Bandera independentista lepoan lotu eta super heroiaren kapa bihurtu duen haur hori gelditu egin da Gran Vian, auskalo zeri begiratzeko. Aurrerago, emakume batekin eta beste haur batekin oinez segitzen zuen gizonak, posibleki ume distraituaren aita, atzera egin du. Daukan adina baino zaharragoa dirudi, bi eguneko bizar punta zuri batzuk, kopetako ileak izerdiz pegatuta –Bartzelonako hezetasun honek Mediterraneoko espeziekoak ere irakiten ditu–. Ez dago bi galderatan denbora galtzeko: besotik oratu dio eta “aneeeem” gogaitu batekin eraman du kexaka hasi den Estelada ibiltari txikia. Diadako ekitaldi nagusia amaitu da duela ordu erdi Glòries plazan. “V” letra erraldoia, Kataluniaren historiako manifestazio handiena, jendea, jendea, jendea eta jendea, pixkanaka dispertsatzen ari da Instagram filtroa jarri dioten arratsean.

Eguna luzea izan da. Balio izan du lagun zaharrak agurtzeko, edateko, kantatzeko, dantzatzeko, beste milaka pertsonarekin olatua egiteko. Eta nekatzeko. Mobilizazio politikoez ez dizute kontatzen hori: Bartzelonaren arteriak kolapsatu dituen flashmob erraldoi honek, adibidez, sakrifizio txiki batzuk eskatu dizkiola katalan arruntari.

Medikuek jai egunetarako aholkatzen dutena baino lehenago jaiki zaitez, hasi trasteak prestatzen, non dago bokadiloa biltzeko albal papera, berandu iritsiko gara, ikusiko; konbentzitu ezazu umea ezetz, gaur kamiseta horia jantzi behar duela eta ez Spidermanena; eta iritsi hirira, bilatu egokitu zaizun tartea eta, bitartean, ea ez garen galtzen, aizu, hemen al da? Eta orain? A, geldirik egon? Eguzki honekin? Ze ondo. Hau jende pila, la mare que el va parir.

Eguerditik ia arratseko zortzietaraino pasa duen tarte luzea aurreztuko diogu gure katalan sufrituari, bukaerara zuzenean joateko: etxera itzultzeko ordua iritsi da noizbait, eta bere pazientziak proba hau gainditu duela uste du, etxeko sofa jada ipurmasailetan sentitzen hasi da eta deskantsu santua gertu dagoenean, zer egingo mukizuak? Ilargira begira geratu. Ostres, zail jartzen dizute. Eskerrak hau azkenekoa izan den.

Ze… azkenekoa izan da, ezta? Honen ondoren azaroaren 9an kontsulta egingo dugu, ezta? Hori esan du manifestazioa deitu duen ANC erakundeko Carme Forcadellek agertoki nagusian. Berak eta beste askok. “Votarem” eta “guanyarem” hitzak entzun dituen aldi bakoitzean petakan zeraman pattarrari xurruta kendu izan balio, eguna balantzaka bukatuko zuen Diadari buruz informatzera etorri den kazetariren batek –beharrik, edateko jokoak ez politizatzeko gomendioa serio hartu du–.

Afaltzeko, Artur Masen agerraldi instituzional laburra: “Ezin zaio herri bati bozkatzea eragotzi, bozkatu nahi baldin badu”. Adierazpen batzuk irmoagoak dira, beste batzuk epelagoak, baina denek norabide bera seinalatzen dute. Independentziari buruzko kontsulta da iparra abezedario konpletoa egiteko moduan dagoen masa honentzat. Beste dena airean dago ordea. Mas “V”-a konbokatu dutenekin bildu da 11n bertan eta ez die argitu boto-ontziak aterako ote dituen. Mezu bikoitza Govern kataluniarrarena. Etxerakoa, lan egingo duela kontsultaren aldeko alderdien batasunari eusteko; Madrilera begirakoa, galdeketaren terminoak negoziatzeko eskatuko diola Rajoyri.

Hilaren 19an onartuko dute kontsulta legea Kataluniako Parlamentuan eta, ez itzali telebista, orain etorriko dira eszena dibertigarrienak.

