Saldu eta erosi giza jarduerak dira batik bat. Merkatuak eta azoka txikiak espazio publiko zalapartatsu eta biziz beteak dira, soziabilitate-lekuak, non behar ditugun gauza baliotsuak topatzen ditugun (janaria, arropa, tresneria), bidezko prezio baten truke. Bertan, gizaki ezagunen eta ezezagunen arteko topaketa argitsu eta iheskorra gertatzen da. Saiatu ahal dut gona hau? Zein itxura ona duten piper horiek. Nor da azkena? Jar iezadazu hainbeste hemendik. Eramango al duzu zeuk hegaluze-mendrezka hori? Ez itxaroteko. Zure kanbioa. Mila esker. Ez dago larunbat goizean merkatura edo (adi sinonimora) plazara joatea baino hobeagorik. Baina, deabruak liluraturik, hasi ginen merkatua deitzen askoz ere zoritxarreko zerei: burtsa-merkatuak, lan-merkatua, finantza-merkatuak, etxebizitza-merkatua. Karl Polanyi ekonomialari eta pentsalari handiak abisatu zigun: lana, lurra eta dirua ezin dira salgaiak izan (salgaiak zera direlako: merkatuan saltzeko ekoitzitako objektuak). Lana ez da merkantzia LANEren leloa da. Baina kapitalismo berantiarrak den-dena salgai bihurtu du. Eta airearen kutsadurak bezainbeste, mundua estaltzen duen publizitate-mantuak itotzen gaitu.

Egunen batean, hau guztia iragan denean, azken kapitalismoan publizitateak eta propagandak bizitzaren zirrikitu guztiak nola inbaditu zituzten azalduz historia sinestezina idatziko du norbaitek. Etorkizun hobe baten irakurle txundituei kontatuko die guztia saldu-erosi beharreko merkantzia bilakatu genuela. Eta lehia zakarreko ingurugiroetan, publizitatea eta propaganda jaun eta jabe bihurtu zirela. Sekula ikusitako aldaketa antropologiko bat eragiteko zorian egon ziren: hondakin baztergarri bihurtu ez ziren gizaki guztiak, egiten zutena egiten zutela, konturatu gabe erosten eta saltzen ari ziren, atseden gabe, marketin-ariketan etenbarik murgilduta. Egun santu osoan txerpolariarena egiten, 7/24, deskantsurik ez.

Antza denez, filosofia irakasle bat baino gehiago hiper-merkantilizazioarekin kezkatuta gabiltza. Hau idazten ari naizela ikusi berri dut Iñigo Martinez Peñak honako galdera hau egin duela ARGIAn, hain zuzen: den-dena eros ote daiteke? Hartmut Rosa irakurtzera gonbidatzen gaitu ezetz esaten laguntzeko. Nik gaineratuko dut Michael Sandel pentsalaria, beti gustuko ez dudan arren, Diruak erosi ezin duena bere liburua sutsuki gomendatzen baitut.

Gure kezkak nonbaitetik etorri behar du. Agian, irakasleok jada komertzial huts bilakatu garela egiaztatzetik. Hezkuntza arautua supermerkatu bilakatzeko zorian dago. Gure lantokiek (saltoki handi horiek), matrikula garaia hasita propagandarako makineria martxan jarri dute ikasle-bezeroak erakartzeko. Bezeroari arreta emateko bulegoak ipintzea izango da hurrena. Ikusiko duzue.
Ikasle-elkarte batzuek aldarrikatzen dutenaren aurka, noten bidezko ikasleen arteko lehia ez da arazo nagusia. Nota altu asko eskuragarri egon daitezke denontzat. Lehia ondasun urrien artekoa da. Esaterako, hautazko ikasgaietan ikasle-bezeroak lortzekoa: Disney-ra bidaia, nota bikainak, gometxekin jolasten pasatzea klaseak, oso zoriontsuak izatea. Etorri gugana, matrikulatu gure ikasgai honetan (ez zenituzkete sinetsiko ikasgai batzuen izenak), zelako pagotxak eta deskontuak eskaintzen ditugun!

Haragi odolti zatiak bota dizkigute lurzorura eta hara oldartzen gara, ziztu bizian, ahal dugun guztia haginkadaka erauztera, beste zakur gosetuei letaginak erakutsiz. Baina ez gara txakur-talde gosetua, lankideak gara. Ez etsaiak, ezta derrigor lagun minak ere: lankideak. Lehian murgildu gaituzte, eta gure arteko kidetasuna desagertzen hasi da. Langile gisa zegokigun duintasuna hustubide beretik joango zaigu. Ez badugu eragozten.