Etruriar emakumeak greziarren begietan
Grezia, K.a. IV. mendea. Hainbat greziar pentsalarik, esaterako, Aristotelesek edo Heraklidesek, etruriarrei buruz idatzi zuten, Italiar penintsularen erdialdean eta iparraldean bizi zen herriari buruzko iritzi negatiboa jasoz. Etruriar emakumeak kritikatu zituzten bereziki, eta Teoponpo historialaria izan zen gordinena.
“Tirreniarren [etruriarren] artean ohitura zen emakumeez guztien artean gozatzea; emakumeek gorputza asko zaintzen zuten eta maiz gimnasia egiten zuten gizonekin batera, baina baita haien artean ere; haientzat ez da desohorea erabat biluzik egotea. Gainera, oturuntzetara beren senarrekin nahiz beste edozein gizonekin batera joaten dira, eta nahi dutenaren osasunaren alde egiten dute topa. Asko esaten dute eta itxura ona daukate. Jaiotzen diren haur guztiak hazten dituzte, bakoitzaren aita zein den jakin gabe; haurrek, gero, hezi dituztenen bizimoduari helduko diote, maiz mozkortuz eta emakume guztiekin bat eginez. Tirreniarrentzat ez da lotsagarria jendaurrean [sexu] harremanak izatea”.
Gaur egungo begiradatik, askorentzat laudoriozkoa izan liteke Teoponporen testua, baina harentzat, eta oro har greziarrentzat, etruriar emakumeak txarkeriaren eta immoralitatearen eredu ziren
Gaur egungo begiradatik, askorentzat laudoriozkoa izan liteke Teoponporen testua, baina harentzat, eta oro har greziarrentzat, etruriar emakumeak txarkeriaren eta immoralitatearen eredu ziren. Aurreko bizpahiru mendetan etruriarrak greziarren etsaiak izan ziren Italiar penintsulan, eta horrek azaldu dezake greziarren ezinikusia. Baina emakumeekiko jarrerak sustrai sakonagoak zituen.
Emakume etruriarren estatusa gizonezkoen parekoa zen. Jarduera publikoetan parte hartzen zuten eta greziar emakumeek ez zuten askatasuna eta maila soziala zeukaten. Festetara eta oturuntzetara joaten ziren gizonezkoekin batera eta alkohola edaten zuten. Esklaboen eta ondasunen jabe izan zitezkeen, ekoizpen jarduerak kudeatu zitzaketen, eta haien hilobiak gizonezkoenak bezain aberatsak (edo pobreak) ziren. Idazkunek haien izenak jasotzen zituzten, Grezian ez bezala. Grezian, eta Erroman ere bai, emakume izengabeek aitaren nahiz senarraren izena hartu behar zuten.
Erromatarrek ezaugarri asko hartu zituzten etruriar kulturatik: gladiadoreen borrokak, botere sinboloak, eredu urbanistikoak… Baina emakumeen estatusari dagokionez, greziarren ereduaren alde egin zuten.
Londres, 1928. Victoria and Albert Museum-era koadro berezi bat iritsi zen dohaintzan: margolanean gizon beltz bat ageri da, ileordea eta lebita jantzita, liburuz eta tresna zientifikoz inguratua. Museoan horrela katalogatu zuten: “Erretratu satiriko bitxia, beltzen... [+]
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Ancient Earth mapa birtualak gure herrialdea, eskualdea, hiria... duela milioika urte non zegoen ikusteko aukera ematen du Dinosaurpictures.org/ancient-earth helbidean.
Toponimoa idatzi eta 750 milioi urte atzera egiten duen kronologian garai bat aukeratuta, emaitza puntu... [+]
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Zamora, X. mendearen amaiera. Duero ibaiaren ertzean eta hiriko harresietatik kanpo Santiago de los Caballeros eliza eraiki zuten. Eliza barruko kapiteletan askotariko eszenak irudikatu zituzten, besteak beste, eduki sexualak zituztenak: orgia bat, emakume biluzi bat gizon baten... [+]
Bera (Nafarroa), 1924ko azaroaren 7a. Anarkista talde bat Beran sartu zen goizaldean, Primo de Riveraren diktaduraren aurka egin eta Espainiako Estatuan iraultza abiatu asmoz.
Espainiatik eta Hego Euskal Herritik Baiona, Hendaia eta Donibane Lohizunera ihes egindakoen artean... [+]
Washington (AEB), 1807. AEBetako Konstituzioak esklaboen trafiko transatlantikoa debekatu zuen. Horrek ez du esan nahi esklabotza abolitu zenik, esklaboen iturri nagusia eten zela baizik. Hala, emakumezko esklaboak bihurtu ziren esklabo berriak “ekoizteko” bide... [+]
Berlingo Unibertsitate Libreko eta Zuse institutuko diziplinarteko ikerlari talde batek eredu matematiko konplexua garatu du Afrika iparraldean erromanizazioa nola hedatu zen hobeto ulertzeko.
Plos One aldizkarian argitaratutako ikerlanaren arabera, eredua osatzeko galtzada... [+]
Normandiako erromatar garaiko aztarnategi batean lanean ari zirela, arkeologia ikasle batzuek aurkikuntza bitxia egin dute berriki: buztinezko eltze baten barruan kristalezko flasko txiki bat topatu zuten, XIX. mendean emakumeek lurrina eramateko erabili ohi zuten... [+]
Japonia, 1945eko abuztuaren 6a eta 9a. AEBek bonba atomiko bana bota zuten Hiroshima eta Nagasaki hirietan milaka eta milaka hildako eraginez; kopuru zehatzik ez dagoen arren, urte horren bukaeran hildakoak gutxienez 210.000 inguru izan zirela diote kalkulu zuhurrenek. Baina... [+]
Yamagata unibertsitateko Masato Sakai arkeologo japoniarra buru duen ikerlari talde batek geoglifo ugari aurkitu berri ditu Nazcako basamortuan (Peru). Guztira 303 geoglifo topatu dituzte, orain arte ezagutzen zen geoglifo kopurua ia bikoiztuta. Horretarako adimen artifiziala... [+]
Mexiko Hiria, 1968ko urriaren 2a. Hilabete batzuk lehenago, ekainaren 22an abiatutako ikasle mugimenduak mitin bat antolatu zuen Hiru Kulturen Plazan, hiriko Nonoalco-Tlatelolco unitatean. Mexikoko ejertzitoak eta Batallón Olimpia talde paramilitarrak bildutako ikasleei... [+]
Peru iparraldeko kostaldean, Pañamarca aztarnategian, mochica kulturako (K.a. 330- K.o. 800) tronu areto bat aurkitu berri dute. Arkitektura ikusgarriagatik, iruditeria erlijioso zabalagatik eta xehetasunez betetako hormairudi koloretsuengatik ezaguna da kultura... [+]
Tijarafe (Kanariar Uharteak), XIV. mendearen erdialdea. Lehen monje katolikoak La Palma uharteko inguru horretara iritsi zirenean, ikusi zuten awarek, bertako aborigenek, Eguzkia, Ilargia eta izarrak gurtzen zituztela.
Eta azken urteetan Tijarafen egindako kanpaina... [+]
Maule, 1892. Zaraitzu ibarreko zortzi emakume espartingile Zuberoako hiriburutik etxera abiatu ziren, baina bidean, Larrainen, elurteak harrapatuta, hotzak hil omen zituen denak. Zortzietatik zazpiren izenak iritsi zaizkigu: Felicia Juanko, Felipce Landa, Dolores Arbe, Justa... [+]