‘Ondas sonoras’
Euskarak eta euskaldunok pairatzen dugun hizkuntza-errealitatearen berri ez lukeen norbait harrituko litzateke gure ohitura linguistiko oso zabaldu batekin, aipu gehienak erdaraz esatearekin alegia. Oso fenomeno bitxia da, benetan.
Gauza jakina da euskaldunok diglosia-egoeran bizi izan garela mendetan. Gaur egun ere diglosia oso nabarmena da gure egunerokoan, Ipar zein Hegoaldean. Kontsumitzen ditugun medio, kultura-ekitaldi eta abar gehienak erdarazkoak dira. Ikasi ere gutariko askok erdaraz ikasi genuen, berrogeitaka urtetik gorakook halabeharrez... Ulergarria da, beraz, horrela gertatzea, aipu horietako ia guztiak frantses-espainol erdaretan ezagutu baititugu.
"Euskadi Irratian ohiko kolaboratzaile bati entzunikoa ekarriko dut gogora. Urteberriko Vienako Kontzertuaren kronika ari zen egiten, eta musika-piezen izenburuak gaztelaniaz esan zituen (!!!)"
Ulergarria, beharbada. Ez, ordea, onargarria, nire iritziz. Aipuak jatorrizko hizkuntzan egin behar dira, hots, egileak esan edo idatzi zituen hartan; edo, bestela, norberarenean. Ez du zentzurik hirugarren lengoaia batera itzulita aipatzea, behintzat kultur maila ertaina bide duen eta euskaraz normaltasunez aritzeko gauza den norbaiten kasuan.
Are larriagoa den antzeko zerbait ere egiten dugu: zehatz-mehatz aipu ez diren beste hitz eta esamolde erraz asko ere erdaraz esaten ditugu euskaraz egiterakoan. Esaldi osoak, maiz. Ziur aski, diglosia horrek berorrek sorrarazitako ohitura da hein handian. Baina ohitura hori, utzikeria baino ez da, alferkeria hein osoan.
Egia esan, ez dut ulertzen kultur maila ertaina duten eta euskaraz trebetasun normal batekin aritzeko gauza diren norbaitzuk horiek nola ez diren gai erdaraz entzun edo irakurri ei dituzten kontutxoak euskaraz esateko euskaraz aritu behar dutenean. Larritasun maila ez da bera, noski, lagunen arteko mintzaira informala denean edo testuinguruak eskaturiko maila jasoagoan aritzen direnean, hitzaldi, lezio edo kazetaritza-lan batean kasu.
Adibideak ugariak lirateke. Bat aipatzearren, lehengoan Euskadi Irratian ohiko kolaboratzaile bati entzunikoa ekarriko dut gogora. Urteberriko Vienako Kontzertuaren kronika ari zen egiten, eta musika-piezen izenburuak gaztelaniaz esan zituen (!!!). Zur eta lur geratu nintzen. Uler nezake zaila suertatzea Johann Strauss semearen Schallwellen pieza ezagunaren izena alemanez ahoskatzea esate baterako; baina hain zaila ote zitzaion Soinu Uhinak euskaraz esatea, espainierazko Ondas Sonoras esan beharrean?
Utzikeria, argi eta garbi.
Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora
ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.
Gerra Urte, Gezur Urte!
Horrela dio esaldiak eta horrela berresten du errealitateak.
Munduan eta Europan dagoen gerra-egoera, horren gorakada etengabea eta horrek Euskal Herrian izan dituen eta izango dituen balizko ondorioak aurreikusita, joan den abenduan hainbat... [+]
Laga hondartzaren ezaugarri naturalen leheneratzea duela hiru hamarkada abiatu zen, eta aurrera darrai etenik gabe, erlojuz kontrako lehengoratze mailakatuan.
