Joan den martxoaren 23an, Seuil frantses argitaletxe ospetsuak abiarazi zuen literatur sail berri bat, “Ahots autoktonoak” deitua. Un livre dans ma valise (Liburu bat nire balizan) webgunean, Laurence Baulande sailaren zuzendariak azaldu zuen orduan egitasmoaren xedea dela mundu osoko eleberri idazle autoktonoen publikatzea, etor daitezen “Ameriketatik, Asiatik, Pazifikotik, Ozeaniatik [sic] eta Europatik ere bai”. Hain zuzen ere, helburutzat hartua du “Populu Lehenei” ahotsa eskaintzea, “haien literatura bizitasun izugarrizkoa” delako. “Populu Lehenei” deritze, Nazio Batuen Erakundearen arabera, beren lurra kendua izan zaizkien jendarteei. Ezen –harritzekoa, gero!–, indigenen artean badaude egiazko “autoreak”, gai direnak poesia, eleberri beltzak edo “literatura orokorra” ekoizteko. “Ahots autoktonoak” sailak emanen die, segur, “ikusgarritasuna” eta “zilegitasuna”, modu “militantean” emanen baitie hitza “luzaz isildu direnei”.

Plazaratua izan den lehen nobelak Cinq petits Indiens (Bost indio txiki) du izenburutzat. Istorio “polifonikoa” da, aurkezpenak dioenez, baina ingelesez idatzi zuen Michelle Good cree populuko egileak (Five little Indians) eta Isabelle Mailletek du itzuli frantsesera. Kalitate literario ukaezina du liburu horrek, 1960ko hamarkadan Kanadako barnetegietatik askatuak izan ziren milaka gazte autoktonoren bizipen latzez irakaspen soziologikoa zabaltzeaz gain.

Saileko bigarren eleberria apirilean atera zen: Melissa Lucashenkok idatzi Celle qui parle aux corbeaux (Belearekin mintzatzen dena) da, eta Australiako ingelesetik itzuli du David Fauquembergek. Bortizkeriaz josi liburu sutsu horretan, segitzen dugu Kerry Salter, emazte aborigena lesbiana, Harleyz garamatzana bere familia eta sorterri zapartatuengana. Istorio zinez urragarria, estilo bizi-bizian idatzia.

Bi eleberriei nabaritzen zaie, ingelesaren gibeletik, beste hizkuntzarik. Bigarrena, bereziki, argot eta bundjalung hitzez ereina da. Min eman diezaguke, hala ere, gure nortasuna hizkuntzaren erabileran oinarritzen dugunoi, orriz orri pentsatzea zapaltzaileen mintzairan sortu direla, oro har, literarioki zoragarri diren eleberri horiek. Datorren ekoizpenak izan beharko luke Niillas Holmberg samiaren La femme grenouille (Andre igela), hori bai samieraz sortua.

Seuil argitaletxeak sail berezia pentsatzeak gogorarazten dit Markus Messlingen saiakera, L’universel après l’universalisme (Unibertsalismoaren osteko unibertsala) (Paris, PUF, 2023): Europak, azkenean, onartzekoa du bere lehenagoko balio unibertsalek ez dutela jendarte aniztasuna kontutan hartzen, dio Messlingenek, eta egiazko unibertsaltasuna oraindik goiti etorriko da. Bizkitartean, kultura frantsesari ez zaio hain erraz bere dogmatismo zaharra baztertzea, eta sailkapen bereziak asmatzen ditu exotikoa zaiona ulertzen saiatzeko, ohartzeko alor nagusietatik kanpo ere literatura badagoela.

2015ean Enbatan agerrarazi zuen artikulu batean, Peio Etcheverry-Ainchartek zioen jokoz kanpo aritzea litzatekeela hausnartzea euskaldunok “autoktono” gisa sailkatu beharko genukeenetz geure burua: sailkapen guzietatik haratago, bizi aldakor eta konplexuan xut irautea eta bide egitea da gure benetako erronka erreala.

Irakur, bada, Good eta Lucashenkoren obrak, ez literatura autoktonoa direlako, ez eta ere genero-literatura, literatura lesbiana, literatura post-kolonialista, literatura errealista edo edozein gisara sailka daitezkeelako, baizik eta, soilik, literarioki idatziak direlako, hots, literatura direlako.