Txad

2021eko apirilaren 11n Txaden hauteskundeak egin zituzten, eta 1990eko estatu kolpetik presidente zen Idriss Deby hautagaiak irabazi zituen berriro ere. 2018an konstituzioa aldatu zuen, sistema presidentzialista are zurrunago egiteko. Hauteskundeetan ez zegoen beste inork irabazteko aukerarik, izan ere, beste hiru hautagai zeuden lehian, baina atzera egin zuten, ikusita zer nolako errepresioarekin erantzun zien kaleko manifestazioei Txadeko Armadak. Herritarrek gobernu aldaketa eskatzen zuten protesta horietan.

Hauteskundeen egunean bertan erreboltak piztu ziren, FACT Alternantziarako eta Konkordiarako Txadeko Fronteak hasita herrialdearen iparraldetik. Gobernua eta parlamentua desegin ziren. Deby seigarren legealdia bete gabe hil zen gerra frontean, apirilaren 20an. Haren seme Mahamat Debyk hartu zuen trantsiziorako batzorde militarra eratzeko ardura. Txadeko Armadaren eta FACTen arteko borroka handiak izan ziren, eta ehunka hildako eragin zituzten. Apirilaren 27an N'Djamena hirian protesta handiak izan ziren, eskatzen zutenak trantsiziorako batzordea zibilez osatutakoa izatea, eta ez militarrez.

Apirilaren 22an Frantziako Gobernuak publikoki defendatu zuen Debyren semeak gidatutako trantsiziorako batzorde militar batek hartu izana gobernua, konstituzioaren aurkakoa izan arren. Ordezkariek argudiatu zutenez, “salbuespen egoera horretan beharrezkoa zen”. Azpimarratzekoa da Frantzia izan dela Txaden aliatu handienetako bat, eta 1.000 soldadu frantses inguru militarren zerbitzura daudela.

Ginea

2021eko irailaren 5ean Ginean estatu kolpea eman zuten militarrek, eta Alpha Conde presidentea bahitu zuten. Gobernua eta konstituzioa deuseztatu zituzten, eta Mamadi Doumbouya koronelak eta estatu kolpeko buruak iragarri zuen trantsizio gobernua CNRD Batasunerako eta Garapenerako Batzorde Nazionalaren esku geratzen zela; preso politikoak aske geratuko zirela azaldu zuen. Urtebete lehenago Conde presidenteak konstituzioa aldatu zuen, hirugarren agintaldia izan zezan ahalbidetzeko. Protesta ugari eragin zituen horrek, eta errepresioa latza izan zen: oposizioko hautagai batzuk kartzelan hil ziren. Doumbouyak esan zuen herritarrak askatu zituztela elitearen eskuetatik. 83 urte zituen presidenteak hamaika urte zeramatzan karguan. 2022ko maiatzean ikerketa judiziala ireki zioten Conderi eta beste goi kargudun batzuei, hilketa, tortura, bahiketa eta bortxaketa leporatuta. Halere, egun gutxira presidente ohia aske utzi zuten, estatu kolpetik atxikita zegoena, arrazoi medikuak tarteko herrialdetik atera behar zuelako.

Ginearrek etengabeko errepresioa eta boterekeria salatzen zuten azken urteetan, eta salatzen zuten giza eskubideak murrizten ari direla. Kartzelara sartzea ere ohiko bilakatzen ari zen elitekoa ez zen edonorentzat. Horregatik, besteak beste, herritarrek estatu kolpea ospatu zuten, zabaldutako irudietan ikusten denez. Dena den, AEBek eta Europar Batasunak kolpea gaitzetsi zuten.

Mali

2021eko maiatzaren 24an izan zen Maliko estatu kolpea. Assimi Goïta koronel eta presidenteordeak gidatu zuen armadaren kolpea, eta Bah N'daw presidentea atxilo hartu zuten, baita Moctar Ouane lehen ministroa eta Souleymane Doucouré Defentsa ministroa ere. Ordurako egoera nahastuta zegoen herrialdean, besteak beste, 2020ko abuztuan ere estatu kolpe saiakera egin zuelako Goïtak berak, eta Trantsiziorako Kontseilu Nazionala eratuta zegoen ordutik. Baina kontseiluaren barnean tentsioak handitzen ari ziren, militarren eta zibilen artean, harik eta maiatzean eztanda egin zuen arte.

