angelus zatia aitu zuenean, exertokitik altxa eta "¡­bravo!" bero bat erantsi zion, periodikuan ipiñia gañera: "Olaizola ha tenido el gran acierto de tomar lo mejor del folklore vasco".
-Zer iduritzen zaizu gaurko euskal momentua ?
–Ederra. Erriak euskal-antzerkia eskatzen du, bera dalako euskal esnatzearen deia.
– Ez al da iñor aterako, euskal-zine alde, diru-laguntzarekin ?
–Ez da amets. Egun batean gure asmoak zineruntz joko dute. Dirua etorriko zaigu.
–Agur Olaizola tar Joseba, beti gazte. Zure itzurak eta kemenak, gogoraazi dezaigula, zuk egindako lana ez dala galdu.
Egilegor Tar Joxe'k
Emen degu. Par-irria ezpaiñetan, sendo. Euskeraren "pionero".
–Nere teatro lanetan asi nintzan I903' garren urtean. Centro Católico'n. Toki au izan baita oñarria ainbeste eta ainbeste donostiar-artistarentzat. Esango dizut "Txanton Piperri", antxe jarri genduela...
–Gero?
–"Centro Vasco"ra pasa nintzan, ortxen Bulebarrera. Antxe, Imaz. Zubizarreta, Andoni Sustaeta, Bixente Olano eta beste norbaitzuek egin genduen Agestaren traduzio bat "Ni bezelakoxia".
?
–Etzan oiturik emakumeak lan egiteko antzerkietan... Bañan pixkanaka zaletasuna goraka zijoan. Ikusia baitzegoen euskeraren zabalkundea gure antzerkiak zekarrela.
– ?
–Gogoratzen naiz lenengo jaialdi ura "Centro Vasco"n aurrentzat. "Jesusen jaiotza". Agestarena eratu genduenean. Aramendi andereñoa atera zitzaigun gallendurik bere pareroan. Ala "Academio"ra pasa zan. Bai eta ere esango dizut "Petxolo" –Agote jauna, lendabizikoz antzerki ontan lan egiña– aitatu degun andereñoakin ezkonda zala, gaur aien alaba ere antzeslan bikana izanik.
– ?
–Alataz "Academia"runtz jo genduen Gregorio Beorlegi, Nemesio Arizmendi, Juanito Arozamena, Federico Larman Leandro Torregaray, Francisco Mendiburu, Antonio Etxeberria, Paco Arostegi, Donato Ugartetxea eta abar.
– Berririk ?
–Auxe. "Dollorra"izan da, Joxe Elizondorena, paper egokia neretzat. Naiz eta nere egitez par-eragillea izan biotz biotzez artu nuben "Dollorra"ren ;an egitea.
–Zuen taldeak, zure ustez, noiz lortu du eragin bikaiñena?
–"Garbiñe"n. Morano españar artista famatuak ikusi gindun eta bere teatro taldeari erantsi zion gogorkeri au: "Aiengandik ikasi, auetek ekiten diote biotzez"...
Agur Joxe, baditut idatziak zer-esan geiagokin, bañan gaurkoz aski degu. Iraun dezazula pixkor eta biotzdun, gaur ezagutu zaitudan bezela.
"Escuela De Declamacion Vasca"
Nik zer esango dizutet. Zarrak utzitako ekinbideari eutsi diogula. Eta egunetik egunera, naiz eta zabarkeriak inguratu, aurreruntz egin dezala gure joka bideak. Santo Tomás'erako gertuta dago "La barea sin pescador", Casona'rena, Marí­a Dolores Agirrek euskeratua. Oraindik-orain ez dakigu nun agertuaraziko degun, Antzoki-zarra lan-egiñetan baitago... Aterako gera !
"Jarrai" Taldekoak
Piñ jokatzen ari dira, ardura guzia beren egitekoan jarriaz. Gaztetasunak eta euskeraganako maitasunak sugartzen baitie biotza.
Eguerri auei eman dezaiegun asiera gure antzerkia ipiñaraziz merezi duen mallan; "Udaberriko gau artan lorik ez" Jardiel Poncela'rena berriro jarriko al zenauteke ?
TOLARETXIP
"ESCUELA DE DECLAMACION VASCA.–Nik zer esango dizutet. Zarrak utzitako ekinbideari eutsi diogula. Eta egunetik egunera, naiz eta zabarkeriak inguratu, aurrerantz egin dezala gure joka bideak. Santo Tomas'erako gertuta dago "La barca sin pescador",Casona'rena, Maria Dolores Agirrek euskeratua. Oraindik-orain ez dakigu nun agertuaraziko degun, Antzoki-zarra lan-eglñetan baitago... Aterako gera!
3

GaiezKulturaAntzerkiaTaldeakESCUELA1
PertsonaiazOLAIZOLA1
PertsonaiazEGILEGOR1
EgileezTOLARETXIP1Kultura

Azkenak
Harrera premia aurreikusiz Zumeta margolaria

Irakurlea dagoeneko jakitun dateke Euskal Herrian askatasunaren alde egon den eta dagoen gatazka politikoaren ondorioz urte luzetan kartzelan, erbestean edota deportazioan bizi behar izan duten euskaldunak, etxerako bidean, beren bizitza berregiten hasteko izaten dituzten... [+]


Trump-ek distentsio nuklearra eskaini die Errusia eta Txinari

Bi herrialdeekin arma nuklearrei buruz hitz egin nahi du AEBko lehendakari Donald Trumpek, ostegun honetan bere bulegoan kazetariei jakinarazi dienez.


