Inoiz gertatu behar ez zena
Esaten ari zaren guztiarekin, beraz, asmatu zutenak 1982an utzi zuten poli-miliak izan ziren?”, galdegin dio Xabier Letona kazetariak Emilio Lopez Adan idazle eta militante ohiari. Ez da neke irudikatzea Beltzak galdera aditzean agertu duen irri murritz gaixtoa. Gasteiztar lapurtartuaren azken liburuaz ari dira, Larrun aldizkarirako: Borroka armatuaren historia Euskadin. 1967-2011, azken 60 urteetan euskal gatazkan izandako hildakoetan oinarritutako ikerketa. Elkarrizketatuak deskribatu berri du 80ko hamarkadaren hasierako Euskal Herriko giroa, zeinean posible baitzen jende batek –ETAko zuzendaritzatik beretik hasita– uste izatea azken buruan erakundeak makurraraziko zuela estatua. ”Nik horrenbeste ez dut esango”, erantzun dio, zuhur, Lopez Adanek Letonari. Gero, ñabardura mamitsuak. Halakoxea baita liburua, mamitsua.
"Erantzukizuna ez da historiarena. Erantzukizuna da historiaren une bakoitzean, zirt edo zart egiteko atakan, makurrenaren hautua egin duten gizon-emakumeena"
Kazetariak, bistan dena, ez dio erraz jarri idazleari mahai gainera ekarritako mamuarekin. Zer eta poli-miliak. Inon bada-eta traidorerik, inon bada-eta saldurik, horra Euskadiko Ezkerra zenaren beso armatukoak ezker abertzale zaharreko militante eta agintarien iruditerian. Nahi ez zutenaren eredu. Begietatik aldendu beharreko ispilu. Eta begi-bistako aurrekari historiko. Ondorio praktikoei bagagozkie, poli-milien lorpen politikoak milienak bezainbat dira: zero. Tartean, 1.000 hildakoen aldea. Le pétit detail.
ETAren behin betiko su-etenaren 10. urteurrenaren harira, beren sufrimendua ez zela “inoiz gertatu behar” aitortu die Otegik ETAren biktimei. Adierazpenak bazterrak harrotu ditu. Noraino luze, noraino motz; noraino zintzo, noraino abagune politikoak behartua. Lerro hauen xedea ez da halakoak epaitzea. Deigarria da, hala ere. Ez baldin bazen inoiz gertatu behar, zergatik gertatu zen?
Azken aste hauetan, berriz ere ikusi dugu nola maite duten batzuek oreka ariketak egitea historiaren sokan. Egia borobila: Euskal Herrian ez zen borroka armaturik sortuko frankismoaren zapalkuntza gabe eta 60ko hamarkadako mundu mailako askapen mugimenduak gabe. Kataluniak, ordea, testuinguru historiko samurragorik gabe ere, ez zuen halako trepeta hilgarririk sortu.
Areago, geroago sortu zuelarik –Terra Lliure erkina–, jakin zuen luze gabe indargabetzen. Galiziaz edo Andaluziaz, zer erranen. Erantzukizuna ez da historiarena. Erantzukizuna da historiaren une bakoitzean, zirt edo zart egiteko atakan, makurrenaren hautua egin duten gizon-emakumeena. Gauzak ez ziren halabeharrez eta ezinbertzean jazo. Ez zen zertan hala gertaturik. Ez 1961ean, ETAk atentatuei ekin zienean, ezta 1979an eta 1981ean, gelditzeko aukera izanik, aurrera bolie oihukatu zenean. Izen-abizenak dituzte erabaki horien aita-amek.
