Gizarte mugimendua duzue oinarri eta helburu. Nola artikulatzen duzue harreman hori?

Kazetaritza kokatuaz [periodismo situado erabili du gaztelaniaz] hitz egitea gustatzen zaigu. Guk informatu ez ezik eragin nahi dugu. Hedabide handiek saltzen duten objektibotasun faltsutik ihes egiten dugu. Parte hartzen dugu. Ekidistantzia alboratu eta barrutik hitz egiten dugu, albistearen protagonistei ahotsa emanez. Informazioa lehen eskutik lortzen saiatzen gara. Batetik, maila pertsonalean, lankide asko gizarte mugimenduko kideak dira. Bestetik, maila kolektiboan, mugimenduen sarean txertatuta dago Diagonal eta horrek ahalbidetzen digu informaziora azkar eta zuzenean heltzea.

Berehalakotasunaren aroan, sakontasunaren aldeko apustua egiten duzue.

Hori izan da beti gure nahia: analisidun informazio sosegatuaren bitartez albiste hutsetik harago joatea. Aurrez ezarritako soluzio hertsiak alboratu eta ariketa intelektualerako denbora hartzera behartu dugu gure burua. Ez dugu albiste soiletan oinarritutako kazetaritza egin nahi, irakurketa pausatuaren bitartez munduan gertatzen denari buruz hausnarketa kritikoa egiteko gonbita luzatu nahi dugu, ikuspuntu kokatua eskainiz. Polifonia sortzen saiatzen gara, batez ere ika-mika eragiten duten aferetan. Webgunearen bidez egunerokoari heltzen diogu, baina egunkarian analisia eta sakontasuna dira nagusi.

Profesionalizaziorako jauzia kasu askotan prozesu traumatikoa izaten da. Nolakoa izan da zuen esperientzia?

“Salto Handia Aurrerantz” deitu genion Molotov-etik Diagonalera pasatzeko prozesuari. Horrek ekarri zuen erronka berri hori begi onez ikusten ez zuten zenbait pertsonak proiektua uztea, baita beste berri batzuen etorrera ere. Molotov autogestionatutako proiektu kontrainformatiboa zen, “egizu zuk zeuk” filosofian oinarritutakoa. Gizarte mugimenduetako kideek beraiek ematen zuten gertatzen zenaren berri, ez zuten zertan komunikazioaren profesionalak izan, beraiek sortzen zituzten albisteak. Diagonalek bi subjektu horien arteko uztarketa bilatzen du: ekintzaile militantearen eta komunikazioaren profesionalaren artekoa. Batuketa horrek ez dio zertan zorroztasuna kendu behar kazetaritza lanari.

“Gizarte mugimenduetan parte hartzen duenez, ikuspuntu eta begirada lerratua izango du” dioen traba hori desagerrarazteko lan egin behar dugu gaur egun ere. Horixe da azken urteotan Diagonalen bizi ditugun borroka eta tentsioa: egunetik egunera are profesionalagoak izaten saiatzea.

Unibertsitateko karrerak ematen al du profesionaltasuna?

Korporatibismo izaera handia duten lanbide liberaletako afera klasikoa da hori: haien lan-eremuan inor sar ez dadin saiatzen dira defentsiban jarrita. Kazetaritzan ere gertatzen da. Kazetaritza ikasketak egin izanak ez du profesionaltasuna ematen, ofizioa, jakintza eta jakin-mina izateak baizik. Eta horrek, jakina, praktikak ematen dizu. Hamar urteko ibilbidean profesionaltasun espazio bat sortzen asmatu dugu. Errenta, lan ordaindua eta kotizazioa bermatu ditugu Diagonalen lan egiten ari garen 13 lagunentzat, kazetaritza ikasketak izan ala ez.

Gobernuaren azken neurriak bereizketa hori sakontzera datoz, ordea.

Diagonalek ez du bere burua kokatzen kazetaritza herritarraren barruan, baina ukaezina da figura hori oso bizirik dagoela. Gaur egun manifestazio batean telefono mugikorra aldean duen edozein bilakatu daiteke komunikatzaile. Edonork du eskura bere ikuspuntua zabaltzeko edo poliziaren errepresioa agerian utziko duen kasu baten berri emateko aukera, adibidez. Horrek status quo eta establishment delakoari zuzenki eraso egiten dio, eta ikuspuntu horretatik ulertu behar dugu sistemaren erreakzioa. Kazetari “onak” eta “txarrak” bereizteko Gobernuak hedabideen sektorerik korporatibistenarekin akordioa egin izana, txaleko identifikatzailea bezalako neurriak adostuz, kontrolean sakontzeko saiakera da. Edonola ere, irekita dagoen eztabaida da. Kalean informatzen ari den jendearen aurkako poliziaren erasoak etengabeak dira. Mendebaldeko demokrazia ei den sistema batean kasu onartezinak dira horiek, hainbat txostenek salatu duten moduan.

