“Jadanik ez gara zuen tximinoak”
Centre Tricontinental erakundeak kongoarren erresistentzia historikoa deskribatu du The Congolese Fight for Their Own Wealth (Kongoko herriak bere aberastasunaren alde borrokan dihardu) dosierrean (2024ko uztaila, 77. zk). Kolonialismo garaian, Belgikako Force Publique-k nekazarien artean ezarritako izuari kolektiboki erantzun zioten, plantazioak eta tren-estazioak erasota.
1915ean, Maria N’koi lider espiritualak gidatuta, matxinatu egin ziren zerga kolonialen kontra egiteko. Agintariek N´koi atxilotu eta erbesteratu zuten, eta matxinoak mendian babestu behar izan ziren. Katangako meatzeetan, berriz, kolonizatzaileak beldur ziren errekrutaturiko meatzari esklaboek langile klase kontzientzia hartuko ote zuten. Hori eragozteko, afrikar “basakeriaren” mitoan oinarrituriko biolentzia genozida erabili zuten, baina “langile klase afrikarrak hazten jarraitu zuen”.
Patrice Lumumba (1925-1961) lehen ministro izendatu berriak bere lehen diskurtsoan 80 urteko zapalkuntza salatu zuen, Belgikako Boudewijn erregea aurrean zuela, eta garbi hitz egin zuen: “Jadanik ez gara zuen tximinoak”
1940an Alemaniak Belgika okupatu zuen, eta hankaz gora jarri zuen metropoli europarra garaiezina zen ustea. Kongoarrek ordura arte Bula Matadi deitzen zioten Belgikako estatuari (“Harri puskatzailea”, Henry Morton Stanleyri jarritako ezizena). 1941ean Katangako Kikole meatzean greba hasi zuten: “Keniako eta Amerikako beltzek Europan zuriak garaitu badituzte, zergatik ezin ditugu hemen ere garaitu?”, zioten. Bigarren Mundu Gerra amaitzerako herritarren deskontentua orokorra zen. Hala, 1950eko hamarkada amaieran Belgikak bere koloniaren gaineko kontrola erabat galdurik zeukan. 1960ko ekainaren 30ean, independentzia irabazi zuten.
Patrice Lumumba (1925-1961) lehen ministro izendatu berriak bere lehen diskurtsoan 80 urteko zapalkuntza salatu zuen, Belgikako Boudewijn erregea aurrean zuela, eta garbi hitz egin zuen: “Jadanik ez gara zuen tximinoak”. Lumumbak justizia sozialaren alde erakutsitako jarrera ez bide zitzaien gehiegi gustatu Kongoko meatzeetan interesak zituzten estatubatuar eta belgikarrei, eta CIAren eta Belgikako zerbitzu sekretuen laguntzaz torturatu eta desagerrarazi zuten buruzagi ezkertiarra.
Lumumbaren hilketak, Katangaren behin behineko sezesioak, Mobutu Sese Sekoren diktadurak... ez zuten lortu mezua guztiz ezabatzea. Gaur egun, benetako burujabetzaren eta duintasunaren aldeko borrokak jarraitzen duela dio Centre Tricontinentalek, are gehiago “panafrikanismo berritzaile bat Mendebaldeko Afrika eraldatzen ari denean”. Dosierrean Frantz Fanon (1925-1961) iraultzaile antikolonialista karibetarrak esandakoa dute gogoan: “Gu guztion patua jokoan dago Kongon”.
[Artikulu hau Larrun gehigarriaren 302. zenbakian argitaratu da, Kongo eta kobaltoa: zertarako gaude prest konektatuta jarraitzeko? erreportaje nagusiaren barruan]
Otsailean bost urte bete dira Iruña-Veleiako epaiketatik, baina oraindik hainbat pasarte ezezagunak dira.
11 urteko gurutze-bidea. Arabako Foru Aldundiak (AFA) kereila jarri zuenetik epaiketa burutzera 11 urte luze pasa ziren. Luzatzen den justizia ez dela justizia, dio... [+]
Bilbo Hari Gorria dinamikarekin ekarriko ditu gurera azken 150 urteetako Bilboko efemerideak Etxebarrieta Memoria Elkarteak. Iker Egiraun kideak xehetasunak eskaini dizkigu.
