Zer da, egun, telebistan kalitatea?

Segun eta: politikariek aipatuko dute eraikuntza nazionala, linguistikoa edo komunitarioa; programatzaileek arrakasta edo audientzien eragina; profesionalek telebista hizkuntzaren ezaugarri formalez hitz egingo dute; analistek diskurtsoez... Kalitateak, niretzat, zerikusia du adierazpen askatasun eta diskurtsoaren autonomiarekin, edukien aniztasun eta sakontasunarekin.

Telebista eta kalitatea, gero eta bateragaitzagoak dira?

Gaurko telebistari gero eta gehiago kostatzen zaio arautik atera eta salbuespenetik lan egitea. Nagusi da korrekzio politikoa. Horrek dakar telebista –forma nahiz diskurtso aldetik– neutro bat, eta gero eta zailagoa izatea saioen arteko zein kateen arteko bereizketa egin ahal izatea. Ustezko adeitasun hori ez da kalitatearen sinonimo. Kalitate gehiago ekarriko lioke telebistari arriskuaren, askotarikotasun formal eta kontzeptualen alde egiteak, erantzunen alde baino galderen alde egiteak. Jendearen heziketaren parte litzateke hala, diskurtso, pentsamolde eta desberdintasunean eraginez.

Edonon bezala telebistan, arrakasta komertziala bilatzen da.

Arrakasta da Grial Santua, ez telebistari bakarrik, giza ekintza gehienei eragiten dien mito faltsu bat. Berdin dago enpresa bat bere erosleen menpe: bezeroak agintzen du beti. Sarri sakrifikatzen da exigentzia eta edukien ekoizpenaren askatasuna audientzia handiagoa lortzeko. Baina estrategia horrekin galtzen eta irabazten denaren balantza moduko bat egingo bagenu, askotan ikusiko genuke ez duela merezi. Gainera, eragin kuantitatiboa hartzen da kontuan bakarrik, ez kualitatiboa.

Ardura batzuk ere izango ditu telebistak, noski.

Komunikabide eta informazio iturri den heinean, gertaerak iritzietatik bereizteko ardura deontologikoa dauka, informazio oinarrituak hedatzekoa, pertsonen intimitate eskubidea errespetatzekoa. Eta inor ez diskriminatzekoa, genero, arraza edo kultura arrazoiengatik. Adierazpen, informazio eta independentzia askatasunaren oinarriari ere jarraitu behar dio, eta ekidin behar ditu enpresa, norbanako eta instituzioek informaziotzat zabaldu nahi dituzten publizitate ezkutu saiakerak. Baina, uste dut, telebista emankizunen zerrenda gizarte bat balitz, non saio bakoitzak klase sozial bat ordezkatzen duen, historiako eredurik desorekatuena litzatekeela.

Sarea ere hor dago, ikus-entzunezko edukien igorle nagusi.

YouTubek, adibidez, 1.000 milioi erabiltzaile baino gehiago ditu, eta egunero milioika bideo erreproduzitzen dira bertan. Baina interneten garapenaren fase oso hasierako batean gaude oraindik. Ez da arraroa horregatik arinkeriarekin, animalia-samurtasunarekin eta tontakeriarekin lotutako eduki kitsch-ak biral egitea. Egia da estatistiken arabera ehuneko oso txiki batek ekartzen dituela ikus-entzunezko eduki propioak sarera, baina badira estatistikak aldatzen ari diren tresnak –Snapchat edo Instagram, esaterako–. Besterik da sortzen diren edukiak interes orokorrekoak ote diren, edo norberaren bizitzaren alde hutsalenekin lotutako arrasto nartzisistak.

Gero eta ohikoagoa da sarean programazio propioa osatzeko aukera. Igorle eta hartzailearen arteko muga lausotzen ari ote da?

Ez derrigor. Esango nuke beharrezkoa dela denok ahotsa izatea edo ordezkatuta sentitzea hedabideetan. Baina halaber komeni da halako eredugarritasun eta profesionaltasun bat diskurtso publikoaren eraikuntzan. Oreka bilatu behar da kultura edo telebistaren sarbide eta irekieraren eta ekoizpen exigente, oinarritu eta erroturiko baten artean.

Sarea hor dago, baina telebista ez da desagertu.

Eta ez dut uste desagertuko denik. Jatorrian telebista leku publikoetan ikusten zen Europan, pelikulak zineman ikusten ziren bezala. Hasierako emankizunetako asko kirol leihaketak ziren, edo ikuskizun handiak. Telebistaren ideia hori, nazio-ospakizunen hedabide gisa funtzionatzea, indarrean dago oraindik. Internetek ez du ordezkatu zuzeneko ospakizunen ideia, erritual berbera partekatzearen boterea eta lilura sentiarazten diena ikus-entzuleei.

Nahiz eta telebistak pasibotasuna sinbolizatzen duen, parte-hartzearekin obsesionatuta bizi garen garaiotan.

Atsegingarri zaigu oraindik sofan eseri, aurretik ezer itxaron gabe kate bat jarri eta kolpetik gustuko duzun film bat ikustea edo auskalo zergatik zure atentzioa harrapatzen duen saio batekin katigatzea. Telebista momentu jakin batean eskaintzen ari zaizunaren artetik baliozko zerbait aurkitzearen ideia ere erakargarria da. Eta, noski, deskonektatu nahi duten horientzat guztientzat, eraginkortasun izugarria jarraitzen du izaten telebistak, bere arruntasun etengabe berrituan.