Mari Domingiren errebantxa
Ohargarria izan da Mari Domingiren figuraren hedapen bizia. Lehenago heldu zen Olentzero ikazkinarena, Lesakako modeloari jarraikiz: 1956an atera zuten Iruñean San Antonio taldeko gazteek, eta laster, 1970tik aurrera batez ere, Euskal Herri osoa konkistatua zuen. Mari Domingi 1994an plazaratu zuen Donostiako Bagera elkarte euskaltzaleak, helburu zuela haurrei euskarazko jardunaldi bat eskaintzea Gabonetako oporretan sakabanatu aitzin; Olentzerorentzako eskutitzak biltzea zen Mari Domingiren egitekoa, aurrekari eta bitartekari lana, nolabait.
Hain zuzen, egiteko hori izan da pertsonaia arbuiatzeko argudio bat, generoen parekotasuna bermatu gabe haien mailakatzea onartu egiten duelako: gizona ugazaba, emakumea zerbitzari. Eta gaur ere hala ibiltzen da Mari Domingi leku batzuetan, ez baitiote denetan opariak ekartzen uzten; nahiz eta sustatzaileek berek arin altxatu zioten gradua, postaria izatetik Olentzerorekin batera jostailuak banatzera iraganarazita.
Beste akatsa ere leporatzen zaio: Olentzerorekin bikote heterosexuala osatu eta aita-ama-haur familia kanonikoaren ikurra bilakatzea. Horren ordez, Olentzero queer-a erreibindikatzen dute batzuek, ez baitezpada maskulinoa, baizik eta Leitzako tradizioko Orentzaroren modukoa, tankera eta izaera anitzekoa, noiz emakume eta noiz gizon.
Hara non emakume zarpail eta arbuiatu hura Eguberriko pertsonaia ospetsua bilakatua den. Gabonetako magia ala Mari Domingiren errebantxa, nork daki
Eredu zinez ederra. Arazoa da luze jo dezakeela Euskal Herri zabalean Olentzerori gizon irudia ezabatzeak. Hori erdietsi artean Mari Domingi baztertuko al dugu? Bagerakoek ez zuten genero berdintasuna bilatzen emakume bat hautatu zutenean, baina baliteke figuraren feminitatea izatea haren arrakastaren gako bat.
Bestela ere. Gureganaino heldu den jatorrizko abesti zaharrean –jadanik Pio Barojaren amamaren gaztaroan kantatzen zena, 1820an nonbait– Mari Domingiri esaten diote besteekin Belenera joan nahi badu bere gona zaharra atera behar duela. Halere, “zatoz, zatoz” deitzen dute azkenean.
Eta hara non emakume zarpail eta arbuiatu hura Eguberriko pertsonaia ospetsua bilakatua den. Gabonetako magia ala Mari Domingiren errebantxa, nork daki. Araiz, melengeriak eta apaindurak utzirik, betatxuz bete gona jantzita ikusiko dugu, kantuan duen erromes antzari atxikia eta buru gaineko tramankulu handigura gabe, Italiako Befana eta Jurako Tante Arie andre-gorak bezala. Horrelakoak baitira maiz ipuinetako izakiak: kanpo itxura apalagatik, miragarriki ahaltsuak.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Jakina da lan ikuskariak falta ditugula geurean. Hala ere, azken egunotan datu argigarriak ematea lortu dute: lan ikuskaritzaren arabera, EAEko enpresen %64ak ez du ordutegien kontrolean legedia betetzen. Era berean, lehendakariordeak gaitzetsi du, absentismoaren eta oinarrizko... [+]
Martxoaren 8a hurbiltzen ari zaigu, eta urtero bezala, instituzioek haien diskurtsoak berdintasun politika eta feminismoz josten dituzte, eta enpresek borroka egun hau “emazteen egunera” murrizten dute, emakumeei bideratutako merkatu estereotipatu oso bati bidea... [+]
