Sendagile adjurveda gisa heldu     zenean 23 urterekin Indiako Rajastan estatura, 1982an, herritarrei entzun omen zien haien arazo larriena osasun zerbitzua ez baina urik eza zela. Rajastan famatua da bere basamortu eta lehorteengatik.

“Tristetu nintzen ohartzean –kontatu du Rajendra Singhek– gizon gazte gehienak joanak zirela herrietatik, eta geratzen ziren bakanak hirietako bazka hobeen bila ihes egiteko ametsetan bizi zirela. Urik ezarekin borrokan etsita alde egin zutenek dena uzten hemen, zaharrak, emakumeak eta haurrak. Albora laga nituen nire mediku asmoak eta ur faltaz okupatzen hasi nintzen, horrela libratu ahal izateko jendeak hainbat gaixotasunetatik”.

Baina ur aferak konpontzen laguntzeko ez zen abiatu lehen munduan bezala herrialde txiroetan administrazioek ezarri dituzten sistemekin lanean. Gaztetan jasotako Mahatma Ghandiren irakaspenen eraginez eta bertako herritar zaharrek uraren kudeaketaz kontatu ziotenari jarraituz, euri urak bildu eta lekuan bertan metatzeko antzinako teknikak erabiltzeari ekin zion.

33 urte geroago, Rajendra Singh Water Man da Indiako jende askorentzako. 2001ean Filipinetako Magsaysay saria eman zioten eta aurten Estokolmoko Water Prize saria.

Honen epaimahaiak nabarmendu du: “Singhek ura berreskuratzeko ahalegin berritzailea egin du, Indiako landa eremuetan ur segurtasuna indartuz, eta irmotasun eta adore bereziak erakutsi ditu behartsuenen bizimoduak hobetzeko ahaleginean”. Jendeek edateko ura eskuratzeko asmoz hasita, laster aurkituko zen eskualdearen arazo ekonomiko eta ekologiko konplikatuei aurre egiten.

Rajastanen Johad deitzen diren aspaldiko ur biltegiak izan dira berreskuratzearen gako nagusia. Ehunka urtez urtegi txikiak antolatu dituzte alderdi haietako sakonune eta erreka-zuloetan, urtean oso egun gutxitan monzoiek suilez botatzen duten euri kopuru handia ahalik eta gehien lekuan bertan metatzeko: zorua zulatu eta inguruan harriz, buztinez eta ahal denaz eraiki hesia, urak ahalik eta gehien iraun dezan bertan, jendeen, azienden, laboreen eta inguruko izaki basatien egarria asetzeko.

Inperio ingelesaren nagusitzearekin hasi ziren baztertzen betiko sistemok eta independentzia ostean administrazio berriko funtzionarioek eten bera sakondu zuten. Ura herrietara bezala hirietara urrutiko urtegietatik eraman behar zen, hodietan barrena, ingeniariek unibertsitateetan ikasi duten ereduan. Sistema zentralizatua, garestia, azpiegiturak jasan behar dituztenentzako kaltegarria, eta oro har... efikazia gutxikoa.

Rain Water Harvesting webguneak nabarmentzen duenez, mundu aberatsean estandartzat jotzen den sistemak Indian ibai eta errekak hondatu eta kutsatu ditu, urtegiak urratzeko herri osoak lekualdatu dituzte bortizki. Gero lurzoruak salinizatu dira eta lurpeko urak agortu.

Ur egarria konpondu beharrean, arazoa okerragotu egin dute urtegi eta hodien bidezko hornidura sistemek eta gaur Indiako leku askotan lehorteak gogorragoak dira duela berrogei urte baino, horrek dakartzan arazo ekonomiko eta gatazka sozial gogorrekin.

Uraren auto-kudeaketa

Tarun Bharat Sangh mugimenduak hedatzen du gaur Rajendra Singhek 1980ko hamarkadan hasitakoa. Famatuak dira hark ehunka herritan urratutako johad urtegiak, baina bestelako eraikin motak ere badituzte.

Asko erabiltzen dituzte, esaterako, kontrol-hesiak , check damm ingelesez: erreka eta ibaietan tarteka hesiak ipinirik, horietan geldiarazten dute ura eurite handietan, ibaia mantsoago jaistera behartuz eta ekaitz laburretan jausitako ura bertan denbora luzeagoz atxikiz.

Putzu, osin eta hesiok abantaila galantak erakutsi dituzte denborarekin. Uholdeak gutxitzen dituzte ibaien beheragoko parajeetan. Eta urari eustean, inguruko herritarren beharrak asetzeaz gain ekosistema osoa hezetzen dute, landareak elikatuz eta horien babesera azienda eta animalia basak erakarriz.

Baina Rajendra Singh berak ere aitortzen du ezusteko handiagoa izan zela Alwar eskualdeko ibai bat berpizten ikustea. Zaharrek aipatzen zuten arren noizbait aspaldi ura eramaten zuela, herritarrek betidanik agorturik ikusia zuten. Hiru urteren bueltan, inguruetako lurpeko akuiferoak berriro urez ase ahala, harri idorren artean ura azaldu zen berriro.

Gaur Singh gizon ezaguna den arren, lehen urteetan ahotik ahorako famak hedatu zituen bere sistemak Rajastan osoan barrena: Alwarreko urmael, presa, osin eta putzuen inguruan nekazaritzarako ura bazen berriro, baso txikiak sortzen ari ziren, ahaztutako hegazti eta pizti basatiak agertzen...

“Jal-jameen-jungle” (ura-lurra-basoa) kanpaina baserrietako bizimodua hobetzeko helburuz sortu den arren, gaur da eguna Indiako hiri handietan ere hedatzen ari direna uraren kudeaketarako Singh eta lekuko nekazariek berreskuratu eta egokitutako usadiozko sistemak.

Rain Water Harvesting (Euri Ura Uztatuz) webguneak azaltzen duenez, “eurien ur-uzta da bildu behar duguna. Ez presak eraikitzea haren bidea oztopatzeko; ez lurpekoa zurrupatzea, azpi guztia lehortu arte; ez kanalak eta milaka kilometro hodi eraikitzea. Euria biltzea, hori baizik ez da ura biltzea”.

Indiako kasuan, monzoiek euria ordu gutxiko tartean oparitzen diote lurrari, sekulako zaparradatan. Lehenik uholdeak eragiten dituzte; urak eskapo egindakoan, aste gutxiren bueltan, lehortea berriro. Zaparraden fruituak denboran luzatzea da estrategia, horretarako euri-ura eroritako lekuan bertan bilduz.

Estrategia bera egokitu dute hirietan, Chennai, Bangalore eta Delhiko auzo eta eraikinetako teilatuetatik euriak jasota tanke handietan bilduz. Urtegi eta hoditeria erraldoi karioak soluzio txarra direla ohartuta, teknologia oso bat jartzen da martxan, urak bildu, garbitu,  potabilizatu eta bideratzeko.

Indiako adibideok  badituzte baliokideak munduko leku askotan. Europatik, esaterako, Joseph Orszagh hungariar-belgikarrak euri-ura probesten duen Eautarcie sistema zabaldu du. Rajendra Singhek Rajastanen aurkitu zuena Orszaghek Kongoko Kinshasan topatu zuen. Alegia, euri-ura modurik merke, erraz eta iraunkorrenean erabili beharra, industrializazioak ezarritako kudeaketa baztertuta.

Uraren hornidura eta erabilera auto-kudeatua da proposamen zahar berria. Baina... horrek lekarke herritarren uraren jabe egin diren indar handiek ezarritako egia bakarra urratzea.