Umoreari buruzko solasaldia


2016ko ekainaren 17an
Zarata mediatikoz beteriko garai nahasiotan, merkatu logiketatik urrun eta irakurleengandik gertu dagoen kazetaritza beharrezkoa dela uste baduzu, ARGIA bultzatzera animatu nahi zaitugu. Geroz eta gehiago gara, jarrai dezagun txikitik eragiten.

Zigor: Egun on, Luzio. Ia ez zaitut ezagutu ere egin. Bizarra utzi duzu eta kilo dezente galdu ere bai. Ene, beste bat ematen duzu-eta. Lehen luze zinen, baina orain are luzio.

Luzio: Egun on, bai, Zigor. Eskerrak, ba, argalduagatik ezagutu nauzun, bestela, orain arte egin didaten hitz jokorik onena entzun gabe igaro beharko bainuke eguna.

Zigor: Serio ari zara? Ba, oraintxe bururatu zait, hitz egin ahala. Benetan ez nekarrela presturik. Batek daki holakoak nondik etortzen diren. Egia esan behar badizut, burua egiten nuen zu ez zinela oso hitz joko zalea.

Luzio: Umorearen defendatzaile sutsua naiz ni. Inoiz iritsi naiz pentsatzera txistea eta olerkia familia bereko bi ahaide baino ez direla, hala batean nola bestean elementuen disposizioak duen berebiziko garrantziagatik eta osagai bakar bat bere tokitik kentzeak ekar dezakeen osokoaren suntsiketagatik. Txistean edo poeman ez luke soberako ezer beharko. Txistea (eta haren baitan hitz jokoa ere) hitzezko umorearen unitate minimoa da, literaturarena olerkia (edo bertso-lerro betegin bat) den bezalaxe.

Zigor: Horregatik, seguruenik, hain txiste kontalari txarra naiz. Bat kontatzen hasten naiz eta graziadun eztena, behar duen tokian gabe, aurreratzen dut edo desaktibatzen dut lehenago esandako zerbaitekin. Askotan pentsatu dut buruz ikasi behar nituzkeela familia afarietan botatzeko (ohitura handia baitu nire neskaren familiak bazkalondoan istorio barregarriak elkarri kontatzeko), eskolan ikasarazten zizkiguten olerki edo bertsoen moduan. Nire aitaginarrebak, esaterako, beti berberak kontatzen ditu eta beti hitz bakar bat ere aldatu gabe.

Luzio: Zu txiste kontalari txarra zara, txistea azaldu nahi duzulako, baina errezitatu behar zenuke, bai. Poema bat ere ez dago azaltzerik. Nik esan nezake Sandro Pennak baduela olerki bat, non esaten baitu gazte izatea beti zentzumenetara isurita egoteaz ez damutzean datzala, eta zu ados egon zintezke, baina nik olerkia hitzez hitz errezitatu arte ez zenuke benetako zirrara sentituko. Poema eta txiste on batek beti du zerbait gogoangarritik.

Zigor:  Zuretzat, beraz, zirrara eta algara gauza bera dira?

Luzio: Gaur baietz uste izatera lerratuko nintzateke. Emozio bat hitzen disposizio egoki (edo, nahiago baduzu, eder) eta ezinbestekoak eragina. Horrek ez du kentzen, poesia molde guztiak estimatzen ez ditudan bezala, umore klase batzuek beste batzuek baino balio gehiago izateak. Umore kontzeptuala (bi ideiaren arteko talka agerrarazten duena) edo egoerazko umorea (ohitura baten absurdua bistarazten duena) askoz nahiago dut hitzekin jokoa egiten duen umorea baino. Beste hizkuntza batera itzuli ezin daitezkeenak hobe niri ez konta.

Zigor: Esango nuke jarrera esnob xamarra dela, autogorroto apur bat erakusten duena.

Luzio:  Ez dut inor sutara botako hitz joko bat egiteagatik. Baina, nire ustez, a) irudimen eskasagoa erakusten du, b) beste umore motetarako bidea zailtzen du, c) halako kratilismo merkearen arriskua dakar, eta d)…

Zigor: Aber, aber, aber. Kratilismo?

Luzio: Bai. Platonen solasalditik (Kratilok uste du hitzak eta beren esanahi sakona estuki lotuta daudela). Hitz jokalariak bi hitzetatik berri bat sortzean –“hago hitzilik”, demagun, edo euskahalduna– hor errebelazioren bat bilatzeko tentaldia izan dezake. Poesia txarrean bezalaxe.

Bidali zure iritzi artikuluak iritzia@argia.eus helbide elektronikora

ARGIAk ez du zertan bat etorri artikuluen edukiarekin. Idatzien gehienezko luzera 4.500 karakterekoa da (espazioak barne). Idazkera aldetik gutxieneko zuzentasun bat beharrezkoa da: batetik, ARGIAk ezin du hartu zuzenketa sakona egiteko lanik; bestetik, egitekotan edukia nahi gabe aldatzeko arriskua dago. ARGIAk azaleko zuzenketak edo moldaketak egingo dizkie artikuluei, behar izanez gero.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Iritzia
Borrokak balio du: Israel Premier Tech, ez aurten, ez inoiz

Aurten "Israel Premier Tech" txirrindularitza talde israeldarra ez da Lizarraldeko Miguel Indurain Sari Nagusia lasterketara etorriko. Berri ona da hori Palestinaren askapenaren alde gaudenontzat eta munstro sionistarekin harreman oro etetea nahi dugunontzat, izan... [+]