33/2013 Foru Legeari Xedapen gehigarri bat gehitu zaio datozen aldaketak gauzatu ahal izateko, eta horren bidez ahalbidetzen da “erregimen frankistaren garaipenaren gorespenezkoak gertatzen diren zati sinbolikoak erretiratzea eta kupularen barnealdeko margolanak... [+]
79. urtean, Vesubio sumendiaren erupzioak errautsez eta arrokaz estali zituen Ponpeia eta Herkulano hiriak eta hango biztanleak. Aurkikuntza arkeologiko ugari egin dira hondakinetan; tartean, 2018an, gorpuzki batzuk aztertu zituzten berriro, eta ikusi zuten gizon baten garuna... [+]
Luxorren, Erregeen Haranetik gertu, hilobi garrantzitsu baten sarrera eta pasabide nagusia aurkitu zituzten 2022an. Orain, alabastrozko objektu batean Tutmosis II.aren kartutxoa topatu dute (irudian). Horrek esan nahi du hilobi hori XVIII. dinastiako faraoiarena... [+]
AEB, 1900eko azaroaren 6a. William McKinley (1843-1901) bigarrenez aukeratu zuten AEBetako presidente. Berriki, Donald Trump ere bigarrenez presidente aukeratu ondoren, McKinleyrekiko miresmen garbia agertu du.
Horregatik, AEBetako mendirik altuenari ofizialki berriro... [+]
Andeetako Altiplanoan, qocha deituriko aintzirak sortzen hasi dira inken antzinako teknikak erabilita, aldaketa klimatikoari eta sikateei aurre egiteko. Ura “erein eta uztatzea” esaten diote: ura lurrean infiltratzen da eta horrek bizia ekartzen dio inguruari. Peruko... [+]
1936ko Gerran milaka haurrek Euskal Herria utzi behar izan zuten faxisten bonbetatik ihes egiteko. Frantzia, Katalunia, Belgika, Erresuma Batua, Sobietar Batasuna eta Amerikako herrialdeetara joandako horien historia jasotzeko zeregin erraldoiari ekin dio Intxorta 1937... [+]
49 urte eta gero Espainiako Poliziak Gasteizko Maria Sortzez Garbiaren katedralean eraildako bost langileak oroitu dituzte beste behin astelehen arratsaldean. Milaka pertsona batu dira Zaramagatik abiatutako eta katedralean amaitutako manifestazioan. Manifestari guztiek ez dute... [+]
Martxoaren 30erako Iruña-Veleia martxan, SOS Iruña-Veleia eta Euskeraren jatorria elkarteek manifestaziora deitu dute, Aski da! Argitu, ez suntsitu lelopean. Azken bi urteetan "hondeatzaileak sistematikoki eremu arkeologiko oso aberatsak suntsitzeko modu... [+]
1976ko martxoaren 3an, Gasteizen, Poliziak ehunka tiro egin zituen asanbladan bildutako jendetzaren aurka, zabalduz eta erradikalizatuz zihoan greba mugimendua odoletan ito nahian. Bost langile hil zituzten, baina “egun hartan hildakoak gehiago ez izatea ia miraria... [+]
Martxoak 3ko sarraskiaren 49. urteurrena beteko da astelehenean. Grebetan eta asanblada irekietan oinarritutako hilabetetako borroka gero eta eraginkorragoa zenez, odoletan itotzea erabaki zuten garaiko botereek, Trantsizioaren hastapenetan. Martxoak 3 elkartea orduan... [+]
Memoria eta Bizikidetzako, Kanpo Ekintzako eta Euskarako Departamentuko Memoriaren Nafarroako Institutuak "Maistrak eta maisu errepresaliatuak Nafarroan (1936-1976)" hezkuntza-webgunea aurkeztu du.
Urruña, 1750eko martxoaren 1a. Herriko hainbat emakumek kaleak hartu zituzten Frantziako Gobernuak ezarritako tabakoaren gaineko zergaren aurka protesta egiteko. Gobernuak matxinada itzaltzeko armada bidaltzea erabaki zuen, zehazki, Arloneko destakamentu bat. Militarrek... [+]