Trumpen itzulera pizgarri izan da sendotuz doan eskuin muturreko erreakzionarioen mugimenduarentzat. Izan ere, historikoki, faxismoaren gorakada krisi ekonomikoekin lotuta egon da, baita sistemaren zilegitasun politiko eta ideologikoaren krisiarekin ere. Gaur egun, geldialdi... [+]
Batzuendako, dirutza izatea ez da nahikoa, eta euren ego hauskorrek diruaren txintxina ez ezik, protagonismoa ere eskatzen dute. Aberats okituak izatea nahikoa izango ez balitz bezala. Beti gehiago behar dute, anbizioa deritzote antsia horri, baina botere gosea eta nabarmendu... [+]
Bi neska komisarian, urduri, hiru urtetik gora luzatu den jazarpen egoera salatzen. Izendatzen. Tipo berbera agertzen zaielako nonahi. Presentzia arraro berbera neskek parte hartzen duten ekitaldi kulturaletako atarietan, bietako baten amaren etxepean, bestea korrika egitera... [+]
Iragan urtarrilaren hondarrean, Bretainiako lurraldeko bi hizkuntza gutxituei buruzko azken inkesta soziolinguistikoaren emaitzak publiko egin zituzten bertako arduradunek. Haiek berek aitortu zuten harriturik gertatu zirela emaitzak ikustean. Hain zuzen ere, egoerak eta... [+]
Silicon Valley-ko oligarkia AEBetako gobernura iritsi berritan lehertu da adimen artifizialaren (AA) burbuila. Txip aurreratuen erraldoia den Nvidia-k urtarrilaren amaieran izandako %16,8ko balio galera, egun bakar batean inoiz izan den burtsa balio galerarik handiena da... [+]
Gizakiok berezkoa dugu parte garela sentitzeko beharra. Parte izateko modu hori jasotako hezkuntza, ingurua... formateatzen joaten da.
Identitateak ezinegon asko sortzen du gizakiongan. Batzuetan, banaketak ere eragiten ditu, ezin dugulako jasan beste baten identitatearen... [+]
Fermin Muguruza jarraitzen duzu sareetan. Madrilgo kontzertuko bideo bat ikusi duzu bere kontuan: dantzari batek “Kongo askatu!” oihukatu du, bandera esku artean. Haren profila bilatu duzu: @c.kumaaa. Bilboko manifestazioaren deialdia zabaldu du. Ez zara joango,... [+]
Sare Herritarrak antolatuta, pasa den urtarrilaren 11n Bilboko kaleak bete zituen manifestazio jendetsuaren ondoren, berriz sortu da eztabaida, euskal presoei salbuespen legeriarik aplikatzen ote zaion. Gure iritzia azaltzen saiatuko gara.
Espetxe politikan aldaketa nabarmena... [+]
Duela gutxi think tank izateko jaioa omen den Zedarriak bere 6. txostena aurkeztu zuen. Beren web orrialdean azaltzen dutenaren arabera, zedarriak ebidentea ez den bidea topatzeko erreferentziak dira. Hots, hiru probintzietako jendarteari bidea markatzeko ekimena. Agerraldi... [+]
Heldu zaigu EAEn 2025-26 ikasturterako ikastetxeetan matrikula egiteko garaia, eta etxe askotan etxeko txikienak urrats berria emango du hemendik gutxira, irailean, eskolaratzea, alegia. Euskal Eskola Publikoaz Harro Topaguneko kideok apustu sendoa egiten dugu eskola publikoaren... [+]
Araba, Bizkai eta Gipuzkoarako Hezkuntza Lege berria onartu zenetik, aurrerantzean hezkuntza doakoa izango dela behin eta berriro entzuten/irakurtzen ari gara. Eragile desberdinei entzun diegu, baita Hezkuntza Sailari ere, eta hedabideei eskaintzen dizkiegun elkarrizketatan... [+]
Hilabetearen hasieran egin zuen EH Bilduk III. Kongresua, Iruñean. “Ez ohiko ondorioak” ateratzeko balio duen “ohiko kongresua” omen da, edo horrela jaso dute behintzat Zutunik ponentzian, zuzendaritzak proposatu eta militantziak aho batez onartu... [+]