Posible al da hedabideen hegemonia iraultzea aurretik aldaketa politikorik egin gabe? Ala alderantziz da?

Etengabeko tentsioa da. Elkarloturik daude. Halere, ez dakit zein puntutara arte den desiragarria errealitatea zein den ezartzeko moduko rol hegemonikoa edukitzea. Interesgarriagoa da errealitateari buruzko ikuskera konplexuagoa sortzea, ikuspuntu anitzen bitartez horrenbeste itzal izango ez duen begirada izatea.

Daukagun arazorik handienetakoa da zenbait proiektu politikotako harrokeria. Haien espaziotik bakarrik dena aldatzeko gai direla uste dute eta hori ezinezkoa da. Sistemaren korapilo batzuk askatzeko baliagarriak izan daitezkeen gaitasunak dauzka espazio bakoitzak, eta soilik horien guztien batuketaren bitartez lortuko da egiturazko eraldaketa.

M15 mugarria izan da, baita esparru komunikatiboan ere. Nola bizi izan duzue?

Mugimendu edo, zenbait egilek deitu bezala, giro horren agerpenak gainezka egin digu. Errealitatea eta gizarte mugimenduak analizatzeko genituen egiturak, egun batetik bestera, goitik behera erori eta iraungi zitzaizkigun. Proposamen eta ekimen erauntsi batek gaina hartu zigun. Guk hori bizi genuen gizarte mugimenduen parte izanik, beraz egin kontu gainerako hedabideei zer gertatu zitzaien. Mass mediak askoz galduago zeuden eta horrek posible egin du gure burua berrantolatu eta, arian-arian, gertatzen zenari buruzko analisi fin eta landuagoa egin ahal izatea.

Saturazio informatiboa nabaria da, baina aldi berean gizarte mugimenduen presentziak hedabide nagusietan hutsaren hurrengoa izaten jarraitzen du. Gauzak horrela, zentzurik al du lizentzia pribatiboak erabiltzeak?

Jakina ezetz. Gure apustua Creative Commons-en (CC) logikan lan egitea da argi eta garbi. Harrigarria da hedabide handiek lizentzia libreei buruz duten erabateko ezjakintasuna. Sare sozialetako edo Diagonal bezalako hedabideetako argazkiak erabiltzen dituzte baimenik eskatu gabe. CC eta doakotasuna nahasten dituzte. Informazio libreak ez du zertan doakoa izan behar. Zabalpena, kopiak eta nahasteak sustatzea ona da, baina atzean lan handia dago, izan musikan, bideogintzan, testuetan edo arte adierazpenetan. Aitortu eta aintzat hartu behar da lan hori. Horrexegatik oso interesgarria da CC lizentziek, eta kultura librearen munduak oro har, sustatu duten ideia: “Lizentzia askea duen edozer erabiltzen baduzu, antzeko lizentzia libre bat baliatu beharko duzu zure moldaketa zabaltzeko”.

Kazetaritzan norekin duzue harreman ona?

Diagonalen anaiatzat sentitzen dugu Kataluniako La Directa astekaria. Nolabait esatearren, gure kontrapartea da Herrialde Katalanetan. Bestaldetik, Diagonalen oso antzerakoak diren zenbait proiektu daude gaur egun eta, eraginkortasun politikoa eta hedapena hobetzeko, indarrak batzearen alde gaude. Hori dela-eta Públicok paperezko edizioa ixtean hainbat langilek sortu zuten La Marea kooperatibarekin, Diario.es hedabidearekin eta Mongolia aldizkariarekin harremanetan gaude. Hiruok elkarlanean Filtrala sortu dugu. Informatikari batzuek garatu duten plataforma da. Ustelkeria kasuak salatzeko moduko informazioa duten pertsonek segurtasun osoz, arriskurik izan gabe, zabaldu dezaten. Elkarlanaren bidea hobetsi dugu, sarri hedabide “txikien” artean dagoen lehia gainditzeko. Elkar hartu behar dugu eta elkarri lagundu.

Noraino heldu nahi duzue?

Diagonal, eta komunikazioa orokorrean, eraldaketa sozialerako tresna gisa ulertzen dugu. Esan gabe doa, eragiteko gaitasun handia izan nahiko genuke eta askoz jende gehiagorengana heldu. Ezagutzen gaituztenak gizarte mugimenduetan edota kazetaritza alternatiboan inplikatuta daude edo gertukoak dira nagusiki. Nekeza da harago joatea baliabide ekonomiko urriak izanik. Madrilgo Complutense Unibertsitateko soziologo Jesús Ibáñezek, El País egunkariaz ari zela, esan zuen: “Komunikabide handiak errealitatea sortzeko tresnak dira, ez bazara haietan agertzen, ez zara”. Haiek dira erabakitzen dutenak nor den errealitatearen parte eta nor ez. Horregatik, Diagonalen lana da errealitate hori zabaltzea eta handitzea. Gero eta pertsona gehiagok izan dezan hedabide handiek ezkutatzen duten beste errealitatearen aurpegien berri.