Ux, ux, gaitz eta izurrite
Landareen intsektuek sortutako izurriteak akabatu nahi ditugunean xaboia laguntzaile ona dela esan eta esan gabiltza. Intsektuek ez dute guk bezala gorputzari eusteko barruko eskeletorik. Barrunbeak eta erraiak soilik dituzte soinaren barruko aldean eta kanpoko azal gogorra da beren eskeletoa; “exoeskeletoa” deitzen zaio. Azal hori da intsektuen babes nagusia, eta funtzio ugari du: giharrei eustea, arnasketa egitea, hidratazioa kontrolatzea eta abar.
Xaboiarekin bustitakoan intsektuaren azala ahultzen eta hondatzen dugu; bera babesten duen koipea kentzen du, eta, ondorioz, arnasteko arazoak izango ditu, deshidratatu egingo da, eguzkiak erredurak sortuko dizkio. Era berean, bustitzeko xaboiari intsektizidaren bat eransten badiogu, azal ahulean barrena errazago sartuko zaio barruraino.
Xaboitik nahi adina dago, baina egokiena xaboi potasikoa edo xaboi beltza da. Xaboia egiteko gantza edo koipea eta base bat nahasten dira; “saponifikazioa” deitzen zaio. Gantza, koipe eta olio ugari erabiltzen da, baina basea, gehienetan, soda edo potasa izan ohi da. Sodaren oinarria sodioa da, eta potasarena potasioa. Sodioa elementu zakarra da lurraren bizitzarako. Potasak, berriz, xaboi ahulagoa ematen du, eta, era berean, potasioa landareendako janaria da. Beraz, xaboi bat edo bestea erabilita, landarearen azpiko lurra hondatu edo elikatu egingo dugu.
Xaboi potasikoa egitea erraza da. Landare olioa da oinarria, eta horri errautsa edo potasa erregarria erantsiko diogu. Lehena leunagoa da, eta ekologikoagoa; izan ere, urak eta eguzkiak erraz desegiten dute. Ekin diezaiogun ba! Jarri litro bete ur metalezko (ez aluminiozko) ontzi batean, eta gehitu egur errautsa, kilo erdi bat gutxi gorabehera; ondo nahasi eta egun pare batez utzi. Urak potasio karbonatoa hartu behar du; horren kontzentrazioa neurtzeko, sartu patata bat, erdia uretan erdia airean geratu behar du. Behera badoa, nahasi errauts gehiago, eta utzi beste bi egun. Patataren proba ondo atera arte. Orduan, gehitu litro bete olio, pixkanaka nahasiz, ore bat egin arte. Labean ondo berotu loditu arte. Xaboi eraginkorrena pH-a 8-9 artekoa duena da. Handiagoa badu, jaitsi limoi zarrastada batekin. Erabiltzeko, nahasi pixka bat urari eta ondo busti landarea alde guztietatik, goi eta behe, ezker eta eskuin. Intsektuak akabatu eta gaitzak ere uxatuko dituzu, ux-ux!
Porruaren eulia (Phytomyza gymnostoma) Euskal Herrira bisitan etorria dela aipatu nizuen aurrekoan. Izurrite berria. Presta gaitezen. Porruaren euliak urtean bi belaunaldi izaten ditu. Lehena negua pupa gisa igaro dutenetatik sortzen da. Euliak, grisak eta 3 milimetrokoak, arrak... [+]
Berri txar batekin natorrela iruditzen zait. Berri oso txarra. Txarrenetan txarrena, ezin txarragoa. Txarrena da berria konturatzerako zaharra izango dela, eta gu ohitu egingo garela.
1858an Poloniako Poznan eskualdean aurkitu zuten euli berezi bat, sekula katalogatu gabea,... [+]
Kaixo. Kotxinilla zuriaren izurriterako tabakoarekin tratamendua egitea aholkatzen duzu. Zigarro edo puruekin egin daiteke, edo belarra behar du izan? Zer proportziotan? Eta bukatzeko: amona mantangorrien larbak erosi ditut, entzun baitut kotxinilla eta zomorro txikiak jaten... [+]
Amaia Ezpeldoi nola hilko dugun barrundatzen dugun artean, ea ezpelak (Buxus sempervirens) nola salbatu asmatzen dugun. Txinatik Alemaniara ekarri eta handik Europa osora hedatu dugun harrak (Cydalima perspectalis) mendietako eta etxeetako ezpel guztiak garbituko dituen itxura... [+]
Patata zomorroa Europako ehun izurrite txarrenen artean dugu. Gerra ederra ematen du. Oligofagoa da, hau da, jaki gutxi batzuk besterik ez ditu jaten: patatak (Solanum tuberosum), baina bere senide diren alberjiniari (Solanum melongena) eta tomateari (Solanum lycopersicum) ere... [+]
Aurten sekula baino har gehiago ikusi dut porruetan (Allium porrum) barrena. Acrolepiopsis assectella izena duen har ttiki txatxu batek porruaren bihotzean zulobidea egiteko ohitura du. Porrua begi bakarreko landarea da; hosto guztiak kimu bakar baten bueltan hazten dira, baita... [+]
Erriberetako izurrite handienetakoa da luhartza (Gryllotalpa gryllotalpa). Ondo latina jarri zioten izena: “gryllo” kilkerra eta “talpa” satorra. Bikoitza da luhartza: era berean kilker handi bat eta sator ttiki bat. Euskaraz izen mordoa duela egingo... [+]
Satorra azpilanean ari da. Hara, hona, lagun bila ibiliko da satortxo berriak sorrarazi eta ugaltzeko. Bidean zizareak bilduko ditu. Satorrak batez ere zizareak jaten ditu. Bere txistuak pozoi antzeko bat du eta hil gabe zizareak sorgortu eta geldirik manten ditzake. Habi... [+]
Baratzeko gurutzedun landareek arerio salo edo jatunak dituzte. Familia horretako ezagunenak aza jendea, Brusela aza, azalorea, brokolia eta erromaneskua dira, Brassica generokoak, alegia. Landare horiek osasunerako oso onak diren berri aspaldi dakigu. Jan aza. Itxuraz,... [+]
Aurten adina barraskilo eta, batez ere, bare ez dut sekula ezagutu. Hau da gasteropodo desdetxa, hau da festa. Ur festak dakar bare dantza. Eguneko ordu beroenetan izan ezik, hankaperaino hurbiltzen dira, lasaipoto asko. Horra etxe aurreko klematisaren (Clematis sp.) petalo... [+]
Malakologo eginak daude nekazariak Euskal Herria hezean. Soinberei edo moluskuei nondik nora gaina hartu ikertzen eta saiatzen belaunez belaun sortutako jakintza da malakologia. Barraskiloak eta bareak dira nekazarien molusku ezagunenak. A zer parea! Barraskiloa eta barea... [+]