Larrua zeinekin jotzen dugun politikoa da. Baita larrua jotzea zeri deritzogun ere. Identitateak ere politikoak dira, edota sexualitatearen dimentsioa non kokatzen dugun. Heteroarauak, bizitza publiko eta pribatuaren arautzaile bezala, pertsonak eta praktikak mugatzen ditu; ona eta txarra zer den zehazten du. Sexualitatea ere gatazka politikoa da, beraz. Horregatik, Euskal Herriko Bilgune Feministak eta Topatu Gazte Proiektu Komunikatiboak Arrakala, zirrikitu bat haitzean dokumentala sortu dute elkarlanean. Hamabost elkarrizketen bitartez, bestelako aukera identitarioak, bizipenekoak eta sexualak hautatu dituzten pertsonen testigantzak jaso dituzte. Haitz zurrun batekin konparatzen dute egileek heteroaraua, horren karietara arrakalaren kontzeptua. Zirrikitu bat ireki nahi dutelako “haitzean”.

Ekainaren 13an estreinatuko dute dokumentala, Donostiako Doka Kafe antzokian, 19:30ean.

Dokumentaleko bi solaskide elkarrizketatu ditugu ondoren:

Ainhoa Etxaide

"Bestelako Euskal Herria eraikiko badugu, heteroarauaz ere hitz egin behar da"

Zu ama izan zara, baina zure bikotekidea erditu zen umeaz. Uste duzu sozialki berdin baloratua izaten dela jaioberria mundura ekartzen duen ama eta beste ama?

Ez, oraindik bada amatasun bat eta bakarra: erditzen den emakumea, haurdunaldi zoriontsua duena... Erabateko emakume egiten duen amatasuna. Gero, ematen du badaudela bigarren mailako amatasunak. Badago konstrukzio hori; nik bizi izan dut. Batetik, jendeak ez ulertzea uko egiten niola haurdunaldiari. “Nik ez dut eduki nahi”, esan eta bazirudien gaixo nengoela. Bestetik, bigarren ama izatea. Bigarren amaren rola diogunean, “bigarren” hori ez da ondoan dagoena, baizik eta azpitik dagoena. Indarrean amatasun eredu nagusi hori dago.

Nola hartu zuten sindikatuan ama izan behar zenuela?

Gizartearen argazkia da sindikatua: Sindikatuaren barruan askatasunez bizitzeko eredu baten aldeko borroka egon badago; baina, egia da, gizartean nagusi diren ikuspuntuak daudela. Esan nuenean, niri ez zitzaidanez tripa hazten, bazirudien ez zela heltzen haurdunaldiaren momentua. “Oraindik ez dator”, pentsatuko balute bezala. Eta nik ez nuen umerik barruan! Horrelako egoerek sortzen dituzten kontraesanek erakusten dute oraindik zenbat bide dugun egiteko.

Bideoan esaten duzu “erraza” izan dela lesbiana izatea eta sindikalgintzan aritzea, azken batean idazkari nagusia zarelako, baina zailagoa dela postu apalagoetan daudenentzat.

Nire esperientzia hor dago eta errealitate bat islatzen du, baina ez nintzateke ausartuko esatera hori denik errealitate bakarra sindikatuan. Nik arazorik izan ez dudalako ez dago jarrera homofoborik LAB sindikatuan? Ez dut sinesten. Horrek eramaten nau beste gogoeta batera: seguru errazagoa dela gauzak askatasunez bizitzea boterea duzunean, aukerak dituzunean, eta tresnak dituzunean, beste eremu batzuetan baino. Orokorrean bizitzan, baita sindikatuan ere. Idazkari nagusi ikusten naute, eta gero, lesbiana izatea ezaugarri bat da.

Adibidez, ziur nago emakume bat joaten denean lantoki batera gizonen artera eztabaidatzera, askotan ikusi dutela soilik emakume bat eta ez arduradun sindikal bat. Era berean, ziur lesbiana batek lantokian bere egoera ikusarazterakoan, topatuko dituela nik topatu ez ditudan zailtasunak.

Euskal Herriko herri mugimendua eta militantzia esparruak uste bezain aurrerakoiak dira?

Onartu behar dugu askatasunaren aldeko borroka bereziki gure herriarekin lotu izan dela, langileriarekin, klase borrokarekin... eta horiei gehitu zaizkie bizimodu askeen aldeko borrokak. Baina gehitu egin zaizkie. Oraindik asko daukagu egiteko. Nik ez dut uste Euskal Herrian besteak baino progreagoak garenik, ezta atzerakoiagoak ere. Hemen arazo hori badago –heteroarauarena–; auzi politikoa da, eta bestelako Euskal Herria eraikiko badugu, horretaz ere hitz egin eta erabakiak hartu behar dira.

