Lehen transfusio odoltsua
Erroma, 1492ko uztailaren 25a. Inozentzio VIII.a aita santua hil zen 59 edo 60 urte zituela, odol transfusio saiakera baten ondoren.
Giovanni Battista Cibo –hori zuen benetako izena– koman omen zegoen, hidropesiak jota, Giacomo di San Genesio sendagile judutarrari sendabide berritzailea bururatu zitzaionean: gazte osasuntsuen odola sartuko zion. Berehala hamar urteko haur “boluntarioak” topatu zituzten –senitartekoei urrezko dukat bana eman zieten behintzat–. Emaileei karotidan ebaki bat egin omen zieten odola ateratzeko eta, jakina, hantxe bertan hil ziren. Odola kopa batean jaso eta gaixoari ahotik sartzen saiatu zen mediku judutarra. Bertsio baten arabera, une horretan aita santua esnatu omen zen eta, gertatzen ari zena ikusita, medikua epaitzeko agindua eman zuen, baina San Genesiok ihes egitea lortu zuen. Eta Inozentzio zirkulazio buxadurak jota hil zen.
Inozentzio VIII.ari egindakotTransfusio saiakera ez zela gertatu eta eliza katolikoaren aurkako legenda beltzaren parte dela salatu dute haren aldekoek
Stefano Infessura kronikariak jaso zuen pasadizo horren berri, baina bere testigantza zuzenik ez zaigu iritsi. Hau da, beste autore batzuek egindako erreferentzietatik jasota dago, eta bertsioak ez datoz bat.
Gainera, Filippo Valorik heriotzaren kontakizun guztiz desberdina egin zuen: Inozentzio asko argaldu zen, ez zuen elikagaiak hartzeko gaitasunik eta, halako batean, sukarrak jota hil omen zen.
Eliza katolikoaren aldeko egileek, esaterako, Vittorio Messori kazetari eta idazle katolikoak, uste dute transfusio saiakera ez zela gertatu eta eliza katolikoaren aurkako legenda beltzaren parte dela salatu dute.
Baina, beste aita santu asko bezala, Inozentzio VIII.a bera izan zen legenda beltz hori elikatu zuena. Konklabean bere aldeko botoak erosi zituen, Vatikanoaren baliabideak xahutu zituen, nepotismoa praktikatu zuen inongo lotsarik gabe, sorginkeriaren kontrako bula bat atera zuen interes politikoak medio, gutxienez zazpi seme-alaba ez legitimo izan zituen… Errenazimentu garaiko beste aita santu batzuk bezala, esklabotza onartzen zuen, esklaboak kristautasunera konbertitzeko aitzakian. Bere agintaldian Vatikanoa esklabo merkatariekin tratutan ibili zen, eta Fernando Aragoikoak ehun esklabo oparitu zizkionean, kristau berriak hezteaz kezkatu ordez, bere aldeko kardinalen artean banatu zituen.
Poloniako Maszycka kobazuloan duela 18.000 urteko arrastoak topatu zituzten XIX. mendearen amaieran. Baina berriki giza hezurrak teknologia berriak erabiliz aztertu eta kanibalismo zantzu garbiak aurkitu dituzte.
Ez da ikerlan bat ondorio horretara iristen den lehen... [+]
Porzheim (Alemania), 1945eko otsailaren 23a. Iluntzeko zortziak jotzear zirela, hegazkin aliatuak hiria bonbardatzen hasi ziren bonba su-eragileekin. Erasoak sarraski izugarria eragin zuen denbora gutxian. Baina Pforzheimen gertatutakoa itzalean geratu zen, egun batzuk lehenago,... [+]
Poloniar ikerlari talde batek Sevillako Italica aztarnategiko Txorien Etxea aztertu du, eta eraikinaren zoruko mosaikoak erromatar garaiko hegazti-bilduma xeheena dela ondorioztatu du.