Laga (Bizkaia) gune aparta da, natura eta gizarte ikuspegitik oso esanguratsua. Kostaldeko legeak eta Urdaibaiko... [+]
Hainbeste urte borrokan horren atzetik ibili ondoren, 34 urte, hain zuzen, oso pozik gaude orain egun batzuk, abenduaren 28an Inuzente egunean, Iruñean, Nazioarteko Euskal Pilota Federazioak antolatu zuen batzarrean hartu zen erabakiagatik. Zeren ondo bidean,... [+]
Jar gaitezen 2025erako proposamen politiko gisa, Espainiako Auzitegi Kolonialaren (AN) epai guztiak berrikusten hasteko eta makila bakoitzak bere belari eusteko.
Unionismoarekin lerrokatutako alderdi, sindikatu eta gizarte-erakunde gehienek, eta ez bakarrik horrela... [+]
2023ko otsailean irakurri nuen berria prentsan, eta triste geratu nintzen, ezustean harrapatu eta zer pentsatua eman baitzidan. Azpeitiko Jostaldi Kirolak Erdikaleko denda itxi egingo zuten, 48 urteko ibilbidearen ondoren.
Denboran atzera bidaiatu arazi zidan horrek. Makina... [+]
Datorren larunbaterako, urtarrilaren 11rako, Sare Herritarrak euskal presoen eskubideen aldeko manifestazioa deitu du, beste urte batez, Bilbon. Aukera paregabea da gure herriarentzat elkarbizitzaren bidean aurrera egiteko, hainbat hamarkadatan liskar bortitzetan murgilduta egon... [+]
Urtarrilaren 20rako bidea. Donald Trump urtarrilaren 20an izendatuko dute AEBetako presidente. Demokraten aldeko elite ekonomikoak hainbat aldiz saiatu dira Trump hiltzen. Lortuko al dute helburua urtarrilaren 20a baino lehen? Hortaz gain, guda fase berri garratzagora eraman... [+]
Iratzarri ginelarik, kulturalki eta administratiboki, paisaiak hiru abiadurako deserri bat erakusten zuen.
Kulturari dagokionez, hori baieztatzeko –berriro– aukera eduki nuen joan den azaroaren 14an, Ortzaizeko Menta liburu-denda goxoan. Hara bildu ginen... [+]
Elurrak lurra ezkutatzen du, baita laketu nahian dabiltzanen izakiek utzitako arrastoak ere. Elurraren edertasunaren azpian denbora dago, urteak, belaunaldiak, efemerideak, hitzorduak; baina denborak aurrera egiten duenean esan gabeko hitzak agertzen dira lehenago edo geroago... [+]
Munduarenak ere egin du, sinbolo bat delako aspaldi, zeren eta historian lehenago ere egin dira genozidioak eta egingo dira gehiago (zorte txarra, aizu, han jaiotzea egokitu zaizu), baina Palestinarenak ezaugarri bereziak ditu:
- Aspaldikoa da, XIX. mendearen hondarrean... [+]
Usaian bezala, agertu ziren baratze zokotik, Mercedesa pasaiaren erdian berean aparkaturik, errotak ez zikintzeko belar eta istiletan, eta jin ziren atarirainoko bidexkan gaindi, triki-traka, plater handi bat eskutan. Usaian bezala, ageri zen la bûche prestatu zutela... [+]
Udazkena amaitzen den ber, Euskararen Egunean, euskararen urtaroan edo Durangoko Azokan beleak agertzen dira. Euskararen erabileraren inkesta soziolinguistikoen emaitzez jakitun, "politically correct" ariketak ez du inor harritzen jada. Ttattarrik gabe, cool eta irria... [+]
2025erako teknologia aurreikuspenen azterketa arina egin dut. Urtero bezala, medioetan 2025ean teknologiak ekarriko duenaz hitz egiterakoan diskurtsoa oso antzekoa da. Teknologiaz idazten dugun askok badugu etorriko denarekiko gehiago jakiteko larritasuna, berria aurreratzeko... [+]
Gabonetan liburu berri bat utzi dute mesanotxean. Etxearen filosofia eta poztasunari buruzkoa, Emanuele Cocciak berriki idatzia. Coccia, filosofo italiarra, ezaguna egin da landareekin ditugun loturak ezagutarazten planeta osasungarri bat eraikitzeko bidean, eta esanguratsua da... [+]