Sexu jazarpena leporatu dioten EHUko irakaslea eskoletatik kanpo utzi du errektoretzak

EHUko Errektoretza Taldeak hedabideetara igorritako ohar baten bidez jakinarazi du neurria: "Unibertsitateak baieztatzen du salatu duten irakaslea jada klaseetatik at dagoela eta ez dela fakultatera joango kasua argitu arte".


AHT Hego Euskal Herrian: 15.000 milioi euroko inbertsioa Irunera abiadura handian iristeko?

Abiadura handiko trenaren aurkako manifestazioa egingo dute Iruñean larunbat honetan AHT Gelditu plataformak deituta, 12:00etan Diputaziotik abiatuta. Castejon eta Iruñea arteko trenbidearen eraikuntza lanek aurrera jarraitzen dute eta Espainiako Garraio... [+]


Emeadedei + Mahl Kobat
Gutaz ari dira

EMEADEDEI + MAHL KOBAT
NOIZ: otsailaren 2an.
NON: Zuiako gaztetxean, Murgian.

----------------------------------------------------

Iazko irailaren 20an izan genuen lehen aldiz musika kolektiboaren berri, sortu berri zuten sare sozialeko profilean: “Hemen da Hil da... [+]


2025-02-14 | ARGIA
Adin txikiko beisbol jokalari bati musu emateagatik entrenatzaile bat kondenatu dute

Adin txikiko neskak 2023an salatu zuen entrenatzaileak hiru aldiz musukatu zuela bere baimenik gabe. Nafarroako Probintzia Auzitegiak Iruñeko epaitegiak ezarritako zigorra baieztatu du. Entrenatzaileak ezingo du harreman zuzenik izan adin txikikoekin inongo lanbidetan eta... [+]


2025-02-14 | dantzan.eus
Inauteriak 2025 oinarrizko egutegia

Kaskarotak eta maskaradak urtarriletik dabiltza martxan, Malerrekakoak etorri dira segidan eta pixkanaka han eta hemen ospatu dira inauteri festak. Aurten, ordea, data nagusiak berandu datoz oso; Kandelaria egunean Hartza esnatu zen, baina ilargiari begiratu eta beste pixka... [+]


2025-02-14 | Euskal Irratiak
David Gramond
“Gizartea beldurrarazteko baliatu zuten tortura, militantziari uko egiteko”

Otsailaren 13a Torturaren Kontrako eguna izanki, Euskal Herriko Torturaren Sareak gutun publiko bat igorri du. Poliziek torturatu euskal jendeen lekukotasunak bildu, eta aitortza egiteko xedea du sare berri horrek Euskal Herri osoan. Torturatuak izan diren 5.000 pertsonei... [+]


2025-02-14 | Sustatu
Itzulinguru ikerketa: itzulpen automatiko aurreratuak nola eragiten dio euskarari?

Sozioluinguistika Klusterrak, zenbait erakunderen laguntzarekin eta Asier Amezaga, Eduardo Apodaka eta Asier Basurtok landutako lanean, Itzulinguru izeneko proiektuaren emaitzak argitaratu ditu. Itzultzaile neuronalek (azken belaunaldiko itzultzaile automatikoak, zeinak euskaraz... [+]


2025-02-14 | Gedar
Munichen, manifestazio sindikal bat harrapatu eta gutxienez 21 pertsona zauritu ditu gizon batek

 Ibilgailu baten bidez, Ver.diren protesta batean zeuden manifestariak aurretik eraman ditu. Duela egun gutxi, supremazista zuri batek 11 pertsona erail zituen Suedian.


Gizon bat atxilotu du Guardia Zibilak Amurrion, hildako bi agenteren kontura sare sozialetan barre egitea egotzita

"Polizia hila, baratzerako ongarririk onena" idatzi zuen atxilotuak sare sozialetan, eta lau milioi jarraitzaile baino gehiago ditu bere profilak, Guardia Zibilak azaldu duenez.


Iruñeko Laba, agur labur bat, irailean indarberrituta itzultzeko

Larunbat honetan itxiko dute Laba ostatua Iruñeko Gazteluko plazan eta, bitxia bada ere, egun osoko festarekin ospatuko dute itxiera, agurra ez baita behin-betikoa: Labak ondoko Windsor tabernarekin bat egingo du, obrak hastera doaz, eta beranduenez irailean berriz... [+]


Osasunbideak erizain lanpostu bat kendu du Erronkariko bailaran

Amparo Viñualesek, Erronkariko alkateak, salatu du Erronkariko, Burgiko, Gardeko eta Bidankozeko kontsultategiek arreta txikitu beharko dutenez prebentzioan eragingo duela.


Ernaik Berriozarren egingo du Gazte Topagunea, apirilaren 17tik 20ra

Berriozarren (Nafarroa) egingo da Gazteon eskutik lelopean, antolakundearen ustez gero eta gazte gehiagok egiten dutelako bat independentziaren aldeko borrokarekin. Topagunea "ekimen soil bat" baino gehiago dela aldarrikatu dute: "Euskal Herriko txoko... [+]


Eguneraketa berriak daude