Kriptodiruak biderkatuz eta klima larrialdia saihestezina bihurtzen ari zaizkigun honetan, ezinbestekoa zaigu moneta hauek ingurumenean ondorioztaturikoa azaltzea. Bi hitzez laburbildu daiteke esfera birtualak mundu errealean eragindakoa: katastrofe ekologikoa. Hain zuzen, sekulako energia behar du kriptodiruak aitzina egin ahal izateko. Konparazione, urte batez bitcoinak bideratzeko behar duen energia Zeelanda-Berriak edo Norvegiak urtean kontsumiturikoaren heinekoa da, Cambridgeko Unibertsitatearen kalkuluen arabera. Bitcoin transakzio batek 735.121 visa transakzioren kostu ekologikoa du, beti ere unibertsitate honek sorturiko Cambridge Bitcoin Electricity Consumption Index indizearen arabera.

ARGIAren 2748. aleko “Burbuila lehertu daitekeela jakin arren, bitcoina moneta ofizial bihurtu du El Salvadorrek” erreportajean bitcoinaz eta orokorkiago kriptodiruaz aritu ginen, El Salvador herriak moneta ofizial gisa izendatu izana estakuru harturik. Ekonomiaren eta geopolitikaren ikuspuntutik begiraturik, ondokorako utzi genuen ekologikoki aztertzekoa, moneta birtualek dakarten hondamen ekologikoa ezin dezakegulako bi lerroz laburbildu. Bitcoinaren –eta beste kriptodiru gehienen– funtsa eta funtzinamendua bera dira arazo. Hain zuzen, eremu birtualean eta kontrolatzeko eragilerik gabekoa izanik –estatuen eta hauen banku zentralen kontrolak saihestea zuten sortzaileek helburu– bestelako segurtasun sistema bat dute planteaturik, kalkulu matematikoen asmatzean datzana. Algoritmoen bidez segurtatzen da iruzurrik ez egotea: bitcoin bat erosterakoan, kriptodiruaren sareko kideek –meatzari deitutakoek– jasotzen dute informazioa, ahal bezain laster asmatu beharreko kalkulu matematiko batekin –proff of work edo “lanaren froga” deitutakoa–. Egun eta gau pizturik eta aktibitatean dabiltzan milaka ordenagailuk dute meatzari-en betebeharra segurtatzen –kopuru zehatza ezezaguna izanik ere, milioi bat ordenagailu badirela diote eremu birtual hau hurbiletik segitzen dabiltzanek–. Hori horrela, urtean Google baino hamar aldiz gehiago elektrizitate behar dute bitcoinek: 128 TWh urtean, Googlek 12,2 TWh behar dituenean.

Okerrena: arazoa larrituz doala, pentsatua izan den modura, geroz eta erakargarriagoa izan eta geroz eta elektrizitate gehiago galdetzen duelako. “Bitcoinaren energia-gastua estuki lotuta dago haren truke-balioari: balioa bost aldiz handitu zaio urtebetean, eta horrek meatzari berriak erakartzen ditu, gero eta ordenagailu ahaltsuagoekin gainera”, irakurri daiteke Reporterre komunikabideko Le bitcoin, monnaie virtuelle mais gouffre environnemental réel (“Bitcoina, moneta birtuala baina ingurumenarentzako amildegi erreala”) artikuluan. Bitcoinaren sortzaileak hala erabakirik, meatzari kopurua emendatu arau zailtzen da asmatu beharreko kalkulua, horretarako geroz eta teknologia ahaltsuagoak ukaitera behartuz. 2008an, moneta sortu zutenean ordenagailu klasiko bat nahikoa baldin bazen, gaur egun anitzez teknologia eragikorragoak behar dira.
“meatzarien baserriak”: energia jale ikaragarriak

Benetako industria bilakaturik da proff of work edo “lanaren froga” deituriko fasea. Kalkuluak asmatzeko makineria geroz eta indartsuagoak dituzte, kostu ekologiko ikaragarri handiak eraginez. Handienetarikoa, AEBetako Texasen kokaturiko Northern Data izenekoa dugu, milaka ordenagailuz beterik den “baserri” edo hangar bat, eta Energy.gov webgunearen kalkuluei segi, urtean 1 GWh kontsumitzen duena –3,1 milioi plaka fotovoltaikok ekoiztutakoaren heina–.

Ordenagailu hauek guztiek berotasuna eragiten dute eta hozketa sistema berezi baten beharra dute tenperatura hotza segurtatzeko eta horrela ordenagailu eta zerbitzarietan gain-beroketak sortutako arazoak ekiditeko. Ezaguna da hozketa sistema ere dugula ingurumenarentzat kaltegarria. Ekoizpenak elektrizitate faktura handiak ondorioztatzen dituelako, energia merkea duten herrietara edota herri hotzetara deslokalizatzen dituzte “meatzari-en baserriak”. Orain arte –hots, aurtengo iraila arte, kriptodiruak debekatu eta meatzaritza  ilegalizatu arte– Txina izan da bitcoinaren el dorado-a, ikatz-meategi kutsakorretan oinarriturik. Meatzaritza-ren %65 eta %80 artean bertan ekoiztua dela kalkulatzen da.

Hondamendi ekologikoa ezin gordea dutela, Glasgow hirian azaroan iraganen den COP26 Nazio Batuen Konferentziarako nahi lukete akordio bat adostu kriptodiruaren esparruko eragileek –beti bezala, arazoa berdez pintatzeko gisan–. Bide ezberdinak dituzte jorraturik: energia berriztagarriena, zein karbono isurketak konpentsatzeko karbono kredituena. Pierre Boulet informatikariarentzat greenwashing logikan gara: “Energia deskarbonizatua erabiltzen bada ere, beste gauza batzuetarako balio lezakeen energia da. Meatzaritza-rako hartutako energia horrek egitura berriak eraikitzea sustatzen du, energia gehiago sortzeko”. Iritzi bera du Jean-Paul Delahaye irakasleak ere: “Batzuetan zentralak, eguzki-panelak, turbina eolikoak edo beste batzuk sortzea bultzatzen du meatzari-en eskariak, beti ere kalkuluen kalkulatzeko bakarrik erabilgarriak direnak”. Korii komunikabideko En quête de respectabilité, le bitcoin se tourne vers le nucléaire (“Errespetagarritasunaren izenean, nuklearraren hautua egin du bitcoinak”) artikuluan argiki azaldua da AEBetako zentral nuklearrekin hitzarmenak pasatzen dabiltzala meatzaritza-ren arloko eragileak. Definizioz energia berdea da nuklearra, karbonorik ez duelako ondorioztatzen –baina ez dira hain berde ondorioztaturiko hondarkinak eta istripu nuklearrak–. Erran gabe doa, ordenagailu eta bestelako material informatikoa ere dela ekologikoki kaltegarria, besteak beste, hauetan diren lehengai mineralen ustiapenak sekulako kutsadura eragiten duelako, erabilitako produktu kimikoengatik.  

Moneta birtualen erabilpena  gutxiengo ttipi baten errealitatea deino hitz egin dezakegu gehiegi larritu gabe. Baina garapenak segituz gero, laster eramangaitza bihurtuko litzaiguke: orokortzeak eskatuko luke zortzi aldiz Frantziako energia kontsumoa edota bi aldiz AEBena, Institut Mines Télécom institutoaren arabera.