Irlandarrek bere hizkuntza galdu dute eta ingelesa irabazi. Zer gehiago irabazi dute? Zer gehiago galdu? Astebete egin dut Dublinen, James Joyce-ren Ulysses nobela mardulean oinarri hartzen duen Bloomsday jaialdia bizitzen eta aztertzen.
Lehenago ere ibili izan naiz Irlandan, ipar eta hego, eki eta mendebal, XX. mendean eta XXI. honetan. Gehienetan bertatik gurera zer ekar daitekeen/zitekeen aztertzeko asmoz. Ez daukat batere argi erantzuna. Herrialde ederra da Irlanda, historia garaikidean asko sufritu duena, eta agian horregatik, jende maitagarria aurkitzen duzu bertan. Lagun minak egin ditut. Une honetan norantz abiatzen den nahiko nuke jakin. Zergatik aurkitzen den, oraindik ere, kinka larrian.

Euskaldunoi aurrea hartuta sartu ziren irlandarrak bake prozesuetan. Errepublika zaleek independentzia eta irla osoaren batasuna zuten helburu, eta maiz errepikatu ziguten itxaropena hazkunde demografikoan jartzen zutela, errepublika zaleen hazkundea azkarragoa zela, alegia. Orain irabazi dute botoetan, baina Brexit-a trabatu zaie erdian. Ezin gobernu berririk eratu. Ezin Irlanda erdibitzen duen muga ezabatu. Ezin aurrera egin batasun amestuan.

Bitartean, duela mende oso bat errepublika independente den hegoaldeko estatuan, gauzek bere bide propioa hartu dute. Propioa? Ez naiz batere ziur. Baliteke hemen ere Sinn Féin nagusitzea hurrengo hauteskundeetan, hori aipatzen da bertan. Baina zer gizarte mota aurkituko dute errepublika batuaren aldekoek gobernura iristen badira? Izango dute behialako helburuetarantz abiatzeko aukerarik?

Hibernia zaharraren hiriburua kontsideratu izan da Dublin. Metropoli hiberniarra deitzen dute literatura modernoan. Egunotan James Joyce da erreferentzia nonahi, eta haren Ulysses ospatzen dute Bloomsday arrakastatsu eta instituzionalizatuan. Ekainaren 16an, egun oso batez, Leopold Bloom jaun dublindarrak bertako kaleetan bizi izandakoak errepikatzen saiatzen dira. Beraien bide beretik joan eta zer aurkitzen dugun egin nahi izan dugu aproba.

Ulysses bada Dublin, baina bertatik oso urruti, Triesten, Zurichen eta Parisen idatzi zuen nobela James Joycek. Hogeita bi urte zituela egin zuen alde Irlandatik, bertako giroa itogarria egiten zitzaiola argudiatuz. Europa osoa gerran zegoela ekin zion Joycek nobela idazteari, zazpi urte eman zituen horretan. Norbaitek aurpegiratu zion Zurich neutralera ihes egin izana (“zer egin zenuen gerra garaian?”), eta idazleak erantzun: “Ulysses idatzi nuen, eta zuk zer egin zenuen, bada?”.

Nobelaren bosgarren kapituluan, Leopold Bloomek, jakitun bere emaztea amorante batekin elkartu ohi dela bien etxean, Molly emaztea beregana erakartzeko asmoz, Dublingo farmazia ezagun batean limoizko xaboi urrintsu bat erosi eta oparitzeko plana egin du. Nobela argitaratu zenetik mende batera, aurkitu dugu Lincoln Placen Sweny´s Pharmacy. Abegitsu hartu gaitu Patrick J. Murphy jabeak, eta euskaldunak ginela entzutean, Ulises nobela euskaraz jarri du mostradorean gure aurrean, Xabier Olarrak itzuli eta Igelak argitara emandako edizioan. Gure harridura mirestua igarri eta jarraian, gitarra hartu eta kantu eder malenkoniatsua abestu digu. Gaelikoz, irlanderaz alegia. “Mendi ingurutik datorren haizeak jende berria dakar gugana”.

Hunkigarria. Baina irlandera galdu zen eta Dublingo kaleetan neoliberalismoaren seme-alaba ugari, oso ugari, eskale dublindarrak dira egun, O´Connell kale historikotik Grafton komertzialera.

James Joycek ingelesez idatzitako ipuin bilduma da Dublindarrak.