Philippe Blanchet soziolinguista da. Poliglota. Proventzako (Okzitania) familia bateko semea, proventzala eta frantsesa ditu eguneroko hizkuntzak. Kontent dago glotofobia eleak jaso duen arreta dela eta.

Hizkuntzaren eta jendearen arteko harremanaz mintzatu zaigu. Sistema sozialek hizkuntzetan duten eraginaz, euren arteko indar korrelazioaz eta instituzioen eta elkarte sozialen jarreraz: “Ez dago jendarte elebakarra, heterogeneoa da, eta nagusi den hizkuntza –frantsesa kasurako– ez da modu berean mintzatzen. Konfrontazio linguistikoa bizia da, jendartea osatzen duten pertsonen arteko berezitasunen adierazlea, pertsonak ezberdinak garelako, era diferentean mintzo garelako, beste gisa batez bizi garelako”.  

Hizkuntza praktika sozial gisara aztertu du Blanchetek, eta hiztunoi halaxe begiratzeko gomendioa eman ere, hots, jendeok partekatzen dugun fenomeno sozial gisara. Hona lehen konstatazioa: “Hizkuntzaren praktika ez dago legeak babestua, ezta euren aniztasuna ere. Hizkuntza bat baino gehiago hitz egiten duten lurraldeetan agerikoa da diskriminazioa”. Bera elebitasunean bizi da. Familian proventzeraz hitz egiten dute: “Nire amatxi justiziak punitua izan zen probentzala mintzatzeagatik!”. Glotofobia konbatitu behar dugula erran digu ozenki. Frantzian ez direla herritarren eskubideak zaintzen ez errespetatzen, eta horrek arazo etiko izugarriak sorrarazi dituela: “Herritarron engaiamendua ezinbestekoa da, gizarteak inplikatu behar du arazo honen aitzinean”.

Eremu-ikerketak

Frantziako lurralde askotariko alor sozialen, instituzioen eta hautetsien jarduerei segimendua egin die, baita Twitter bidez zabaldutako hamaika txio aztertu ere. Eremu-ikerketek “ilea lazteko gisako jarrera glotofobikoak”agertu dituzte. Bi konstatazio: arazoa estrukturala da, eta jarrera glotofobikoak norberarenak dira. Hona, hamaika “perla”-ren artean “bitxikeria” zenbait:    

Rennesko Hizkuntz Akademiako presidenteak Kontseilu Nagusiko presidenteari idatzi dio bretoieraz. Erantzuna: “Errepublikan ezin da frantsesez ez den beste hizkuntza batean idatzi”. Legearen aginduaz harago, joera sarkastikoak ere aipatu zituen Blanchetek, hala nola, Christiane Taubira ministro sozialista ohiarenak: “Inkesta bat agindu zuen Taubirak, ea frantses populazioak berresten ote duen lantokian bi lagunek ‘erregioko’ hizkuntzan hitz egitea. Afrusa da eta harrigarria, herritarren hizkuntz eskubideak justiziak babestuta daudelako Europan. Justizia ministroak, demagun, beltzek edo elbarriek lan egin dezaketen galdetuko al luke? Ikaragarria da”. Proventzako irakaslearen iritziz, “hizkuntzen eskubideei buruz pentsatzen eta erreakzionatzen ikasi behar dugu”.  

Ignorantziak ez du mugarik, ezta “jakintsu”-arenak ere. Michel Onfray filosofoaren txioak hauxe zioen: “Korsikeraz edo bretoieraz nola esango dute telefono edo ordenagailu hitza?”. Telefono hitza grekoa da. Frantsesez hartaz, esan ere ezin: “Maila horretako pertsona batek errana da. Zuek euskaraz ezin dituzue beraz hitz horiek erabili, ez omen dituzue eta. Non comment!” .

Hezkunde Nazionaleko ministro ohi Claude Alegre-ren txioa ere durduzatzeko modukoa da: “Hobe da informatikariak frantsesez edo ingelesez formatzea, baina ez hizkuntza erregionalean”. Hots, euskarak artzaina izateko balio du, baina informatikaria izateko ez. Hala berean, Emmanuel Macron presidentea, iragan irailean, Parisko banlieu-etako eskoletan bisitan zebilela errana: “Gaztelu honetan erregeak erabaki du berean bizi diren guztiek frantsesa hitz egin behar dutela”.