Frantziak, antzinako agintari kolonialak, Maliko arazoetan zuen rolak eragindako erresuminak ere asaldura politikoa elikatu zuen. Azken hamarkadan herrialdean nagusi ziren ustelkeria eta ezegonkortasun politikoak ziurgabetasuna zabaldu zuten, eta herritarrak manifestatzen ari ziren. Goïta bera altxatu egin zen testuinguru horretan, garai hartako gobernuaren aurka, eta Ibrahim Bubacar Keita presidentea eta Bubu Cise lehen ministroa atxilo hartu zituzten.

Bahiketa horien ondotik, Keita dimisioa ematera behartu zuten, eta gobernua eta parlamentua desegitera. N'daw estatuburu izatea baimendu zuen armadak, eta Ouane lehen ministro bilakatzea ere bai. Trantsiziorako Kontseilu Nazionalerako eta gobernurako ziren karguak.

Burkina Faso

Burkina Fason bi estatu kolpe izan ziren 2022an. Bata urtarrilaren 23an izan zen, eta bestea, irailaren 30ean. Herritarrak 2019tik protestetan zebiltzan presidentearen aurka, besteak beste, jihadisten erasoak gero eta ugariagoak zirelako eta ziurgabetasun handia zabalduta zegoelako, batik bat 2015az geroztik, eta herritarrak kexu ziren presidentea ez zela gai krisi hori kudeatzeko. Horixe argudiatu zuten, estatu kolpea eman zuten militarrek, MPSR Aberria Babesteko eta Zaharberritzeko Mugimenduaren izenean: “Roch Kabore kargutik kentzera behartuta gaude, jasaten ari garen segurtasun okertze handiagatik”. Paul-Henri Sandaogo Damiba kolpearen burua ezarri zuten behin-behineko presidente. Nazioarteko komunikabide handietan herritarren ospakizunak zabaldu ziren, eta Frantziako banderari su ematen zioten irudiak ere ikusi ziren.

Halere, gutxi iraun zuen Damibak presidente gisa. Zortzi hilabete geroago, Ibrahim Traorék kendu zion kargua, iraileko estatu kolpean. Arrazoia berbera izan zen: leporatu zioten ez zela gai jihadisten erasoak geldiarazteko, eta azken hilabete horietan Burkina Fasoko lurren %40 estatuarenak ez ziren indarrek hartu zituztela jada. Jakinarazi zutenez, Errusiaren laguntza izan zuten kolpea burutzeko, hain zuzen Wagner taldearena. Orduko hartan, herritar gutxiagok babestu zuten kolpea, argudiatzen baitzuten horrek ezin zituela konpondu segurtasun auziak.

Niger

2023ko uztailaren 26an Nigerren estatu kolpea eman zuen hamar lagun inguruko militar talde batek, Mohamed Bazoum estatuburua gatibu hartu eta kargutik kendu zuten. Burkina Fasoren bide beretik, argudiatu zuten presidentea ez zela gai izan “segurtasun arazoak” kudeatzeko eta haren gobernantza zalantzan jarri zuten. Kontuan hartzekoa da Nigerreko lurretan egon direla AEBetako eta Frantziako tropak, besteren artean, Saheleko zonaldeko jihadisten erasoen hazkundeari aurre egiteko dela argudiatuta. Maliko eta Burkina Fasoko estatu kolpeen ondorioz Nigerrera pasatu ziren Frantziako tropak. Izan ere, “frantsesen aurkako sentimendua” handitu dela eta Errusiaren eragina ahalbidetu dutela (Wagner taldearen bidez) ohartarazi dute. Halaber, Turkia ere Saheleko eremuan esku hartzen ari dela azpimarratu dute.

Gabon

2023ko abuztuaren 30ean gauzatu zuten Gabongo estatu kolpea indar armatuek. Uztailaren 26an hauteskunde orokorrak egin ziren, eta Ali Bongok irabazi zituen. 2009tik zegoen presidentetzan, eta hirugarren agintaldia hastera zihoan. Oposizioak hauteskundeetan iruzur egitea egotzi zion, eta tentsioak eztanda egin zuen abuztuaren 30ean, kargua hartu bezain pronto; militarrek atxilotu egin zuten. Hamalau urteotan agintaldi ezegonkorra eta axolagabea izan duela leporatu diote, eta haren erruz Gabongo gizarte kohesioa pitzatu dela: “Kaosera bideratu du herrialdea”. Jada 2018an saiatu ziren Bongoren aurkako estatu kolpea ematen, baina ez zuen aurrera egin. Brice Oligui Nguemak hartu du Gabongo gidaritza, eta ez du hauteskunde berrietarako deirik egin momentuz. Erakunde “demokratikoagoak” eratzea hitz eman du.