2011n ere norbaitek deliberatu zuen aski zela.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Mundu-mailan antifeministak eta arrazistak diren gorroto-diskurtsoak larriki areagotzen ari diren testuinguruan bizi gara. Mundu zabalean sare sozialek zein agenda
politikoek txertatzen dituzte eskuin-muturreko narratibak. Arrazismoa eta antifeminismoa tokian tokiko... [+]
Askotan gertatu izan zait etxetik lanbroari so egon ostean, blai bukatuko dudala jakin arren, aterkirik ez hartzea. Zergatik ote? Beharbada, aterkia hartzeko gogorik eza? Beharbada, bustiko ez naizen itxaropena? Kontuak kontu, ondorioa beti berbera izan da. Esaerak dio, euri... [+]
Gogoan daukat, 16 urterekin, Bergarako epaitegi aurrean egindako euskararen aldeko elkarretaratze batean identifikatu ninduela Ertzaintzak lehen aldiz. Euskal Herrian epaitegiak euskalduntzeko aldarria zilegi zela pentsatzen genuen, baina, orduan ere, faltako zen baimenen bat,... [+]
Tanta hotzak Valentzian eragindako hondamendiak irudi lazgarriak utzi dizkigu; batetik, izan dituen berehalako ondorioengatik, eta, bestetik, nolako etorkizuna datorkigun aurreratu digulako: halako fenomeno klimatiko muturrekoak gero eta ugariagoak eta larriagoak izango direla,... [+]
Nafarroako Energia Planaren eguneraketa oharkabean igaro da. Nafarroako Gobernuak jendaurrean jarri zuen, eta, alegazioak aurkezteko epea amaituta, gobernuko arduradun bakar batek ere ez digu azaldu herritarroi zertan oinarritzen diren bere proposamenak.
Gobernuak aurkeztu... [+]
Sobietar Batasuna desagertu zenetik errusofobia handituz joan da. NBEko Segurtasun Kontseiluaren 2002ko segurtasun kontzeptua oso argia da, eta planetaren segurtasun eta egonkortasunak AEBei erronka egiteko asmorik ez duen estatuen menpe egon behar dutela adierazten du. AEBei... [+]
Andoni Urrestarazu Landazabal Araiako herrian 1902ko uztailaren 16an jaio zen eta 1993ko azaroaren 21ean hil zen Gasteizen. 31 urte bete dira jadanik eta bere izena eta izana aitortzeko une aproposa dela deritzot, ez baita ongi ezagutzen utzitako ondarea. Umandi, bere herriko... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Pandemiaren iragarpenetik Valentziako tragediarainoko errepasoa egin eta ondorioztatu dut gezurra eta forupea suhesi gisa dituen kudeaketa instituzional negargarria klase gobernariaren konstantea dela.
Ez dugu gobernari ordezko baliogarririk sistema pendular hau aldatzen ez... [+]
Azaroaren 19a komunaren munduko eguna da. Gaur oraindik ere, XXI. mendean, langile askok, hemen, Euskal Herrian bertan, ez daukate haien lanaldietan komuna erabiltzeko eskubidea. Horren adibide dira garraioko langile asko.
Komunak osasun publikoaren giltzarria dira, eta... [+]
Euskararen biziraupena ez da euskaldunok politikaren partidan jokatzen dugun arazo bakarra, baina bai, euskalduntasunaren elementu bereizgarriena den neurrian, gure egoera gehien islatzen duena. Beste esparru batzuetan hainbeste ageri ez dena oso ongi erakusten du. Hasteko,... [+]
Adimen artifiziala gizakion eremu asko ordezkatzen ari dela badakigu: erosotasuna, abiadura, efizientzia... Mundu kapitalista honen abiadura beharretan, gizakion ahalegina oztopo dela sinetsarazi digute. Gure, klase xumeen, egiteko eta sortzeko aukerak murrizteko erasoak leku... [+]
Azken asteotan, arkitekturan dihardugunontzat ez da posible izan Valentziako klima gertaera gure lan hizketaldira ez ekartzea. Uraren ibilbidea eraikinen estalkietan, estolderietan, plazetan eta parkeetan pentsatu eta diseinatu behar ditugulako. Ongi dakigu giza eskalako ur... [+]
Autoestimuak batzuetan gauza intimoa dirudi. Baina autoestimuak zerikusia baldin badu norberak bere buruaz duen irudiarekin, norbere buruari ematen zaion balioarekin, zerikusia izango dute hartu ditzakeen erabakiek ere. Zer balio du erabakirik hartu ezin duen norbaitek? Eta... [+]
Sanmartinak gure baserrietan oso ezagunak dira, txerria hiltzeko garaia baita. Jende askok, ordea, ez du jakingo antzina San Martin egunak nekazaritza urtearen amaiera ezartzen zuela. Eta hori ez zen ahuntzaren gauerdiko eztula. Izan ere, urte amaierarekin etxeko ugazabari... [+]