Espero zuen ondoezik ematea lehen bi egunak, ez ondorengo urtea: “Nire aurretik, nire lankideak txertoa hartuta zeuden, eta bi egun-edo egon ziren ohean. Txertoa hartu eta hamabost minutu horietan ez nuen ezer nabaritu. Baina hurrengo egunean, ezin nintzen ohetik altxatu. Kalentura oso gutxi eduki nuen, 37 eta erdi, eta uste nuen nire lankideena bezalako paliza zela, eta bi egunera-edo pasatuko zela”.

Igande batez hartu zuen txertoa, eta ondorengo astean sasoia maldan behera joan zitzaion: “Astelehenean gaizki nengoen, asteartean okerrago, asteazkenean okertzen, ostegunean okertzen... Eta okertzeak esan nahi du lo nengoela. Egunean 17 ordu lo egiten nuen. Nekea zen sumatzen nuena. Norbaitek hitz egiten bazidan, ezin nituen begiak ireki ere egin. Ahotsa ere oso-oso baxu, ia galduta neukan. Nik logura neukan, ez nintzen kontziente gertatzen zitzaidanaz, eta uste dut nik baino okerrago etxekoek pasatu zutela: gurasoak ez ziren pandemia osoan gure etxera etorri, eta egun horietan aldiz, sei-zazpi ordu egon ziren egunero, niri begira”.

Ostiralean etxekoek larrialdietara eraman zuten. Osakidetzan analitika bat egin zioten, oxigeno saturazioa begiratu, plaka bat atera... “Dena ongi zegoela esan zidaten eta etxera bidali ninduten”. Hurrengo egunean are okerrago sentitu zen: “Eztularekin hasi nintzen, arnasa hartzea kosta egiten zitzaidan... Eta berriz ere larrialdietara joan ginen. Kortikoidea sartu zidaten zainetik eta kortikoide tratamentuarekin etorri nintzen etxera”.

Zazpi eguneko kortikoide tratamenduak esna eusten zuela azaldu du, “baina hala ere neke handia sentitzen nuen. Oso zurrun ibiltzen nintzen, oso-oso poliki, hankak ia lurretik altxatu gabe... Hilabete egon nintzen etxetik atera gabe. Ez nekien nire gorputzarekin zein mugimendu egin nitzakeen eta zein ez. Hankei agintzen nien altxatzeko baina ez zidaten erantzuten. Baso bat ur edateko, ezpainak eramaten nituen mahai gainean zegoen basora eta eskuekin edalontzia inklinatu soilik egiten nuen, ez nuen indarrik baso ura altxatzeko. Ezin nituen hankak eta besoak mugitu. Hilabete batera oraindik ezin nituen eskailerak igo. Hiztegia ere galdu nuen, hizketan hasi eta hitz xinpleak gogoratu ezinik geratzen nintzen, 'aulkia', 'motxila', esaterako. Hori nekatuta nengoenean gertatzen zitzaidan”.

Deban bizi da eta maiatzean hasi zen etxetik lehen irteerak egiten: “Etxetik oinez 200 metro urrutiratzeko gai nintzen, ez gehiago. Oso itsasozalea naiz, eta itsasoa ikustera kotxez eramaten ninduten, eta lehen bainua egitera ere kotxez eraman eta lagunen artean besotan jaitsi ninduten, maiatzean. Oraindik ez naiz gai kotxea gidatzeko”.

Ekainean eta uztailean, mantso-mantso ibili ahala, pixkanaka indarra berreskuratzen joan da. “Irailean lortu dut eskuak ixtea eta beso bata eta bestea txandaka mugitzea (alternatzea)”.

