Izan France Culture irratian emankizun bat ala erredakzio-bulegoa Parisen daukan egunkari handi batean erreportaje bat, badirudi azkenean euskal gatazkak Frantziako komunikabideetan kokatzea lortu duela. Are gehiago, badirudi bake prozesuan alde dabiltzanen diskurtsoak tokitxo bat kausitzen erreusitu duela. Horretaz galdetuz gero, salbuespenekin orokortasunik ezin dela egin diote  konponbidearen alde dabiltzanek. Jean-Pierre Massias bake prozesuetan aditua den zuzenbide irakasleak horrela borobiltzen du paisaia mediatikoa: “Aieteko Konferentziaz geroztik tratamendu mediatikoa bestelakotu da, baina horrek ez du erran nahi haien irakurketa dudan ezarri dutenik”.

Lan handia da

Aipamen bat izateko lan handia eraman behar dela ohartarazten du Jean Noël Etxeberri Txetx-ek. Bake artisaua eta Bizi!-ko militante ekologista da, eraman aldarriak komunikabideetan kokatzeko lan handia egiten du: “Euskal Herriko Laborantza Ganbararen auziaren garaian, Le Monde egunkariaren lehen orria egin genuen; baina hori lortzeko bi aste pasa behar izan nituen Parisen, goizetik arrats, hitzorduz hitzordu, etenik gabe gaia esplikatzen. Komunikabideen pareta hau zeharkatzeko eraman beharreko lana alimalekoa da”. Bake Bidea-ko Maitena Thikoipek ere anitz daki lanketa horretaz. Behin baino gehiagotan entzun izan du Parisko kazetarien partetik konponbidearen gaian ez dagola “nahiko mamirik” edota “ikaragarriko tabua” dagoela. Tendentzia aldatu nahian bake prozesuaren azaltzeko helburua finkaturik du Bake Bideak. Komunikabideek rol garrantzitsua dutelako jokatzeko. Massiasek argi du: “Gatazkaren konponbidea iritzi publikotik iragaten da; bultza dezake edo oztopa dezake. Horregatik dira komunikabideak ezinbesteko, eragin handia dutelako iritzi publikoan“.

Madrilen ahotik

Orokorki begiratzen bazaie, irakurketa bera gelditzen dela dio Thikoipek: “Hiztegi eta diskurtso ezberdinak kausitzen ditugu artean, baina oraindik Frantzia –eta beraz Espainiaren– diskurtsoa da nagusi. Aspaldiko logika Etxeberrik oroitarazten duenez: 1983. urtean Espainiako Gobernuak ETAri eta orokorki abertzale ezkertiarrei aurre egiteko aurkeztu ZEN Planean (Plan Zona Especial Norte) kapitulu bat zute

n komunikazioari zuzenduta. Hori horrela, gertakizuna Parisen edota Baionan gertatu arren, segipena sistematikoki Madrilgo berriemaileen esku gelditzen da. Tratamendu “higuingarria”, Etxeberrik ohartarazten duenaz.

Gainera, Paristik kanpo gertatzen den aktualitateak komunikabideetan kokatzeko zailtasunak dituela ohartarazten du bake artisauak: “Frantzian soilik existitzen dira Parisen existitzen diren gaiak”. Adibide argiena aldaketa klimatikoari begira antolatu Alternatiba herrixkenak du. Baionan hasi eta hainbat herrietan egin izan dituzte, milaka herritar batuz aldi oro; Alternatiba Tour itzulia ere egin zuten bizikletez Frantziatik, Euskal Herritik eta beste herri batzuetarik pasaz. Hala eta guztiz ere, arras gutti aipatu zen eta interesa berantago, Parisen antolatu herrixkaren lehen edizioan agertu zen. Bake prozesuari doakionez, aldaketa 2015eko ekainaren 11n sentitu zuten. Egun horretan burutu zuten Legebiltzarreko azpiko solairuan, Paris Euskal Herriko Bakearen Alde konferentzia. “Eboluzioa oso argia zen: sistematikoki Estatuaren tesia zabaltzen zebiltzan komunikabideek ikuspegi ezberdina hartu zuten. Zinezko iraultza mediatikoa izan zen orduan”, Massiasek oroitzen duenaz.

Beste elementu bat ere bada hartzeko Thikoiperen iritziz. Charlie Hebdo-ren egoitzan gertatu atentatuak ekarri kontzientzia hartzea. Egoera ezberdin batzuk estaltzeko terminologia bera erabili izanaz ohartu ziren: “Euskal gatazkaren izaerari berriz begiratu zioten eta arras hermetikoa zen hesia orain ez da hain hetsia”. Batez ere, Luhusoko atxiloketekin begi-bistakoa gelditu zitzaien kazetariei gaiaren ez-ezagutza.

Luhusokoaren osagaiak

Atxilotuen lau eguneko galdeketa aldian, komunikabideetako mezua erabat eraldatu zen: lehen orduetan agertu Espainiaren tesitik hasi eta honen zentzugabekeria azaltzeraino. “Operazio franko-espainiarra nahaspila bilakaturik” edota “ETAren aurkako operazioa gogorki kritikaturik” irakur zitekeen titular gisa. Lehen orduetan jaso informazio ofizialak errealitatearekin bat ez zuela egiten konturatu ziren asko. Apirilaren 8ko armagabetzea arte presente egon zen gaia. Funtsean, armagabetzearen egunaren berri Le Monde-k eman zuen, informazioa luze eta zabal azalduz.

Segipen hori azaltzeko orduan Etxeberrik hiru elementu zehazten ditu: komunikabideekin garatu harremana, interesa sortzen duen gai bat, “espektakulua” bazen (Guy Debord pentsalariak kontzeptualizaturiko “espektakulu “ nozio soziopolitikoari segi) eta aldeko testuingurua (tartean, jihadisten ekintza terroristekin bukatzeko nahia Frantzian zein nazioartean).

Komunikabideen kontzentrazio eta pribatizazioaren testuinguruan, “espektakulu” nozio hori kontuan hartu behar dela dio Etxeberrik. “Logika kapitalista batean dira, informazioa saldu behar dute eta salduko den gaia nahi dute. Hori jakinda, zure mezuaren jarraipen mediatikoa helburu baldin baduzu, interesa pitzaraziko dien kontakizun edota ekintza formak asmatu behar dituzu”. Ohartarazte horri gehitzen dio ondoko oharra: “Arras argi dugu forma egokitzeko orduan mami politikoa ez dela moldatu behar”. Mediatizazio bilatze hori helburu bat lortzeko edota norberaren burua babesteko izan daitekeela dio.

Apirilaren 8ko biharamunean haatik aldaketa sentitu zuen Thikoipek: “Betiko diskurtsoa zen berriz, aski okaztagarria, sinesgarritasuna kenaraziz ekimenari”. Kontua da Frantziako komunikabideentzat ere Madrildik etorritako berriemaileak zirela egon Baionan, Madrilgo soaz begiratuz gaiari. Geroari begira, kazetariekiko harremanak sortzen eta lantzen segituko dutela dio Bake Bideako kideak. Beste elementu bat ere zehazten du: “Berrikuntza eta ausardia puntu bat beharko dugu, ondoko pausoei buruz interesa pizten segitzeko”. Ondoko hitzordu nagusia Parisen ukanen dute: euskal preso politikoei inposaturiko salbuespen neurrien salatzeko mobilizazioa.