2025-03-27 | Kontxita Beitia
Atzo bezain ozen! NATO pikutara soldaduskarik ez

Intsumituek denbora luzez egindako borroka gogorra eta mingarria izan zen, baina irabazi zuten, eta garaipen hura behin betikoa izango zela uste genuen, atzera bueltarik gabea. Baina badirudi, politikari batzuen ahotik aterata, eskalada militaristari gorazarre egin eta berriz... [+]


Analisia
Agur buzoiei

Danimarkatik iritsi zaigu berria: 400 urtez estatuak eskainitako zerbitzua etengo du PostNord enpresa publikoak, eta eskutitzak banatzeari utziko dio 2025 urtea amaitzean. Gobernuak adierazi du enpresa publikoak negozioa paketeak banatzera bideratuko duela. Bi arrazoi eman ditu... [+]


2025-03-26 | Anuntxi Arana
Plater garbiak

“Hondakinik ez platerean!”. Hori zen kontsigna gure txikitako otorduetan. Janariak zeozer sakratu bazukeen, batez ere ogiak; lurrera erori eta, jasotakoan, musua eman behar zitzaion. Harik eta adin zozoan mamia baztertzeko moda etorri zen arte, lodiarazten zuelakoan... [+]


2025-03-26 | Edu Zelaieta Anta
Bakardade tonifikatua

Zenbait estatistikak berretsi dute begiak hondar urteotan ikusten ari zirena: gimnasioak (eta estetika-zentroak eta nolako-edo-halako-terapia eskaintzen duten negozioak) nabarmen ugaldu dira gurean. EITBk plazaratutako datu bat emateko: EAEn 2010-2019 urteen bitartean, zazpi... [+]


Burujabetza eta herri boterearen aldeko topaketak Tafallan

Topatu eta topa! Tipi-tapa, elkarrekin ekin eta, bidea, eginean egin aurrera. Mahaiak, aulkiak, koadernoak eta boligrafoak, platerak, konfidentziak, tragoak eta ahotsak, eskuak, ideiak eta barreak, borrokarako besarkada gozoak. Txistulariak bileran, erraldoiak lasterka eta... [+]


2025-03-26 | Tere Maldonado
Hezkuntza Saila: ezgai ala ez duin?

Hezkuntzari buruzko legediak, Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundearen eta planetako jaun eta jabeen aginduei jarraituz, ikasleek ikasketa etapa bakoitzaren amaieran “irteera-profil” jakin bat izatea bilatzen du. Ez pentsa profila zerbait itxia eta bukatua... [+]


Botere biguna desarmatzen

Martxoaren 14an Donald Trumpek agindu exekutibo bat sinatu zuen, hainbat berri agentziak jasotzen duten diru kopurua asko murrizteko. Kaltetuetako bat United States Agency for Global Media (USAGM) izan zen eta, ondorioz, Voice of America (VOA), Radio Free Europe/Radio Liberty... [+]


Teknologia
%2ko zapalkuntza

Orain dela 20 bat urte, berrikuntzaren inguruan master bat egin nuen. Bertaraturiko gonbidatu batek esan zigun gizakion historian berrikuntza teknologikoaren eragile handiena gerra izan zela. Gerra, halaber, eragile handia da botere harremanen berrikuntzan.

Berrikuntzaz ari... [+]


2025-03-26 | June Fernández
Meloi saltzailea
Otsoak

Zer esango zenioke Palestinako aktibista bati aurrez aurre izango bazenu? Ni mutu geratu nintzen Iman Hammouri nire herrian bertan aurkeztu zidatenean. Eskerrak andre nagusi bat gerturatu zitzaigula eta solaskide roletik itzultzailearenera pasa nintzela.

Palestinako Popular... [+]


2025-03-24 | Garazi Muguruza
Desioa

Punto Bobo liburuaren irakurketan murgilduta, Itxaso Martin Zapirain egilearen Eromena, Azpimemoria eta Isiltasunak Idazten ikerketa lanean sentitu nuen egiazkotasun eta maila etikoarekin egin dut berriz ere topo. Eta hortaz, hara bueltatu. “Oihu izateko jaio zen isiltasun... [+]


Nazio askapena; arrazakeriaren eta faxismoaren kontrako antidoto bakarra

Dirudienez, Euskal Herrian migrazioa arazo bilakatu da azken bi hamarkadetan. Atzerritarrez josi omen dira gure lurrak. Gure kultura arriskuan omen dago fenomeno “berri” horren ondorio. Lapurretak, bortxaketak, liskarrak… Bizikidetza arazo horiek guztiak... [+]


2025-03-24 | Emun kooperatiba
Gazteak eta euskara: oztopo errealak eta aukera berriak

Azken hamarkadetan euskararen biziberritzeak duen erronka handienetakoa, euskararen ezagutzaren unibertsalizazioarekin batera, erabilerarena da. Askotan, gazteen euskararen erabileran jarri ohi dugu fokua, baita euskararen erabilerak izan duen eta izan dezakeen bilakaeraren... [+]


2025-03-24 | Behe Banda
Bihotza bete-beteta

Gaur buruko minez iritsi naiz etxera. Ostiral iluntze hotz bat da; ez du euririk ari, baina haizeak bota ditu lurrera bi kontainer eta korapilatu dit ilea. 23:39 dio telefonoak. Lagunekin afaldu dut gure ostiraleroko tabernan. Barre asko-asko egin dugu, eta bihotza bete-beteta... [+]


Eguneraketa berriak daude