Alderdien txapuzaz, independentzia

Sant Jaume plazatik gertu dago garaiari desafio egiten dion kastako kafetegia, marmolezko mahaiekin. Alkandora zuriz jantzitako kamareroak gomazko “L”-ak ahoskatzen ditu zer nahi dugun galdetzean. Han topatu dugu Enric Rimbau. Urte askoan El Temps astekarian –nolabait, Argiaren lehengusu kataluniarra– aritu da politikaz idazten eta pasioz bizi du prozesua. Nabari zaio, prestatuta geneukan galdetegia baino askoz ertz gehiago aipatu baititu lehen erantzunerako: bere ustez CiUk ez du erraz edukiko gaia bere interesen arabera bideratzen. Abuztuan askok apustu egiten zuten kikildu egingo zela, baina Diadako jendetzak gogor bultzatzen du, ez dago atzera bueltarik.

“Paradigma aldaketa gertatu da Kataluniako politikan, autonomismoa bazterrera desplazatu da eta independentismoa bihurtu da bizkarrezur. Ikusi dugu katalanismoa porrot egiten, bi aldiz errepikatu da gobernu tripartitoa [PSC-ERC-ICV] eta CiU saiatu zen haiek kontraesanean jartzen nazionalismoaren banderarekin; gero Estatutaren erreformarekin gertatu zen guztia… prozesu luzea izan da puntu honetara iritsi arte”.

“Porno hutsa izan zen”, gogoratu du Salvador Cot Nació Digital webguneko zuzendariak. Passeig de Gràciako erredakzioan, hizketan hasi da Estatutaren negoziazio garaiko traizio eta jukutria kolekzioaz. Madrilgo jatetxe garestietan jokatzen zen orduan Kataluniako marko politikoa, menua osorik jatea plateren izenak ikastea baino errazagoa den txoko erreserbatuetan. 1978tik erregimen zaharreko bi alderdi nagusiek, CiUk eta PSCk, oso berea izan dute estiloa: akordio pribatua eta tripakada lehenbizi, azalpen publikoak gero. Urteetan funtzionatu zuen, zergatik orain ez?

Ordurako sintoma askok diote herritarra enpo egiten hasia dela. Konfiantza galdu duela ordezkari politikoekin. Eta, konta dezagun haurrentzako ipuin baten gisan, bazen behin Arenys de Munt izeneko herri bat, independentzia erreferenduma antolatzeko prest. Itxuraz betidanik kausa horrekin bat egin dutenen autokontsumorako zerbait da, baina zarata ateratzen du. Segidan beste batzuk datoz herriz herri. Eta kontsulta bakoitza ez da galdeketa sinbolikoa bakarrik: inguruan antolatzen diren hitzaldiak dira, tertuliarako gai berria daukan jendea, inoiz mugitu ez ziren pertsonak bat egiten hastea. Prozesua nola disparatu zen laburbildu du Rimbauk: “Mobilizazioek alderdiak gainditu zituzten eta Diada bakoitzean klase politikoari bultzada berriak eman dizkiote”.

Dirudunek ere badute beren prozesua

“Jende hau guztia ez da kabitzen Madrilgo jatetxe batean”, dio Cotek, Esteladaz lehertzear dagoen 12ko egunkari baten portada seinalatuz. Herritarren dinamikatik abiatzeak –eta ez buruzagi politikoetatik– daukan abantaila hori da: “ANC ez dago negoziatzera behartuta, ez du ezer paktatu beharrik alderdiek egin ohi duten moduan”. Eta milaka lagun kalera ateratzeko gaitasuna dauka, partiduek, pelikularen zati honetara iritsita, inoiz lortuko ez zuten sinesgarritasunez.

Valentziako korrespontsalak deitu diolako solasaldia eten dugu une batez. Berriz gaian bete-betean sartu denean, elite ekonomiko katalanen ahuleziaz hitz egin du: “Prozesu honek erakusten du ez dutela eragiteko gaitasunik. Bestela, geldiaraztea lortuko zuten. Eskuratuko zuten Madrilen eskaintzaren bat, kontzertu ekonomikoaren antzeko zerbait, adibidez. Eta horrek prozesua etengo zuen belaunaldi baterako”.

Eskaparatea hutsik ikusteaz aspertuta, klase agintariak erabaki du ez geratzea Moncloak noiz irekiko zain. “Baliabiderik gabe gelditu direlako mugitu dira hemengo eliteak independentismorantz”. Baina adi, eliteez hitz egitean zertaz ari garen zehaztea beharrezko iruditzen baitzaio Rimbauri: “Ez da gauza bera enpresa handi bat, botere guneetatik gertu dagoena eta statu quoa bizibide duena; edo lantalde bat daukan enpresario txikia. Txiki eta ertain horien artean hazi da asko independentismoa”.

