Harri herri hau
Amorante
Forbbiden Colours, 2023

---------------------------------------------

Nola esaten da Rodrigo Cuevas euskaraz? Beharrezkoa zela inork ez du zalantzan jartzen, eta iritsi da, azkenean, gure sustraiei begirada garaikidez so egiten dien ahotsa. Rodrigo Amarante brasildarra eta Enrique Morente kantari flamenkoa eredu dituen Amoranteren eskutik bada, zer esanik ez.

Folktronika deitzen zaion olatuak eman ditu lore bikainak munduan zehar eta, hamarkada honetan, Espainiako Estatuan dauden herrialdeetan: Baiuca eta crnds Galizian, Asturiasen Llevolu’l Sumiciu eta Rodrigo Cuevas, Katalunian Maria Arnal i Marcel Bages, Andaluzian Califato 3/4 eta Rocio Marquez & Bronco... Bestelako begirada batez, Rosaliak eta C. Tanganak ere edan dute hortik, eta berriki Ralphie Chook ere bai.

Gurean, esango nuke, hurbilketak ez direla heldu oraindik fusio interesgarrienera. Abangoardia eta tradiziotik ditugu Lurpekariak eta Habia; pop mainstream-etik Zetak eta Neomak, esaterako. Lehen biak tradizioaren interesgarriena hartu dute, eta muturrera eramaten saiatu, baina soinu garaikideetara iritsi gabe. Azken biek, azala hartu dute, mamia gehiegi zukutu gabe. Gaia ukitu du Chill Mafiak, berrinterpretaziorik egin gabe, ordea. Salbuespena Verde Pratok, Hairak eta Mairük eman dute, akaso.

Sintesi hegeldarra behar genuen, eta hona hemen Iban Urizar, tradizioaren airea bere eginda, gai dena hizkuntza horretan hitz egiteko, eta esaera berriak eskaintzeko. Kantaera itsas lanbroan sartu du Urizarrek, birtuosismo eta epopeiarik gabe, tonu grisekin paleta ezin interesgarriagoa egin duelako lanaren zortzi piezatan.
Aipatu ereduak ez dira, ordea, estilo bat; begirada da gakoa. Iturri amaigabearen kontua ondo ulertzea da gakoa. Iturria, zaharrik zaharrena izanda, berririk berriena ere badela. Tradizioa ez dela argazki bat, ez dela kontserbatu behar. Berrasmatu behar dela, nork beretik gehituta.

Harri herri hau ulertzen saiatzea oparia da. 27 zapata-ri entzun nion pena sentitzen zuela euskal herritar elebakarrez, ezin zutelako ulertu, adibidez, Amets Arzallusen bertsorik. Berdina sentitzen dut Amoranterekin. Euskaldunentzako altxorra dela, eta belarriak irekitzen dituenak soilik duela gozatzeko aukera errepikaezina.

Dokan prehistozenoan Amorantek esan zuen esaldi bat nirekin daramat urteetan: “Gozatu duenari bejondeiola, meritua berea da-eta”. Artistak egin dezakeelako bere kantua, baina barnetik sortzea entzuleari dagokio. Sekretu hori dakien artista da soilik artista.