"Ilustratzailea naiz baina ez soilik", esan didazu.
Gauza asko maite ditut eta gauza asko egiten ditut. Oso galdera zaila da, edo kosta egiten zait erantzun zehatza ematea. Bat edo bestea erantzun ohi dut galdetzen nauenaren arabera. Freelance izatearen kontua oso nekagarria da. Lanik ez dagoenean lan bila aritzen gara, eta askotan gertatzen zaigu lan asko ukaitea epe laburrean.

2018. urtean, Mariana Enríquezen Las cosas que perdimos en el fuego (Sutan galdu genituen gauzak) irakurtzen ari nintzela, erabaki nuen ilustrazioan sakondu eta nire ogibidea horretara bideratu nahi nuela. Geroztik horretan saiatzen naiz. Orain, adibidez, Rosa Valverde zenaren harira, album ilustratu bat amaitu berri dut Maialen Lujanbiorekin. Ilustrazioa aipatzen denean haur literaturan pentsatzen dugu bereziki, baina helduen munduan ere badago lana.

Booksterrak ere egin dituzu.
Pelikulen posterrak egin eta etxeetan jartzen diren bezala, nik liburuetan oinarriturikoak egiten ditut. Badakit zaila dela liburu batek niri eragin didan antzeko sentsazioa eragin dion norbait topatzea. Ez ezinezkoa, ordea. Eta lortzen denean, oso polita da. Liburuarekiko maitasuna partekatzea da funtsa.

Gauza asko egiten dituzu, hortaz.
Ez da bidezkoa ilustratzailea bakarrik naizela esatea. Zeramika ere hasi naiz egiten. Nire meditaziorako momentua eta tresna topatu ditut bertan. Gainera, gauza erabilgarriak egitea erabaki nuen. Momentuz oso sorkuntza gutxi saldu dut, baina orain egun batzuk, neska batek idatzi zidan niri erositako objektu batean egunero gosaltzen duela esanez, eta sekulako ilusioa egin zidan. Hori magia da niretzat.

Nola heldu zara honaino?
Arte Ederrak ikasi nituen Bilbon, eta gerora Bartzelonara joan nintzen Ilustrazio Sortzailea ikastera. Ez nuen argi ikusten nondik jo, baina bete-betean asmatu nuela esango nuke. Ogibide batzuk oso zehatzak dira eta gurea, aldiz, ez. Gurea oso zabala eta askotarikoa izan daiteke. Gustuko dut aukeraketan libre eta emaitzarekin pozik sentitzea. Ilustrazioan zein iruditerian aritzea ez da zerbait finkoa, eta irudiz beteriko mundu batean bizi gara, edo guk betetzen dugu irudiz. Nire iritziz, ilustratzailearen funtzioa da mundua modu batera irudikatzea eta erreferenteak sortzea. Nik neure ikuskerarekin sortzen ditut irudiak.

Zein da zure ikuskera?
Feminista naiz baina ez dut ilustrazio feminista egiten. Bizitzeko modu feminista agerrarazten ahalegintzen naiz.

Zenbatetan eskatu izan zaizu urririk lan egitea?
Askotan. Beno, gehiegitan. Zenbatek esan ote didate irudi bat sortzeko sustapenaren truke. “Azokan ezin dut sustapenarekin ordaindu” esatera iritsi naiz azkenean. Oso borroka astuna da. Asko eztabaidatu dut horren harira. Esango nuke, ezezkoak ematearen poderioz lortu dudala jendeak musutruk egiteko ez eskatzea. Jada esango nuke ez zaiela bururatu ere egiten. Neure buruari gogor egin nion, ezezkoak ematen hasi behar nuela esanez. Neure burua eta nire lana errespetaraziz, azkenerako,  nire ogibidea delako. Nik ez dakit beste zerbait egiten.

Egunero egin dut lan, lanaldi arrunt batean baino ordu gehiagoz. Eta hori onartua dut, nahiz eta pentsatu ohi dudan: “Ea noiz errespetatzen gaituzten”. Okinari ogia urririk eskatzea ez zaigu bururatzen. Jendeari gogorra egiten zaio alderaketak egiten ditugunean, baina halaxe da.

Baduzu esperientzia atzerrian ere, berbera gertatzen da?
Mexiko ezagutzen dut bereziki. Eta bertan, behintzat, askoz gehiago mugitzen da artea. Gure bizimodu antzekoa egiten duen jendeak badu artea erosteko ohitura, esaterako, kopia ttipiak edota kolekzio xumeak erosi eta etxean jarri. Hirugarren mundua deitzen diogu gainera! Han askoz prekarioago bizi direla? Bai. Bi edo hiru lan behar izaten dituztela bizimodu aski normala egiteko? Ere bai. Baina lanari sekulako errespetua diote. Artistaren lanari ere bai. Eta urririk eskatze hori ez dago hemen bezala garatua.

Zer behar izaten duzu sormen prozesuan?
Pintatzeko lasai egon behar dut. Presiorik eta presarik gabe jardun. Marrazteko edo beste zerbait egiteko, agian, presak ez nau hainbeste trabatzen; pintatzeko, aldiz, patxada behar dut. Kontzentrazioa eta lasaitasuna uztartu behar izaten ditut. Hala ere, etengabe ari naiz pentsatzen. Dutxan, esate baterako, ez naiz lanean ari, baina soluzio bat ala bestea gogoetatzen aritzen naiz. Denboraren eta konfiantzaren arteko orekan errazagoa egiten zait sorkuntza prozesua.

Presak harrapatutakoan trukorik bai?
Esperimentatzeak funtzionatzen dit. Akrilikoekin ari banaiz, argizariak hartzeak balio dit. Album ilustratuak egitea oso aberasgarria da profesional eta pertsona gisa, baina oso neketsua, eta soilik ikuspuntu ekonomikotik begiratuta, apenas ematen duen ezer. Baina hor ere oreka topatu beharra dago. Azken batean konpentsazioa ez delako soilik ekonomikoa, ezta? Denbora ere erlatibizatzen ikasi behar da. Baina presa ez da inoiz lagun on bat.