Eta besteak zer? Diru handien planetan ere ari dira gauzak gertatzen Cotek dioenez: Eskoziak erreferendumean “yes” esatea benetako aukeratzat jo duten inkestek, huts-hutsean, Espainiaren zorra hamar bat puntu jaistea eragin dute Diadaren astean. “Hango prozesuaren hasieran, Londresek bermea eman zuen: Eskozia joaten bada ere, daukaten zor osoa ordainduko dute. Wall Streeteko marrazoek ez dute uste, ordea, Espainia gai denik beste hainbeste egiteko Katalunia gabe”.

Beraz, eta motzean esateko: merkatuetan ahul dago Espainiaren zorra. “Bezeroei hura saldu eta Italiakoa erosteko gomendatu diela esan zuen burtsako aditu batek Bloombergen eta Wall Street Journalen”. Diadako jendetza ikusita, trajea pagatu ezin duen toreroaren kontura egin dezaketen negozioarekin hortzak izerditan hasi zaizkie zenbaitzuei. Eskoziaren baiezkoak elementu berriak sar ditzake jokoan, Espainiako edo Kataluniako agenteetatik harago.

Politika zaharraren parametroetan oraindik

“Nire ikuspuntua oso minoritarioa da”, ohartarazi digu Guillem Martínezek, Born ondoan dagoen Casa Delfíneko terrazan eseri eta berehala. Badakigu. Diadaren biharamuna da –hitzaren zentzu guztietan–, eta Port Aventura Secessionista bihurtuta ikusi berri dugu Bartzelonako erdigunea. Jakinaren gainean gaude, halaber, gauza indepe honek asko sukartzen dituela gure irakurleak, eta horregatik, “ice bucket challenge” batekin bukatuko dugu erreportajea.

Ironiaz zerbait badakien kazetari eta idazle honek uste du Kataluniako prozesua hain dela handia, bere esanahiari ihes egiten diola: erregimen baten amaiera da eta aldi berean haren defentsa, dena da kontraesankorra. “Katalunia profesionalentzako herrialdea da. Esan nahi dut, profesionala izan behar duzula hau ulertzeko, oso arraroa da”. Eta hortik abiatzen da saltsa guztia, bere ustez: “Espainiako Gobernuak ez zuen ulertu CiUk oraingoan ere betikoa eskatzen zuela. Gauzatxo batzuk negoziatu, besterik ez; horretarako dramak eszenifikatuz, noski, eta drama horientzako soluziotxoak. Apustua serioa zela pentsatu da eta ondorio katastrofikoak izango ditu, bai Espainiarentzat, bai CiUrentzat. Posible da bukaeran biak desagertzea”.

Propaganda gisa deskribatu du Convergènciaren eta ERCren arteko paktua, ikuskizuna, bi gobernuren arteko talkarekin herritarrak entretenitzea, murrizketa demokratiko bortitzak egiten dituzten bitartean. “Azaroaren 9an erreferendumik egiten ez denean, ez baita egingo –Espainiako Gobernuak arrazoi erabat antidemokratikoengatik uko egiten diolako eta Generalitateak ez daukalako interes berezirik–, beste propaganda operazio bat asmatu beharko dute”.

Martínezek nagusiki “politika zaharraren” elementuak ikusten ditu abian den prozesuan. “Eta politika berria agertuko da, erabakitzeko eskubidearen bidez, baina baita beste eskubide askoren bitartez ere. Eta ez dago hau kudeatzen ari direnen aldetik inolako interesik, CUP aparte utzita, horrelako iraultza demokratikoa izan dadin. Lurraldetasunaren kudeaketa bakarrik da alderdientzat, hau da, azken 30 urteetako kultura espainiarrean onartu den eztabaidagai bakarra. Nik uste ez direla konturatu ere egin markoa apurtu egin dela”.

Jaume I metro geltokitik gertu Martínez agurtu, kaskoak belarrietan sartu eta kiosko batera hurbildu gara, mobilizazio historikoaz informatzeaz gain, irailaren 12ko El Punt Avuin Joseba Sarrionandiari elkarrizketa egin diotelako –irakurgai ona izan daiteke bueltako bidaiarako–. “Quedem el 9-N” dio letra larriz azalean. Bi hilabete baino gutxiago galdeketaren egunerako. Denbora dilatatu egingo da tarte horretan, erabakiak azkartu, zirt edo zart, minutu bakoitzak garrantzia daukan fasean sartu da Katalunia. MP3aren random aukerak ere ulertu du egoera, eta auzi honen galdera fundamentala gogora ekarri du The Clashen eskutik: “Joan behar nuke ala geratu? Joaten banaiz istilua izango da eta geratzen banaiz problema bikoitza”.