Sasoiko emakumea da Eneritz, ez da geldi egotekoa. Pandemia aurretik askotan egiten zuen Debatik Mutrikura joan-etorria, bikotekidearekin eta umeekin: “Hori noiz egingo dut berriz? Ez naiz gai”. Argi eta bare hitz egiten du eta indar atsegina dario, baina gordina da bere egungo errealitatea: “Bizitza salbatu behar zigun txertoak izorratu dit niri bizitza. Ezin izan naiz nire umeekin bakarrik gelditu hilabete asko pasatu diren arte. Goizean hondartzara joaten banintzen, arratsaldez jada ezin nuen ezer egin, eta udan laguntza behar izaten nuen hondartzatik bueltan etxera iristeko ere. Egun ere ez naiz gai etxetik kanpo luze egoteko, denbora asko egon behar naiz eserita, eta aldapak robot baten modura igotzen ditut, izugarri kostatzen zait. Ni ez naiz lehengo Eneritz. Oso positiboa izan naiz beti eta aurrera egin dut, baina tristura puntu hori barruraino daukat sartuta”. Bere ekinez berreskuratu dezakeen guztia lortuko duela ziur dago, baina hortik aurrera bere etorkizuna misterio handi bat da: “Aurrera begira, esaten didate errehabilitazioarekin pixkanaka joango naizela gaitasunak berreskuratzen, baina ez dakite zein punturaino, txertook berriak direlako. Nire etorkizuna ziurgabetasun hutsa da. Eta nire kezka da inoiz gehiago ez naizela lehengo Eneritz izango, inork ez baitu horren erantzunik. Agian, datorren Eneritz hau onartze bidean nabil. Horrek ez du esan nahi ongi jartzeko borrokatzen ari ez naizenik. Baina dagoena onartu behar dut eta momentuan momentuan, ahal denaz gozatu”.

Poza nabari zaio errehabilitazioarekin berreskuratu duen guztia kontatzen duenean: “Lehen ezin nuen lau-hankan egon, ezin nuen hanka puntetan jarri, ezin nituen hatzak mugitu, ezin nituen hanka ezkerra eta esku eskuina aldi berean mugitu, ezin nuen trabeska ibili... Ez nintzen ohean gelditu, oso argi neukan egunero saiatu behar nuela, eta arrastaka joaten nintzen sofara arte, umeekin jolasten nintzen ahal nuen bezala... Lehen momentutik nahi nuen ongi jarri, eta sinesten nuen ongi jarriko nintzela. Pentsa zein sinetsita nengoen, astero deitzen niola lantokira nire ordezkoari esanaz ‘agian hurrengo astean itzuliko naiz lanera’. Pentsa buruan zer neukan eta zenbat kostatu zaidan dagoena onartzea. Aurten, aldiz, nire ordezkoari esan nion ez naizela ikasturte osoan itzuliko. Nahi bai. Baina kontziente naiz dagoenaz”.

Baina bada gauza bat txertoak hondatu ez diona: “Ni oso soziala naiz, eta horri eutsi diot, kalera eramaten ninduten, eta ni pozik kafea hartzera!”.

“Inork ez zuen Ikusi nahi zerena zen”

“Lehen bi asteetan medikuak COVID ote zen frogatu nahian aritu ziren. PCR proba pila egin zizkidaten. Inork ez zuen ikusi nahi zerena zen, nahiz eta txertoa hartu eta biharamunean gaixotu nintzen”.

Osakidetzak jarri zion kortikoide tratamendua astebetera bukatu zitzaion, eta baja luzatu eta luzatu, ez zerurako eta ez lurrerako geratu zen, beste tratamendurik gabe. Familia medikuak nola zegoen galdezka deitzen zion eta bere babesa sentitu du: “Familia medikua saiatu da, bazekien nola nengoen eta esaten zidan ez inori uzteko esaten buruko gaixotasunik neukanik. Emakumeoi askotan hori egozten baitzaigu, horregatik definitzen dut nire burua, gaitz honekiko, 41 urteko emakumea. Gure hitza auzitan jartzen da”.

Maiatzean ikusi zuten lehen aldiz Osakidetzako bi espezialistak: pneumologo batek eta kardiologo batek. “Nire gaitza neurologiari lotuta dago, beraz, bi espezialista horiek sumatzeko ezer ez neukan. Pneumologoak, gaixotu eta ia bi hilabetera oraindik izorratuta ikusi ninduenean, zera bota zidan: pertsonok batzutan gaixotasunak asmatzen ditugula. Nik esan nion, hasteko, izen bat neukala, ez zela egia esan zuena eta aurpegira begiratzeko. Nire erantzunarekin ikusi zuen ez nengoela burutik gaixo, eta esan zidan laguntzeko prest zegoela, eta nik esan nion ez nuela bere laguntzarik behar, nahiago nuela beste profesional batekin egon, beharko banu. Eta joan egin nintzen”.

