Estresatuta bizi naiz. Halaxe aditzera eman berri dit kardiologoak, kirofanoan etzanda nagoela zainetan barrena sartu eta bihotza miatzen didan bitartean. Ez da bertan etzaten naizen lehen aldia, eta etxean bezala nago. Kirofanoko lantaldearen adeitasunak ere berbaldiak gutxien uste duzun hizpidea hartzea errazten du. Halako ezagutzen al duzu? Bai; eskumuinak eman. Eta solasaren jardunak landareetara eraman gaitu.
Urte mordoxka bat bada, dagoeneko, bihotzeko arteria batean lehen metal zatitxoa jarri zidatela. Txertatu behar zidaten sarea erakutsiz haren izena esan zidan kirofanoan zirujauak: Taxus IV. Nik harrituta, Taxus hemengo zuhaitz mitikoa den haginaren (Taxus baccata) generoa dela adierazi nionean hara zer erantzun zidan: bai hagina esan nahi du, izan ere haginaren pozoiarekin blaituta dago metal puska hori, arteria irekita eutsi ahal izateko.
Azken etzanaldi honetan, mareatzen banintzen esateko hagindu zidan bisturidunak. Kordea joaten ari zitzaidala igarri zuenean “atropina” esan zion aldamenekoari. Laguntzaileak zasta sartu zidan odolera droga. Lasaitasun ederrean kordea laster etorri zen bueltan. Bukatu zuenean, eta estresaren kontuekin ari ginela gogora etorri zitzaidan atropina. Eta galdetu egin nion: zein landaretatik ateratakoa da erabiltzen duzuen atropina hori? Lehen landareetatik sortuko zela esan zidan, baina orain, bere iritziz laborategietan ekoitzia izango dela. Belaikia edo belladona (Atropa belladona), asma-belarra (Datura estramonium), urriloa edo mandragora (Mandragora officinarum) eta erabelar beltza (Hyoscyamus niger) izan dira aspalditik atropina eskuratzeko erabili izan diren landareak; denak solanazeoen familiakoak. Anestesiko, psikoaktibo, pozoi... zertarako ez da erabili izan alkaloide hori!
Etxeratutakoan estresaren kontuak itotzen nau. Irakurketari heldu diot, eta lehen utzitako testu batekin egin dut topo. Bertan estresa sendatzeko aholku garbi bat ematen du: hasi lurra lantzen. Lurrean dagoen bakterio batek osatuko zaitu: Mycobacterium vaccae. Itxuraz bakterioak eragin antiinflamatorioa du eta depresioak eta estresak dakartzaten ondorio okerrak zuzentzen ditu.
Lokatzetan jolastea, baratzea lantzea, loreak zaintzea, azken beltzean lurra ukitze hutsak osasuna dakar. David Strachanek 1989an “Higienearen hipotesia”n argitu zuen animaliak ziren landaguneetan bizi zirenek asma eta alergia arazo gutxiago zituztela. Hirigune ustez garbietan bizitzeak gaixotzen gaitu; aldiz, lurrez zikintzea, garbitzea da. Gaitza garbitzea, akabatzea.
Euskal Sagardoa Jatorri Deiturak erronka ezarria dio bere buruari: Euskal Herri osoko sagar eta sagardogileak biltzea. “Sagardoaren kultura lurralde osoan dago, eta lurralde osoan mantendu dira sagardotarako sagarrak”, esan digu Unai Agirrek, sor-markaren... [+]
“Aterako dut sagar zuku bat?”. Galdera horrekin hasi da Barrundiako Ekonomatoko kide Koldo Lopez Borobia, Susana Lopez de Ullibarri eta Santi Txintxurretarekin izandako elkarrizketa. Sagar zukuaren bueltan eta sagarrondoz inguratutako lorategian elkartu gara. Hau ez... [+]
Herritarrak elkarren artean saretzea eta bizitza sozialerako espazioak bultzatzea da Xiberoko Kolektiboa elkartearen lan ildoetako bat. Bide horretan, baratze kolektiboa sortzeko aukera suertatu zitzaien 2020an Maulen, eta zalantzarik gabe, proiektuari ekitea erabaki zuten... [+]
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin genuen geure. Euskal Herrian, azukrearekin eta kafearekin batera elikagaien... [+]
Badira hainbat espezie arrandegietan beti egotera derrigortuak diruditenak. Haien arteko arrain batek dirdira berezia du, urrezko koroarekin begiratzen baikaitu: urraburuak (gazteleraz ere, ezaugarri berari men eginez, dorada-k). Ondoan haien artean anaiak diruditen sorta dago,... [+]
Mikro eta makro kontzeptuen arteko muga lausoa da, eta elkarren arteko eragina lausoa izan arren, eragiten du. Baita gugan ere. Arazoa dator lainopeko itsutasunean asmatzen ez dugunean gu geu non gauden, herria non dagoen.
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo lekazia bezalako jaki ederrik ba al da negua goxatzeko? Pertzak bete lekari,... [+]
Arrasateko Beroña auzoan dago kokatuta Xabi Abasolo Etxabek eta Naiara Uriarte Remediosek bultzatutako Errastiko Ogia proiektua. Bakoitza bere bidetik iritsi ziren okintzaren mundura, baina eredu ekologikoan eta ama orearekin ekoizteko oso ongi uztartu dituzte bi gazteen... [+]
Gaua da. Zuhaitzetan geratzen diren hosto gutxien artetik igarotzen da ilargiaren argia. Isiltasuna da nagusi. Txoriak sasi artean daude, babestuta lo, lo-edo. Baina bat batean zerbaitek kolpatu du sasia. Txori gehienak izutu diren arren, izoztuta bezala geratu dira, isilik... [+]
Bukatu da (bukatzen ari da) tomatearen sasoia eta unea aprobetxatu nahi nuke uda honetan izandako kezka eta amorruak orriotara ekartzeko.
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta burbuila zakar gehiegi.
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten. Eta euskaraz izendatu ere bai! Urte batzuk pasa dira eta ez dut esango gure artean ikusteaz ohitu... [+]
Abenduaren 14an Bilbon etxebizitzaren negozioaren aurkako mobilizazio nazionala antolatu dute Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatu Sozialistak eta Euskal Herriko Etxebizitza Sindikatuen Sareak. Ia 200 izan dira auziarekiko elkartasuna adierazi duten eragileak.
Azala ez da azaleko gaia, kanpoarekiko muga eta gure buruaren babesa baizik. Ordea, kosmetiko industrialak erabiliz gero, toxiko kimikoak barneratzen ditu gure gorputzak azaletik, eta dutxako zulotik behera joaten direnean, ura eta Lurra ere kutsatzen ditugu egunero. Eredu... [+]
Asko hitz egiten da basoaz azken aldian. Basoak berreskuratzeaz, basoak sortzeaz eta basoaren hedadura zabaltzeaz entzungo duzu sarri. Eta ekintza ona izan daiteke zalantzarik gabe, ekosistema moduan duen balioa handia delako. Baina, basoari jartzen diogun atentzio eta indar... [+]