Besteen errepublikak eta gurea

Errepublika hobesten dugu, seguruenik, euskal herritar gehienok, baina, orain arte bederen, ezagutzen ditugun errepublikak besteenak dira, eta ez gureak. Frantzian, adibidez, printzipio errepublikarrak omen dira nagusi eta estima handiko, monarkiaren erregimen zaharrean erregeen manupeko hirugarren estatukoak matxinatu eta citoyen izatera iritsi zirenetik. XVIII. mende amaieran gertatu zen hau, eta 1792. urteko iraileko egun batez, monarkia ustela betirako abolitu eta Lehen Errepublika jarri zuten indarrean. Ez zuen, hala ere, luze iraun, Napoleon Bonaparteren agindupeko Inperioa nagusitu baitzen 1804tik aurrera.
Iraultza berria behar izan zuten, 1848koa, Bigarren Errepublika antolatzeko, baina benetan bitxia gertatu zen, presidentetzarako Bonaparteren iloba hautatu baitzuten, eta beronek, leinuaren senari jarraituz,  estatu kolpea  jo zuen urte gutxitara, inperioa berrezarri eta bere burua enperadore izendatuz.

Hirugarren iraultza batek zabaldu behar izan zion bidea Hirugarren Errepublikari, kasu honetan Komuna deitutako herri-matxinada indartsua izan zen. Hortik sortu zen hirugarrenez errepublika. Nazien inbasioak lurperatu zuen modu ezin gordinagoan.

"Euskal errepublikaren orubea Euskal Herrian bertan dugu,
lurralde osoa hartuta,
eta aliantzak berton gauzatu behar ditugu"

Bigarren Mundu Gerra deitua amaitzean soilik birsortu zen errepublika berriro, laugarrena. Frantzia kolonialistak Indotxinan eta Aljerian jasandako porrotak probokatu zuen laugarren horren amaiera eta estatu kolpe modukoak eraman zuen De Gaulle jenerala agintera.

De Gaullek berak ezarri zituen baldintzak Bosgarren Errepublika jaio zedin, eta horretan dabil gaur egun ere Frantzia, errepublika nominal horren gainetik errejimen presidentzialista izan eta inperio neokolonialetik gehiago daukala jatorriko berdintasun, anaitasun eta askatasun aldarrietatik baino.

Gauza ezaguna da errepublikak errejimen gisa bizitza oso labur eta prekarioa izan duela estatu espainiarraren historian. Bi errepublika-saiakera espainiarrek amaiera benetan triste eta latza izan zuten, bai. Azken diktadorea ohean hil ondoren, hala ere, bazen itxaropena,  herritar askoren artean, indar aurrerazaleek berriro ere sistema errepublikanoa sortuko zutela.

Hauteskundeetan goraka zihoan PSOE alderdiak irmoki aldarrikatzen zuen garai batean nortasun errepublikazalea. Gerora, Espainiako Gobernura heldu diren bakoitzean, aldiz, aurretik agindutakoaren kontrara aritu dira beti, eta gaur bertan monarkia erabat ustelduen euskarri sendo bihurtu dira, Espainia barruan zein nazioartean. Azken froga argia, Marokoko erregetza feudal ezin atzerakoiagoari Sánchez presidente progresista omen zenak eskainitako oparia, Saharako errepublika sakrifikatu eta benetako traizio historikoa burutuz. Lehenago ere, errepublika katalanaren aldeko prozesu demokratikoa hondoratzeko eskuin mutur espainiarrarekin bat eginda jokatu zuen, hain zuzen.

Euskal errepublika da guretzat errejimen egokia, zalantzarik gabe. Historiatik eta esperientziatik ikasi beharko dugu zein den horraino heltzeko bide posiblea. Dagoeneko ondorio batzuk atera eta argitzeko moduan gaudela esango nuke. Frantziako eta Espainiako agintariekin, deitura progresista hartzen dutenekin ere, aliantza taktikoak burutzea ez da euskal errepublikarako  bidea, bistan denez, kontrako norabidean doa. Euskal errepublikaren orubea Euskal Herrian bertan dugu, lurralde osoa hartuta, eta aliantzak berton gauzatu behar ditugu, printzipio errepublikazale propioak oinarri eta giltzarri direla.

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
2025-01-17 | Oihane Artetxe
Urratutako haurtzaroa: indarkeria instituzionala gure testuinguruan

Gaur egun, emakumeen eta haurren ahotsei zilegitasuna kentzen dien kulturaren arrastoak diraute, haien esperientziak isilaraziz, haien oinarrizko eskubide eta beharrak minimizatu edo alde batera uzteko joera duen sistema baten barruan. Arazo horren adibide mediatiko bat Juana... [+]


Militantzia politikoaren debekurik ez!