Txorien etxean 33 hegazti daude mosaikoetan xehetasun handiz irudikatuta. Beste... [+]
Judea, K.o II. mendea. Erromatar probintziako giro nahasi betean, Gadalias eta Saulosen kontrako epaiketa egin zuten, iruzurra eta zerga-saihestea leporatuta. Epaiketaren berri grekeraz idatzitako 133 lerroko papiro batean jaso zuten (argazkian). Dokumentu nabateoa zela... [+]
Danimarkako Vasagård aztarnategian 600dik gora harri grabatu aurkitu dituzte arkeologoek. Datazioen emaitzen arabera, duela 4.900 urtekoak dira, eta garai hartan Alaskan sumendi baten erupzio bortitza gertatu zela ere jakina da. Erupzio horren ondorioek Europa iparraldeko... [+]
Vietnam, 1965eko otsailaren 7a. AEBetako aire-armadak lehenengoz napalma erabili zuen biztanleria zibilaren kontra. Ez zen gasolina gelatinatsua erabiltzen zen lehen aldia. Bigarren Mundu Gerran hasi ziren bonbekin batera jaurtitzen eta, Vietnamen bertan, Indotxinako... [+]
Japonia, VIII. mendea. Nara Aro betean furoshiki terminoa erabiltzen hasi ziren, baina Edo Arora arte (XVII-XIX. mendeak) ez zen hedatu. Furoshiki objektuak ohialetan biltzeko artea da, baina bere etimologiak garbi uzten du bere jatorria: furo hitzak bainua esan nahi du eta... [+]
Duela 3.300 urteko egiptoar momia batean Yersinia pestis-en arrastoak topatu berri dituzte, hau da, VI. mendean Justinianoren izurria eta XIV. mendean Izurri Beltza eragin zuen bakterioarenak.
Adituek orain arte uste zuten garai hartan izurria soilik Eurasian hedatu zela,... [+]
Groenlandia, X. mendearen amaiera. Lehen esploratzaile eta kolono eskandinaviarrak uhartera iritsi ziren. Baina XV. menderako kokaleku horiek abandonatuta zituzten eta jatorrizko inuitak geratu ziren. Baina 1721an, Hans Egede misiolariak espedizio bat antolatu zuen eta kolonoak... [+]
2017an Indonesiak eta Herbehereek akordio bat sinatu zuten, Europako herrialdeak hiru mendeko kolonialismoaren ondorioz lapurtutako ondarea itzul tzeko helburuarekin. Gusti Agung Wesaka Puja itzultze prozesuaren arduradun indonesiarraren hitzetan, akordio hori... [+]
Grezia, 1975. Herrialdeak urtea errepublika gisa hasi zuen, hiru aste lehenago, 1974ko abenduaren 8ko erreferendumean, herritarrek monarkiaren amaiera erabaki ondoren.
Hamarkada bat lehenago, 1964an, Pablo I.a erregea hil zenean, Konstantino semeak hartu zuen tronua, 23 urte... [+]
Kopenhage, 1974ko abenduaren 18a. Eguerdiko hamabietan ferry bat iritsi zen portura eta bertatik 100 Santa Klaus inguruz osatutako taldea lehorreratu zen. Antzara erraldoi bat zeramaten haiekin. Asmoa “Troiako antzara” moduko bat egitea zen, eta, hirira iristean,... [+]
Tennessee (AEB), 1820. Nathan Green esklaboa jaio zen, Uncle Nearest edo Osaba Nearest ezizenez ezaguna. Ez dakigu zehazki zein egunetan jaio zen eta, oro har, hari buruzko oso datu gutxi dauzkagu 1863. urtea arte, orduan lortu baitzuen emantzipazioa. Dakiguna da 1850eko... [+]
New York, 1960. Nazio Batuen Erakundeko bilkura batean Nigeriako kanpo ministro eta NBEko enbaxadore Jaja Wachukuk lo hartu zuen. Nigeriak independentzia lortu berri zuen urriaren lehenean. Beraz, Wachuku NBEko Nigeriako lehen ordezkaria zen eta kargua hartu berri... [+]
Egungo Siriako Tell Umm-el Marra aztarnategian idazkunak dituzten hainbat zilindro aurkitu dituzte Johns Hopkins Unibertsitateko ikerlariek. Adituen ustez buztinezko pieza hauetan idatzitako zeinuak alfabetikoak izan litezke.
K.a. 2400 urtean datatu dituzte zilindroak eta... [+]