Doggerland: izotzak urtzean zer?
Ipar Itsasoa, XVIII. mendearen erdialdea. Herbehereetako kostaldean arraste-arrantza hedatzen hasi zenean, arrantzaleak, mihi-arrainez eta platuxez gain, objektu arraroak ateratzen hasi ziren itsas hondotik: letagin handiak, errinozero edo uroen arrastoak… Eta atzera itsasora botatzen zituzten.
80ko hamarkadan Dick Mol eta Jan Glimmerveen izeneko paleontologo zaletuek arrantzaleekin hitz egin zuten, arrasto horiek gorde eta topatutako tokiaren koordenatuak jaso zitzaten. 1985ean giza masailezur oso bat eman zieten: erradiokarbonoaren arabera, hezurrak 9.500 urte zituen eta, beraz, gizaki hura Mesolito garaian orain ur azpian dagoen eremu hartan bizi zen.
Arkeologoek Doggerland esaten diote duela milaka urte lehorrean zegoen lurralde hari, Ipar Itsasoko Dogger izeneko harea-bankuagatik. Urpeko arkeologia beti izan da zaila, baina itsasbeheren baimenarekin Britainia Handiko, Herbehereetako, Danimarkako… kostaldean egiten diren indusketetan geroz eta informazio gehiago biltzen ari dira Doggerlandi buruz. Gainera, 2007tik aurrera Birminghameko Unibertsitateko lantalde bat lurralde horren topografia aztertzen ari da, itsas hondoko datu sismikoetan oinarrituta; Doggerlanden mapak 50.000 kilometro koadrotik gora ditu dagoeneko.
Duela 18.000 urte Ipar Itsasoaren maila egungoa baino 122 metro beherago zegoen eta tundra izoztuak hartzen zuen gaur egun urpean dagoen ia eremu osoa; esaterako, Britainia Handia ez zen uharte bat. Planeta berotzen joan ahala, Europa kontinentaleko landareak eta animaliak iparralderantz zabaltzen joan ziren pixkanaka, baita haiek biltzen eta ehizatzen zituzten gizakiak ere. Eta milaka urtetan lautada zabal horretan bizi izan ziren, Mesolito Aroaren amaiera arte –duela 6.000 urte gutxi gorabehera–, itsasoak egotzi zituen arte.
Itsas maila pixkanaka igo zen mende luzez –bizpahiru metro mendeko– eta gizakiak ederki moldatu ziren aldaketa haietara, hegoalderantz migratuz eta arrantza nahiz ontzigintza teknikak hobetuz. Baina duela 8.000 urte Iparramerikako Agassiz glaziarrak ur masa eskerga askatu zuen Atlantikoan –itsas mailak 60 cm egin zuen gora bat-batean– eta handik gutxira Norvegiako Stpregga izeneko lur azpiko irristatzeak tsunami erraldoia eraman zuen Europako kostaldera. Migrazio askoz bortitzagoak eragin zituen horrek eta, ondorioz, lurraldetasun arazoak hegoalderago bizi ziren gizakiekin. Eta azkenean, gatazka; Bretainan, Téviec uhartean indarrez hildako emakume batzuen hezurrak aurkitu dituzte, indarkeria garai haietako seinale. Itsasoak –klima aldaketak, finean– Doggerlandeko biztanleen bizirauteko gaitasuna erabat agortu zuen.
Doggerlandeko arrastoek Mesolito garaia hobeto ezagutzen laguntzen dute eta, halaber, planeta berotzen denean, izotzak urtzen direnean eta itsas mailak gora egiten duenean, zibilizazio bati zer gertatzen zaion erakusten dute.
