Bilatu Wikipedian Charles Chaplin, eta egin gauza bera Txikipedian. Edo nahi baduzu sartu “karraskaria” Wikipedian eta ondoren Txikipedian. Bistakoa da, batean luze eta terminologiaz ondo hornituta idatzitako testua aurkituko duzu, bestean edukiak paragrafo gutxikoak dira, xume idatzita eta ikuspegi didaktikoarekin. Lehena helduentzat da eta bigarrena haur-gazteentzat. Duela urte batzuetako datua da, baina Alemaniako Klexikon wiki-entziklopediak egin zuen ikerketaren arabera, interneten sartzen ziren gaztetxoen %30ak Wikipedia erabiltzen zuen. Batez ere ikastetxean eskatutako lanak egiteko baliatzen dute entziklopedia hori. Euskarazko Wikipediak hezkuntzan arrakasta handia duela ez dago zalantzarik, irakasleek erabiltzen dute, eta nola ez, ume alemaniarrek bezalaxe hemengoek ere sarri jotzen dute Wikipediara.

Haientzat egokiagoak diren edukiak sortu nahian, wikilari batzuek euskarazko Vikidia abiarazi zuten 2015ean. Vikidia ere wiki-entziklopedia da –edonork idatzi, aldatu eta osatu ditzake artikuluak– baina ez dago Wikipediaren barruan. Frantzian sortu zuten 2006an. Vikidia garatuenak frantsesez eta danieraz daude. Frantsesezko bertsiotik eduki asko hartu eta itzuli dituzte euskarara, eta egokitu euskarazko bertsiorako. Hala, euskarazko Vikidiak 1.000 artikulu inguru ditu. Orain Vikidiako edukiak Txikipediara eraman dituzte. Atzera-aurrera horiek bi galdera sortzen dizkigute: Zergatik batetik besterako aldaketa? Eta nolatan da Txikipedia Wikipedian dagoen umeentzako lehen entziklopedia?

Egin al daiteke gazteentzako mundu mailako Wikipedia?

Galderen erantzunak Juan Luis Biguri Vikidiaren euskarazko bertsioaren sortzaileak eta Txikipediaren bultzatzaileak eman dizkigu. Egitasmoa buruan zutenei bereziki garrantzitsua iruditu zaie umeentzako entziklopedia Wikipedian egotea, hain zuzen ere, euskaraz eduki bila hasten direnean ia erabat Wikipediara jotzen dutelako. Nekezago joko dute ezagutzen ez duten Vikidiara. Eta, zergatik ez dute gauza bera egin beste hizkuntzetan? “Gazteen heziketaz ari garenez munduan ez dago adostasunik gazteek zer eta nola ikasi behar duten. Mendebaldean gauza bat onargarria izan daiteke eta munduaren bestaldean ez”. Hainbat erlijio, kultura, hizkuntza eta herrialdetako bizilagunak haur-gazteen heziketan ados jartzea ezinezkoa dela uste du Bigurik, eta ez berak bakarrik, eztabaida handia dago gai horren inguruan. Gazteei ez zaie aitortzen iritzi kritikorako ahalmen autonomorik. Arrazoi horiengatik, helduentzako Wikipedia badago ere, ez dago umeentzako Wikipedia txikitxorik. Euskal wikilariek zirrikitu teknikoak aurkitu dituzte hala izan dadin eta oraingoz behintzat Wikipedia egitasmoak ez du ezezkorik eman. Gainerako hizkuntzek Wikipediatik kanpo osatzen dituzte umeentzako entziklopediak, aipatutako Vikidia Frantzian eta Danimarkan adibidez, eta Klexikon Alemanian.

Nork idatzi behar du umeentzako entziklopedian?

Ikuspegi desberdinak daude. Frantziako Vikidiak adibidez balio hezitzaile handia ematen dio gazteek beraiek idazteari. Ohikoa da ikastetxeetan egindako lanak Vikidian txertatzea. Lan horiek askotan ikastetxearen webgunean edo blogetan argitaratzen dira, eta ondoren eduki horiek Vikidiara igotzen dituzte. Alemanian bestelako ustea dute. Haien iritziz, gazteak ez dira pertsona egokienak edukiak egiteko, adituak baizik. Ia erabat helduek idatzitako artikuluek osatzen dute Klexikon.

Biguriren nahia Txikipedia bietatik elikatzea da. Oraingoz ia eduki guztia helduek egina da, salbu eta Ordiziako Jakintza Ikastolako Batxilergoko ikasle batzuen edukiak. Biguriren iritziz, “ez dut uste ikastetxeetan proiektuak lantzen dituztenei Txikipediako atea itxi behar zaienik. Beste kontu bat da testuek bai kalitate testuala, bai zientifikoa izan behar dutela, eta horretarako irakasleen kontrola behar dutela”. Bada beste arrazoi bat Txikipedian egoteko: ikasleentzat zirraragarria da haien lanak eskolako webgunean ikusteaz gain Wikipedian daudela jabetzea, edonoren eskura, eta edonork zuzentzeko, osatzeko eta hobetzeko aukeran.

Euskara-gaitasun kaxkarra, kezka

Txikipedia, adinera egokitutako egitasmoa da. Adinaz gaindiko faktore batek kezkatzen du Biguri, gaztetxoen euskara gaitasunak, hain zuzen. Batetik, Siadecok Elkarrentzat kultur kontsumo ohiturez egindako ikerketa ekarri du gogora. Euskarazkoak ez kontsumitzeko arrazoietako bat ulermen arazoak izatea da. “Eskoletan erabiltzen diren testu askoren prosak ulermen arazoak eragin ditzake, esaldi konplexuegiak, testu terminologizatuak... Hemen oso gutxi aztertu dugun eremua da. Horri lotzen badiogu ikerketak dioena, uste dut zer pentsatua eman behar ligukeela”.

Bestetik, lehen hizkuntza euskara ez duen haur talde gero eta handiagoa du gogoan. Bigurik dio lehen hizkuntza euskara ez izanda hizkuntza gaitasun ahulagoa izateko aukera asko dituztela. Ezaugarri linguistiko horiek dituzten eta izango dituzten gazteentzat nolako edukiak landu behar diren hausnarketa egin behar dela iritzi dio Txikipediaren bultzatzailea den Bigurik.