Martxotik uztailera diagnostikorik gabe egon zen: “Nire familia medikuak esaten zidan txertoak eragindakoa izan zitekeela, baina ziurtasunik gabe... nire sistema immunologikoa baxu zegoela eta COVID iraunkor batean bezala zegoela esaten zidan, baina dena airean”.

Uztailean beste mediku batera joatea erabaki zuen, bide pribatura: “Artatu ninduena mediku kolegiatua da, baina horrez gain akupuntura, nutrizionismoa eta medikuntza integratiboa eskaintzen ditu. Ikusi ninduen, galdera sorta bat egin zidan, eta ordu erdian esan zidan neurologo batek aztertu behar ninduela, polineuropatia bat neukala: hau da, nerbio sistema periferikoan blokeo bat eduki nuela, desajuste bat. Zergatik detektatu zuen hain azkar? Argi zeukalako txertoek askotan ondorioak dituztela, hau da, mediku bezala, onartua zeukan aukera hori bazegoela. Diagnostiko horrekin joan nintzen familia medikuarengana, astebetera eman zidaten neurologoarekin hitzordua eta neurologoak urgenteki eskatu zuen erresonantzia magnetikoa, abuztu bukaeran egin zidatena.

Ea patologiarik neukan begiratu zidaten, analitika zehatz batzuk ere bai... Goitik behera begiratu ninduten eta ikusi zuten ez neukala inolako patologiarik ez lesiorik. Txertoa hartu eta lehen bi asteetan agian nire gorputzean zer gertatu zen ez dugula jakingo ere aipatu zidan, froga neurologikorik egin ez zelako. Kostatu zaie medikuei onartzea nondik zetorren, eta azkenean medikuari eskatu diot idatzi dezala zergatik ezin dudan beste txerto dosirik hartu. Urtarrilaren 3an idatzi du medikuak”.
Geroztik neurologoak egiten dio jarraipena, hitzordu batetik besterako epeak oso luzeak badira ere: “Urrian ikusi ninduen azken aldiz eta hurrengo hitzordua ekainaren 15erako eman dit”.

Zubiaurrek argi du errehabilitazioak salbatu duela: “Ekainean eskatu nuen Osakidetzan errehabilitazioan hastea, baina ez zekitenez zer neukan, beldurra ematen zien hasteak eta ukatu egin zidaten. Mediku integratiboak esaten zidan mugimenduaren bitartez nerbio-sistema itzultzen dela. Irailean errehabilitazio pribatuan hasi nintzen nire kasa, eta Osakidetzan bigarrenez errehabilitazioa eskatu nuen eta azaroan hasi naiz Osakidetzan. Erreabilitazioarekin beste pertsona bat naiz”.

"Botiken aurkako erreakzioa” aitortua du, baina pasaporterik ez

Zubiaurreren lehenengotako bajan jadanik jartzen du bere egoeraren motiboa “txerto-osteko erreakzioa BAE (botiken aurkako erreakzioa)” dela. “Niri familia medikuak onartzen dit momentuz ezin dudala beste dosirik hartu. Beste mediku batzuek esaten didate ez orain eta ez gero, besterik ez hartzeko, ziur daudela eragingo didala, eta bigarren dosiak eragin ahal dit okerrago (zer izango ote litzateke okerrago?), edota pixka bat hobeto. Ia urtea pasatu da eta oraindik ez naiz gai bizitza normala egiteko. ‘Botiken aurkako erreakzioa’ jasan dut".

Baina hala ere ez diote COVID pasaporterik eman, dosi guztiak hartu ez dituelako. Argi utzi nahi du bere jarrera: “Pasaporte horren kontra nago erabat. Nola jausi gara eta nola onartu dugu hori?”. Baina pasaportea ezarri duen erakundea bere kontraesanetan zirikatzeko asmoz, pasaportea eskatzeko bide denak arakatu zituen bere garaian: “Abenduaren 15ean emaila idatzi nuen Arartekora, Osakidetzara, Zuzenean herritarren arretara, eta Jaurlaritzako Osasun sailera. Nire kasua azaldu nuen bertan, eta eskaera egin nien, ea COVID pasaportearentzat zer alternatiba ematen zidaten”. Geroztik, Arartekoak idatziz erantzun zion espedientea irekiko ziola eta hori Osasun sailari zegokiola eta haiei pasatuko ziela kasua. Abenduaren 23an Osasun sailak idatziz erantzun zion: "Eskaera dagokion zerbitzura bideratuko dugu eta handik erantzuna jasoko duzu zure posta elektronikoan". Eta iritsi zen erantzuna: “Zure emailari dagokionez, jakinarazten dizugu kontraindikatuta baduzu eta beraz, ziurtagiria lortu ezin baduzu, probaren ziurtagiria atera dezakezula: PCR eta antigenoa”. Zubiaurrek email horri erantzun zion galdetuz ea zein osasun zentro publikora joan zitekeen test horiek egitera, eta jaso zuen erantzuna hauxe da: “Zure emailari dagokionez, laborategi pribatuetako proba negatiboek bakarrik izango dute balioa. Osakidetzan egindako probak salbuetsita daude”.

