Ur irinezko orea da hizkuntza, ogi nahiz gozoki. Hizkuntza da tresna kognitibo eta azaltzaile bat: mundua jaso eta mundua opatzeko. Horrez gain, komunitate baten ikur zein ispilu ere bada hizkuntza, hainbat aldiz zedarritutako nazioaren ezaugarri objektibo-subjektiboen ardatz dardaratian dantzan.

Lanabes askoren laguntzarekin ezaugarritu dira historian komunitateak; hizkuntza da horietako bat, duda barik. Adibidez, francophonie bada kontzeptu bat frantses hizkuntza darabilten bai estatuak, bai erkidegoak, eta bai hiztunak nolabait senidetzen dituena, etnien gainetik eta administrazioen gainetik; inoiz, kolonizaziorako erreminta izan bada ere. Francophonie delakoak bideratu du usu pasaporteari ihes egin izan diona, lurraldetasun kontzeptu hertsitik zelanbait aske, kultur komunitate irekia sortuta.

Hizkuntza da, hartara, entzun daitekeen lurraldea. Belarrian, badakigu euskara zer den, eta zer ez den. Badakigunez frantsesa zer den, eta zer ez den. Argiagoak dira euskararen nota eta soinu linguistikoak, euskararen muga administratiboak baino.

De facto, belarrian, independentea –bere buruaren jabe– da hizkuntza. Hizkuntza bat entzuten den tokian, han dago hiztunaren eta herritarraren lorratza, eta haien existentzia ere. Hizkuntza non, han haren lurraldea. Pasaporte diferenteek lurralde entzungarri bera izan dezakete administrazioen gainetik: euskalfonia, gure kasuan.

Baina, garen bezalakoak gara. Autobusean sartu eta, han KissFM irratia; pelukerian, Radio Nervión; kiroldegian, RockFM; herriko tabernan, TV5; etxean, Plus belle la vie. Dialetan, hautua egiteko libre gara: gure esku dago erabakimena.
Berezko independentzia mota bat dakar hizkuntzak. Ez bakarra, jakina. Hizkuntza da bokaleko ibaiadar lokabea, ibilbide propioa duena, antzeko hainbat jarioren eta goraldiren ondoan. Hizkuntzak bere uraska, bere aberri entzungarria, sortzen du belarrian; bat etorri hori muga administratiboekin zein ez.
Bai manifestazioek, bai hauteskundeek, eta bai erreferendumek ere –gozoki onak izaki– askeago eta independenteago egingo gaituzte. Seguru.

Baina, ogia ere beharko da bidean. Euskararen konpainiak belarrian ez gaitu mendekoago egingo. Alderantziz baizik: laino guztien azpitik eta sasi guztien gainetik, euskarak egiten gaitu, egin, independente, egunero.