Gabiri eta antzeko herriak, herritar ia denok euskara jakin eta egunerokoan erabiltzeko ohitura dugunok, arnas-guneak gara gure hizkuntzarentzat. Izan ere, nahiz eta gerratean alde batean ibili zein bestean, etxe denetan egiten zen euskaraz eta alde batekoak diktadoreak isiltzen edo urruntzen zituen arren, herritarrek natural eutsi zioten beren arteko ohiko eta betiko komunikazio hizkuntzari. Baina, herriko eskola bakarra D ereduan eta, inork euskaraz egitea galarazten ez digun arren, oraindik arnas-gunea den honetan larri eta eztul goaz, leku guztietatik ageri dion esaerarentzat, arnas bila!

UEMAk antolatu ekitaldi batean, Baztango udal ordezkariak zioen: “Askotariko pentsaera eta izaerek osatutako jendarte baten emaitza gara gu”. Kolpean, oroitu nuen duela urte batzuk Irurita inguruko gazte bati entzuna: “Gure aita, betiko UPNkoa zuan, baina gure etxean erdaraz ari baginen eraman ezinik egoten huen eta kaskarrekoren  bat ere jasoak gaituk hori dela eta”. Orduan harritu nintzen gazte hark oparitu zidan egoeraren aurrean, eta gorago aipatu ekitaldi horretan harritu ninduen Galesen eta Irlandan bertako hizkuntza dakitenen kopurua, denera, hogeita hamar mila omen direla entzuteak.

Eragina zerk duen ama hizkuntza utzi eta beste batean aritzeko, auskalo zerk edo zertzuk duten baina, jakin berria dut haur gabiriarrek, “no” esaten lehenago ikasten dutela “ez” esaten baino eta guk aitte esan dugunean aita esaten dutela. Ama esango dute denek, baldin bait ere!

Aipatu UEMAko ekitaldi interesgarrian, Sakanako esperientzia ikusi eta eskarmentutik ikasi genuen, gai guztietarako ekonomia dela zutabe eta, beti, denen parte hartze eta onespenarekin egin behar dela aurrera, inor albora utzi  gabe, denak proiekturako inplikatuz. Gu, berriz, artistak gara zatiak zatitzen!

Beste batzuen artean arkitektura eta eraikitze lanei buruzko adibidea ere esanguratsua oso. Eta diot, arau subsidiarioak zehaztu al ditzakegu herri txikiotan? Gizalegekoa ote, lur sail bat berea duelako, dirua egitea besterik axola ez dion bati saltzea, herriaren etorkizuna baldintzatuz? Herriko gazteek hartu behar lukete ekimena eta udalak aukerak jarri gazteei jaioterrian bizitzeko. Geroan arnas-gune izango bagara, haurrak beharrezko baititugu, ez ordea urte batean hogei eta hurrengoan bi, gure azpiegiturek eusteko jarioan baizik. Azken muturreraino planifikatu beharra dugu herri txikion eta gure hizkuntzaren osasuna, handiagoen erritmoan beti itolarrian ibil ez gaitezen eta hala ere…