Pasaportearekin izandako gorabeherek ekarri diote pasarte mingotsik: “Nire herrian bertan gertatu zitzaidan, Gabonetako parke horietako bat jarri zuten frontoian, umearekin joan eta kanpoan geratu behar izan nuen. Uste dut gauza hauek ukitu didatela gehien nire egoera animikoa. Elkarri oztopoak jarri behar al dizkiogu, elkarri lagundu beharrean? Egoera batean jarri gaituzte, zeinetan gizatasun osoa galtzen ari garen”.

"Oso bakarrik eta babesik gabe sentitu naiz”

Halaxe adierazi du: “Oso bakarrik eta babesgabe sentitu naiz, eta oso zaila izan da medikuek onartzea zer zen, argi eta garbi zegoen arren zeren ondorio izan den. Irailean urtebeterako baja eman zidaten, eta hain baja luzea emateko zer uste dute bada daukadala?”.

“Eta gizartean ere guztiz baztertua sentitu naiz. Txertatutako eta txertatu gabekoen dikotomia honetan sartu gaituzte, eta ni bezalakoak non gaude? Gauzak ez dira ez zuriak ez beltzak. Saiatu behar gara goikoek nahi duten horretan ez erortzen, zeren hemen denok ari gara sufritzen. Norberak egin dezala bere aukera, aukera guztiek dute bere arriskua, eta besteak epaitu gabe. Kuriosoa da gertatu zaidana,  jendeak uste zuen COVIDagatik nengoela horrela. Esaten dudanean txertoagatik dela, denak isiltzen dira. Ia-ia ez didate galdetzen zer moduz nagoen ere; elkarrizketa bukatu da. Ez dugu errealitate hau ikusi nahi, beldurra ematen digulako. Eta niretzat hori oso gogorra da. Edo ‘suerte txarra izan duzu’ entzun beharra; bai, kontxo, hala da, baina ematen da! Edo ‘ziur zaude txertoagatik dela?’ esan du batek baino gehiagok kalean”.

Bere kasua albo-kalteen artean onartua izan dadin borrokatzen ari da: “Bete dut Espainiako farmakobijilantziako formularioa, baina ez dakit kontuan hartu duten edo ez”.

"Ez naiz bakarra”

“Gustatuko litzaidake txertoak kaltetutako beste pertsonekin harremanetan jartzea. Ez dut uste bakarra naizenik”, adierazi du Zubiaurrek. Izan ere, Osasun publikoko hainbat langilek esana dio bere kasua ez dela bakarra, orain ari direla ondorioak ikusten. “Baina dena ahoz esaten didate, momentu oso puntualetan, gero isilik egoten dira... Oso berria da gaia, farmakobijilantzia hitza ere oraintxe ezagutu dut!”.

Berria da gaia eta azaldu du egoera horretan dagoen pertsonak ere bere denbora behar duela gertatzen ari zaiona onartzen eta plazaratzen: “Uste dut beldur puntu bat ere badaukagula. Ez naiz ezer txarra egiten ari, ni ari naiz ondorioak jasaten, eta ematen du esplikazioak eta justifikazioak nik eman behar ditudala”.

Behar den denbora hartuta, baina aurrera begira beharrezko ikusten du antzeko egoeran dauden pertsonak elkartzea eta erantzukizunak eskatzea: “Uste dut farmakobijilantziak bere erantzukizuna hartu beharko lukeela. Nork hartzen du ni horrela egotearen erantzukizuna? Hori lotu beharko dugu nolabait, ezta?”.