EAEn ez dakit. Nafarroan bat etorri ohi dira izena eta izana. Erran nahi baita, grazia euskarazkoa duen gaztearekin euskaraz egin ahal izateko zenbaki franko ditugu estres linguistikoaren loterian. Gisa berean, euskal izena duen heldua gutienez ere euskaltzale gertatzeko aukerak biderkatzen dizkigu zoriak. Erlazioa ez da, dena dela, matematikoa.

Xuriñe Peñas Eguesibarko alkatea aski famatu da azken asteetan bere udalaren osoko bilkura batean egindako adierazpenengatik. Zehatz-mehatz, euskarazko ekitaldiak erdaldunendako “diskriminatzailetzat” jo ditu emakume horrek, Iruñea ondoko udalerri horretako zinegotzi guztien aitzinean. Minutu bat lehenago, euskaraz badakiela adierazia zuen politikariak.

Ez dut Peñas andrea ezagutzen. Hortaz, baieztapen hori ezeztatzeko daturik ez dut. Nolanahi ere, ez dago hain garbi horrek –euskaraz badakielakoak– zehazki zer erran nahi duen. Ezagutza delakoaren barnean zein kasuistika zabala dagoen –kasik hutsetik abantzu infinituraino– kostata barneratu du gure soziolinguistikak. Jakitate kontu lausoak alde batera utzirik, adierazgarriagoa litzaiguke Xuriñe Peñasek euskararekin zer harreman (izan) duen argitzea. Asmamena sobera bihurrikatu gabe irudika dezakegu aita-ama duela lau hamarkada nola edo hala euskaltzale batzuei zor diela izena, baita, imajinatzen segituta, euskarari loturiko irakaskuntza ere. D ereduak noraino euskaldundu zuen susmatu baizik ez dugu egiten ahal; halaber, noraino euskaltzaletu zuen. Isil-misilka baizik ez ditugu aipatzen, baina ikasketak euskara gorrotatzen bukatzen dituzten ikasleen kasuak ez dira hain bakanak, ez Foru Komunitatean ezta Foru Komunitatetik kanpo ere, eta Xuriñerenean hala izan ez balitz ere, milaka dira Euskal Herri osoan euskararen azken igurtzia azken eskola egunarekin jasotzen duten haurrak. Hortik goitikoak aurreikusgarriak dira: lagunarte erdaldun eta erdaltzalea euskararik gabeko inguru profesionalean. Nahi baino ohikoagoko istorioa.

Ez ditugu denak gureganatzen, ezta gureganatzen ditugun guztiak atxikitzen ere. Berria egunkariak azken inkesta soziolinguistikoaren emaitzak aztertu berri ditu lurraldez lurralde. Nafarroari dagokionez, datu batek atentzioa eman zion kazetariari: gazteak adin talderik euskaldunena izanda, euskararekiko atxikimendu tikiena duena ere bada. Zehatz-mehatz, 16-24 urte artekoen multzoan, %28k egiten dute ongi euskaraz, baina %27,2 baizik ez daude euskara sustatzearen alde. Euskaraz pattalago dabiltzanen edo batere egiten ez dutenen artean euskaltzaleren bat –bat bederen!– izanen dela uste izanik, garbiago antzematen zaio euskarak eta euskaltzaletasunak gure begi parean pairatzen dituzten ihesen tamainari.

Partida zaila dugu hemen.