Xabier Gantzaraini irakurri eta entzun diogu oraintsu, Zuloa saiakeraren harira: “Arte frantsesa dago, arte espainola, arte alemana… baina euskal arterik ez dago. Zergatik? Guk ez dugulako estaturik. Eta estaturik ez dugunez, kulturarik ere ez dugu. Zeren gaur ezin baita esan euskal kultura euskaraz pentsatu, sortu eta gauzatutakoa denik euskaldunak aztoratu barik. Euskal kultura frantsesez pentsatu, sortu eta gauzatutakoa ere bada” argudiatuko dizutelako. Estatua ez duenak, ez duelako arterik, ez duelako kulturarik. Guk ez dugu estaturik baina izan ditzakegu estatu ikuspegia Euskal Herri osorako eta Herri ikuspegia herriz herrirako.

Azken hamar urteotan, “Itun-nazionala, estatu ituna, itun-politikoa, akordio soziala, kulturgintzaren autodeterminazioa” bezalako proposamenak errepikatu ditugu topaketa zein idatzizko artikulu andanatan. Egitura noiz lortuko zain egon gabe, izan genezake estatu ikuspegia: elkartu gaitezen kulturaren ekosistema osatzen dugun Euskal Herri osoko eragileak gure kulturarentzat estrategikoa zer den proposatu, eztabaidatu, adostu eta gauzatzeko. Saretu gaitezen, batzuetan auzolanean, bestetan elkarlanean, sinergian beti. Har ditzagun premiazko neurriak, alarmek urteak daroatzate-eta, piztuta. Euskararen herria hiru administraziotan zatituta egotea da euskal kultura normalizatzeko dugun oztoporik gaindigaitzetako bat, biziraupenerako ezinbestekoa da Lapurdi, Nafarroa Beherea, Zuberoako, Nafarroa Garaiko eta EAEko kulturgintza artikulatzea. Hori da estatu ikuspegia izatea, Luhuson egindakoak Oionen eragina duela sinistea. Izan dezagun Herri ikuspegia hasi txikienetik eta hirietara. Abiarazi ditzagun Kulturbilguneak herri guztietan, batu gaitezen herriz herri kulturaren ekosistema osatzen dugun tokian tokiko eragile guztiak. Emaitza oso onak ematen ari diren adibideak ditugu. 2018an “zein dira gaur egun gure kulturgintzak dituen premiak?”, galdetzen diot neure buruari. Zaleak sortzea. Ez ezerezetik, dagokeenetik baino. Gure arazoa euskaldunak euren kulturara ekartzea da. Sortzaileak izango diren zaleak behar ditu euskal kulturgintzak, amateurrak eta profesionalak. Antolatzaileak izango diren zaleak: herri ekimenetan edota erakunde publikoetan arituko direnak. Kulturgintzaren industriari emanak biziko diren profesionalak bihurtuko direnak, kultur kazetaritza jorratuko duten zaleak, transmisioa bermatuko dutenak. Bestela ez dugu egundo kultur sistema osasuntsurik izango, bestela prekarietatea gaitz kroniko eta sendaezina bihurtuko zaigu.