Asteartean eman zuten jakitera bost gazte lapurtarren kontrako sententzia. Hamabost hilabeteko espetxe zigorra gibelapenaz bi gazteri, 500 euroko isun banarekin; 140 orduko lan behartua eta 500 euroko isun bana beste bi gazteri; eta, azkenik, 1.700 euroko isuna beste... [+]


“More with less”

Lehengo batean, The Wire telesail sonatua berrikusten ari nintzela, etsipena gogora ekarri zidan eszena bat heldu zen. Bertan, The Baltimore Sun egunkariaren zuzendaritzak langileak bildu eta datozen aldaketei buruz ohartarazten die; hau da, kaleratzeez eta distira gutxiagoko... [+]


Smartphonea: gure fetitxe erregea

Bizi dugun kultura kontsumistak, erabiltzaile oro agintzen du gozamen neurrigabera. Slavoj Zizek dioen eran, Goza ezazu zure fetitxea, hiper-modernitatearen agindu ozena bihurtu da. Fetitxearen lekua betetzeko dauden gailu teknologikoen bidez gauzatzen baita egungo gozamena... [+]


Marxter Chef

Mamu batek zeharkatzen ditu sukaldeak: Karlosen mamuak.

Karlos ez da aurkeztu Master Chef Celebrity lehiaketara. Bere sukaldaritza-ondarea aztertuta, oso argi dauka ez duela lehiakideen aukeraketa gaindituko. Izan ere, hedabide eta gastronomiaren akademiaren ateak itxita izan... [+]


Teknologia
Joan zaitez...

2018an itzali nituen sare sozialak, baita gailuen jakinarazpen gehienak ere, bizitzan arreta non jarri kontrolatzen hasteko saiatu asmoz. Egunero lan horretan jarraitzen dut, sitsa argira nola, nire jakin-minak errealitatea ulertzen lagunduko didan informazio freskoa bilatzen... [+]


2025-01-15 | Aingeru Epaltza
Houstonetik Nafarroa Arenara

Beyoncé futbol amerikarreko partida baten atsedenaldian, Houstonen (Texas). Kantari estatubatuarra cowboy jantzirik atera da estadio erdira. Kapela hegaluzeak tapatzen dio burua, zangoak belaunetarainoko bota luzeek. Soineko zuri urriak, berriz, izterrak eta paparra... [+]


Eskuak

Eskua bularrera eroan, eta bostekoa ukatu dio Siriako agintari berriak Alemaniako Kanpo Arazoetarako ministroari, ministro emakumeari. Modu adeitsuan, baina arbuioa jasan du Annalena Baerbock-ek. Aurretik, Al-Golani siriarrak, ordea, luzatu eta astindu dio eskua Jean-Noel Barrot... [+]


Urte berri goiza

Urte berri goiza Joxe Ansorenak, gure aitona Isidroren anaiak, sortutako biribilketa baten izenburua da, urteberri goizean txistulariek kalez kale jo zezaten asmatua. Doinu horren airean, gaueko kondarrak bilduz joaten ginen, zabor kamioiak bezala. Behin, Sakito mozkor galanta... [+]


Primaderako liliak

“Urte berri-berri, zer dakarrazu berri?” oihukantatzen genien, urteko lehen eguneko gaupasatik bueltan, bidean gurutzatzen genituen goiztiarrei. Eske puxken esperantzan gu, mozkor panparrotuok. Eta artean ez baitzen ez runner-ik ez eta selfie-rik ere,... [+]


Trump, berriro

Donald Trumpek urtarrilaren 20ean berriro hartuko du AEBetako lehendakari kargua, eta bigarren agintaldia izango du Etxe Zurian. Aurreko agintaldian, 2017-2021ean, lotsa gutxirekin ibili bazen erabakiak hartzeko orduan, agintaldi honetan konplexu urri horiek ezabatuko ditu eta... [+]


2025-01-13 | Gerardo Luzuriaga
Euskadiko Selekzioa?

Euskadiko Selekzioa lortzea, ezbairik gabe, lorpen historikoa izan da. Baina horretan geratzen bada, euskaldun askorentzat –ni barne, nafarra bainaiz– egunik ilunena eta tristeena izango da. Lehenengo egunetako poza eta berotasuna gozatu ondoren, itzul gaitezen... [+]


Entzumen eta hizkuntzako irakasleen gaur egungo egoera kezkagarria eta horren ondorioak

Entzumen eta hizkuntza irakasleak (EHI) eta logopedak eskola publikoan zein kontzertatuetan lan egiten duten irakasle espezialistak dira. Horien funtzioen artean hizkuntzan eta komunikazioan zailtasunak dituzten ikasleei arreta zuzena ematea da, baina baita komunikazio sistema... [+]


PAIren biktima guztiak

PAIk sortutako biktimak ez dira bakarrik PAIren Legeak eragindako egonkortze prozesuari esker funtzionarizatutako irakasleak, baizik askoz gehiago. Batzuei nolabaiteko ikusgarritasun mediatikoa eman zaie Steilasek jarritako errekurtsoaren ondorioz; gehienak, alabaina, ikusezinak... [+]


Eguneraketa berriak daude