Ohituta gaude homosexualitatearen inguruko diskurtso fatalistekin. Zuk, ordea, dokumentalean askatasunarekin eta gozamenarekin lotzen duzu lesbianismoa.

Bai, disidentziak, desobedientziak, egoerari buelta emateak... aske egiten zaitu. Disidentziak sortzen du ilusioa, ikuspegi positiboa, txisteak egin daitezke... Beste kontu bat da disidentziak batzuetan, askotan, gehienetan, zigorrak dakartzala, edo diskrimatu egiten zaituztela, edo alboratu eta eraso egiten dizute. Zigorrean ezer ona ateratzerik ez dago; zigorraren kontra borrokatu egin behar da. Dena den, berez, ezberdintasuna, ezarri nahi dizkiguten mugak gainditzea... positibizatu behar dugu. Askoz sufrimendu handiagoa eta tristeagoa da burumakur eta esaten dizuten bezala bizitzea. Disidentzia gozagarria da, eta ikustea nola apurtzen dizkiozun eskemak jendeari. Sistemak ezberdina den guztia zigortzen du, baina ezberdina izatea da onena.

Zuriñe M. Baztan

"Errealitatea binarioa ez balitz, ez nintzateke sailkatuko ez gizon ezta emakume gisa ere"

Gizon bezala sozializatu zintuzten, baina zu emakume sentitzen zinen.

9 urterekin, banekien zerbait ezberdina nuela gainontzeko haurrekin konparatuz. Nik momentu horretan nire burua arrebarekin identifikatzen nuen. Zoritxarrez, urte horietan ez nekien horri transexualitatea deitzen zitzaionik.
 

Nola erabaki zenuen zure burua emakume bezala identifikatzen hastea?

Hasiera batean, munduarentzat gizona nintzen, eta nik ez nuen nire gizon gorputza erakusteko beldurrik; nolanahi ere, ez zitzaidan deus arraroa nabaritzen! Nahiz eta emakume sentitu, kanpotik ez zen ikusten. Gainera, gizontasunean ezkutatu egin nintzen: futbolean aritzen, zakarra izanda, zarpaila... Baina aita hil eta gero, eta kartzelan egon ostean intsumisoa nintzelako, erabaki nuen niri zegokidan bizitza bizi behar nuela, ez jendarteak bilatu didana. Hala, emakumea izateko tratamendua hasi nuen. Ostean, ebakuntzak egin nituen.
 

Gizon izatetik emakume izatera pasa zinen. Aitzitik, sexu eta generoen binarismoa kritikatzen duzu.

Jendarte hau binarioa da: emakumeak eta gizonak daude. Soilik bi aukera baldin badaude, nire burua gizon gorputzean ikusi eta nire burua identifikatzen ez dudanez, ni emakumea naiz. Gainera, hautu politiko bezala ere hartu dut emakume identitatea. Emakumeen eskubideak eta aldarrikapenak defendatzeko balio duen heinean, politikoki oso interesgarria da. Errealitatea binarioa ez balitz, ni beste toki batean al nengoke? Ziur asko bai, ez nintzateke sailkatuko ez gizon ezta emakume gisa ere.

Finean, anitzak direlako identitateak.

Irudika dezagun horrela: soka baten mutur batean gizonak daude, eta bestean emakumeak. Ulertuko bagenu continuum bat dagoela, eta ez dugula zertan bazter bat edo bestea izan, izango bagina gai konplexuagoa dela ikusteko.... Ez da “XY zara”, beraz, zakildun gorputza; beraz, gizona; eta gizona zarenez, maskulinitatean hezi beharrekoa... Hori ez da horrela. Ukitzen ez diren bi linea paralelo bezala ulertzen dugu gizon edota emakumea izatea. Ba, ez, inondik inora. Batzuk erdian egongo ginateke, edo bazterrean, edo inguruan... eta sigi-saga ere egin dezakegu, gainera!

Horren harira, nik garai batean ebakuntza egin nuen. Baina oraingo ikuspegitik ez nago ziur egingo ote nukeen. Hau da, fikzio politikoa da orain galdetzea garai hartan ebakuntza egingo nukeen ala ez, baldin eta gaur egun dauden teoria politikoak orduan ezagutu izan banitu.

Garai hartan interbentzio kirurgikoa nahi izan nuen, eta kito. Presio sozialak zenbateraino baldintzatu zuen ebakuntza egiteko nire erabakia, eta zein puntutaraino ahalko nuke bizi, naizen emakumea izanda orduko gorputzarekin? Auskalo, oso zaila da esaten.