Ez zukeen orduan pentsatzen sekulan Iparraldean txapelketa bat antolatuko zenik. Ez zuen menturaz pentsatuko ere emazteak arituko zirenik kantuan eta gehiengoan ere saio batean. Ez zuen pentsatuko zazpi saio eta ehunka jende bilduko zirenik bertsoen entzuteko. Ez, amets bakarra zuen bertsoak luzaz iraunen zuela hemen eta zinez gazteek beraien erreleboa hartuko zutela. Alde horretatik, ez zen tronpatu.

Ez zuen Mattin zenak gogoan txapelketa, ez baitzen txapelketa gizona Mattin. Plaza gizona zen Treku jauna. Pentsatzekoa da, beraz, bertso hori kantatu zuenean, bertsulariak geroan izanen zirenaz gain, plazak ere beti beteak izanen zirela pentsatzen zuela, orduan, bertso saioak beste zerbait baitziren. Jendea plazetan eta herriko bestetan biltzen zen bertsolarien entzuteko. Bertsolariek sekulako arrakasta bazuten orduan eta anitz deituak ziren. Beste garai bat zen. Gaur egun, herri bakan batzuetan soilik antolatzen dira bertso saioak bestetan, Iparralde honetan diot, bistan dena. Ez da aspaldian horrelakoen antolatzeko ohiturarik eta hein batean galdu egin dela erran dezakegu. Pena da, baina sinetsi behar da gauzak aldatuko direla.

Xilabaz: zenbat buru...

Entzun, entzuten eta entzunen dira kritikak Xilabari buruz eta argi utzi nahi dut bakoitzak bere iritzia emaiteko eskubidea duela. Negatiboak edo positiboak, kritikek bederen gogoeta zerbait pizten dutelakoan beti.

Txapelketa egin behar dea? Hamabost bertsolari, aski dea? Gaiak aski ongi direa? Aurkezleak ontsa ari direa? Epaileek lan ona egiten dutea? Milaka galdera egin ditaizke eta eztabaida luzeak ukan ditzakegu baina zerbaitez segur naiz, ontsa ala gaizki eginik ere, Xilaba txapelketan urrunetik edo hurbiletik beren laguntza ekartzen duen orok, borondate handiz egiten duela. Borondate, maitasun eta sineste handiz.

Bakoitzak sinesten du gure hizkuntzaren alde joatea dela bertsolari txapelketaren antolatzea eta herri txiki bakoitzean ukan dugun elkartasun eta laguntza kartsuak horren froga nagusienak dira. Izan kostaldean, barnealdean, denetan harrera eta jarrera bikainak jaso ditu.

Hasiera ederra

Donibane Lohitzunen hasi zen aurtengo edizioa eta gogoan atxikitzekoa izan zen, dudarik gabe, kanporaketetatik ari zen Amets Arzallusen ondoan, Kerman Diaz eta Nahia Sasco gazteak agertu zirela lehen aldikoz oholtza gainean eta beren dohain handia erakutsi zutela. Lekukoa ez dute menturaz hain errazki utziko zaharrenek baina hasteko laguntza eman, emanen dute beti.

Muskildiko Posonpesenea gelan izan zen bigarren kanporaketaren hitzordua, urriko lehen egunean eta gelak ez zuen berotzeko denborarik galdu: burutik buru giro bikaina izan zen oholtza gainean eta aitzinean, Aitor Servierren lehen agurretik, Ortzi Idoateren azken agurrerat, Battitt Crouspeyrena ere ahantzi gabe.

Baigorri zen hirugarren habia Xilabarentzat eta zer habia! Lehen finalerdi honetan, Plaza Xoko gelak beroturik, maila handiko saioa eskaini zuten sei bertsolariek. Sustrai Colina eta Odei Barroso sartu ziren orduan txapelketan eta Egoitz Zelaiak aitzina segitu.

Isturitzeko harpeetatik hurbil kokatu zen bigarren finalerdia. Arberuako jendea bertsozalea dela frogatua izan zen dudatzen zutenei. Tentsio doi bat nabari zen orduan, auzo herrikoa den Ramuntxo Christyk sorturik beharbada.

Ondoko asteburuan berriz, Aiziritzen, txapelketan kasik sekulan gertatu ez dena bizi izan genuen. Sei bertsolarietan, lau emazte kantari: Maddi Sarasua, Maddalen Arzallus, Nahia Sasco eta Miren Artetxe. Azken honek gogoan hartu zituen bere lehen agurrean garaian bertso kantari aritu ziren emazteak.

Azkenik, Larresoron bukatu ziren finalaurrekoak, herriko gela bete betean. Xumai Murua eta Eneritz Zabaletaren artean jokatu zen orduan finaleko azken txartela eta Xumairen alde izan zen aldi honetan.

Hamabortz gazte aritu dira kantuan aurtengo Xilaban, Xiberua, Lapurdi eta Baxenafarreko bertsolari txapelketan. Hamabortz gaztek sinetsi dute Xilabaren funtzioan, erran nahi baita bertsoari eta beraz euskarari merezi duen lekua eskaintzea Ipar Euskal Herriko hiru lurraldeetan. Donibane Lohitzunen hasirik, Muskildin, Baigorrin, Isturitzen, Aiziritzen, Larresoron eta heldu den azaroaren 12an Baionan ibilia izanen da aurten Xilaba. Zazpi saio, ehunka entzule, hamarnaka epaile, gai egile, gai emaile, bertsolari eta laguntzaile bilduak izanen ditu V. edizio honek eta horretarako baizik ez bada ere, merezi izan du.

Nork daki, beharbada kantatzen ahalko dugu: “Gazte batentzat hamabortz gazte, heldu direla ondotik”.