Hodeiak murrizten ari dira eta horrek eragin nabarmena du klima-aldaketan, NASAko ikertzaile-talde batek ondorioztatu duenez. Terra satelitearen datuak aztertuta, ikusi dute azken 20 urteetan, pixkanaka, baina etengabe, murriztu dela hodeien estaldura. Amerikako Batasun... [+]
Muturreko lehorte eta euriteak normaltasun berria bilakatu zaizkigu. Areagotzen dituzten kalte ekonomiko eta ekosistemikoen artean, laborantzak pairaturikoak ez dira txikienak. Bereziki, lehorte garaietan zaluegi idortzen diren edota eurite handietan ur guzia xurgatu ezin duten... [+]
Elur faltak eski estazio ugari kinka txarrean jarri ditu, klima larrialdiaren ondorioz. Baina paisaiari eta naturari ahalik eta etekin ekonomiko handiena ateratzeko batzuen logikak hor jarraitzen du, eta goi mendietan musika festibal erraldoi eta garestiak antolatzea da azken... [+]
220km/h baino abiadura handiagoko haize-boladek astindu dute Frantziako kolonia den Mayotte uhartea. Funtsezko azpiegiturak suntsitu, eta irlaren zati handi bat inkomunikaturik utzi du; biktimen zenbaketa zaildu du horrek. “Premiazko neurriak” hartuko dituela iragarri... [+]
Plastiko kutsadurari konponbide bat adosteko goi-bilera zikloa bukatu berri dute, Hego Koreako Busan hirian iragandako bosgarren gailurrean ere porrot eginda: hitzarmenik adostea ez dute lortu, nagusiki plastiko esportatzaile handiek negoziaketak oztopatu dituztelako. Bitartean,... [+]
Bilboko Zirika! herri gunean eginen dute banaketa, ostiralean 19:00etan. Fanzine bidez eta sare sozialetan zabalduko dituzte partehartzaileen testuak, eta irabazlearena argitaratuko du ARGIAk.
Azken hamar urteetan turismoak eragindako CO2 isurketen emendioa ekonomia orokorrarena baino bi aldiz handiagoa izan da. Nature Communications aldizkari zientifikoak abenduaren 10ean plazaratu ikerketaren emaitzak dira.
Hizkuntza matematikoa ondo ulertu eta interpretatzeak badu garrantzia ikasketa prozesuan; horixe esan ohi diegu guk geure ikasleei, bederen. Matematiken lengoaia unibertsala da, eta oro har, interpretaziorako errore marjina txikia izan ohi da. Nekez marraztuko genuke hiruki bat... [+]
Bide honetatik jarraituta, mende amaierarako, 5.000 milioi pertsona baino gehiago biziko dira lur idorretan. Arazo humanitario, ekonomiko eta sozial ugari eragingo lituzke horrek.
Duela gutxi, larrialdi klimatikoa zertan zetzan galderaren aurrean, zientzialari batek erantzun bikain hau eman zuen: “Begira, larrialdi klimatikoa hauxe da, zure mugikorrean muturreko fenomeno meteorologikoei loturiko gero eta bideo gehiago ikusten dituzu, eta konturatzen... [+]
Hegosudandar gehienak txirotasun larrian bizi izan dira azken bi mendeotan gutienez, eta zoritxarrez, estatu independente bihurtzeak ez die egoera hobetu, munduko herrialde txiroena baita, hainbat gerra tarteko. Testuinguru oso hauskor horretan klima aldaketak zailtasun berri... [+]
Azken asteotan, arkitekturan dihardugunontzat ez da posible izan Valentziako klima gertaera gure lan hizketaldira ez ekartzea. Uraren ibilbidea eraikinen estalkietan, estolderietan, plazetan eta parkeetan pentsatu eta diseinatu behar ditugulako. Ongi dakigu giza eskalako ur... [+]
COP29 hasi da astelehen honetan Bakun, Azerbaijanen hiriburuan. 197 herrialde dira foro honetako kide eta horiez gain mundu osoko sare zibilaren milaka pertsona hurbilduko dira bertara, gobernuen jarduna jarraitzeko. Aurtengo gai izarra finantzazioa izango da.
Copernicus ingurumen behategiaren arabera 2024ak errekorra hautsiko du Lurreko tenperaturari dagokionez, eta hori bakarrik ez, industria aurreko garaiko batez bestekoa baino 1,5ºC altuagoa izango da lehen aldiz.
Gero eta egoera larriagoan daude munduko oihanak, klima aldaketak ekarritako bero uhin eta lehorteek bultzatzen dituzten suteengatik, bertzeak bertze. Latitude ertain eta borealetan klima jadanik aldatu arren, oihanak orain arte oso guti prestatu ditugu aldaketari, batez ere... [+]