Blanchetek: “Presidenteak eskubiderik al dauka hori adierazteko? Groteskoa da”. Gainera, errana Twitterrez zabaldu zuen. Blancheten aburuz, Macronen hitzetan “identitate nazionala” ezartzeko asmoa begi-bistakoa da.

Glotofobia: diskriminazio soziala

Pertsonak modu ez parekatuan tratatzean, jendeon arrazakeria eta xenofobia azaleratzen da. Sexu joerarekiko diskriminazioa homofobia da. Diskriminazioaz ari gara. Joera horiek ez dira legezkoak, justiziak punituta daude. Diskriminazio linguistikoarekin berriz, ez da berdin jokatzen: “Jendeak ez du ikusten diskriminazio linguistikoaren atzean pertsonak daudela. Arazoa ez da linguistikoa, soziala baizik. Urteak dira glotofobia hitza ‘asmatu’ nuela. Terminoa zabaldu da, baina arazo linguistikoa dela esatea ‘aitzakia’ baino ez da, arazoa soziala eta politikoa delako. Beraz, kontzientzia ernatzeko, gauzei diren bezala deitu behar zaie”, diosku Blanchetek.

“Diskriminazio linguistikoa aintzakotzat hartua al dago juridikoki?”, itaundu digu soziolinguistak. Hona bere azalpena: “1948ko Giza Eskubideen Aldarrikapen Unibertsalak pertsona babesten du, baina ez du bermatzen tribunalen aurrean. Artikuluak gutxiengoen alde egiten du. Frantziak 1991n sinatu zuen testua, Konstituzioaren 27. artikuluan dago, baina ez du artikulua berretsi, ez da engaiatzen frantsesa ez den beste hizkuntzen defentsan”.     

Europako legediak diskriminazioak debekatzen ditu. Frantziak konbentzioa sinatu zuen, baina bi artikulu kanpo utzi ditu. Konbentzioak haur guztiak edozein dela mintzo diren hizkuntza babesten ditu. Hezteko eskubidea daukate edozein dela beren hizkuntza. Frantziak, aldiz, frantsesa mintzatzera behartu ditu, ez da legezkoa, baina egiten du. Legeak honela dio: “Estatuak familia horren kultura eta hizkuntza bermatu behar ditu. Haurrari lagundu behar zaio eta bere kolektibitatearen baloreak integratu eskolan”. Etorkinen seme-alabez ari da irakaslea.

“Zein da hizkuntza ofiziala? Frantsesa. Nazionala. Bakarra. Ni beste hizkuntza batean mintzo naiz, proventzera, Errepublikatik kanpo al nago? Hori ere ez da garbi. Legeak ez du esaten ere ‘Frantziako hizkuntza ofiziala frantsesa da’. Aitzitik, dio: ‘Errepublikako hizkuntza frantsesa da’. Estatuaren formulazio horrek laguntzen du ideologia linguistikoa eraikitzen, hizkuntza horren zentraltasuna eta sakralizazioa sustatzen, eta gainerakoak deskalifikatzen”.

Blancheten arabera, “Frantzian ideologia linguistikoa dago. Genozidioa izan da. Jendeak deskalifikatu ondoren, beren hizkuntzak deskalifikatuak izatera pasatu dira. Eskola eta hedabideak direla medio jendeak asimilatu dituzte, baita kolaboratzaileak bihurtu ere”. Ama hizkuntza hizpide, hezkuntza sistemak frantsesa pertsonen buruan nola sarrarazi duen ikustea izugarria dela erran digu, beste hizkuntzarik ez balego bezala: “Areago, zenbaitetan, gure ama hizkuntza frantsesa dela sarrarazi digute buruan”. Ipar Euskal Herriko aitatxi-amatxien kasua azpimarratu zuen.

Gomendioa: diskriminazio glotofobikoaren aurrean herritar bakoitzak ikasi behar du erreakzionatzen. Biktimak babesten, baita biktimak ez dugula izan nahi agertzen ere. Bestela eragile bihurtzen gara. Zelatan egon behar dugu, glotofoboa ez izateko. Gutxienez horretaz ohartu behar dugu, eta ari gara poliki. Ez da gutxi. Hizkuntzen joera transbertsalak sustatzen ahalegindu behar dugu, gizartea glotofoboa baita neurri handi batean, xenofoboa den gisa bertsuan.