Frantziako Erresuma murriztu zuen mapa
Genoako Errepublika, 1625. Giovanni Domenico Cassini matematikari, astronomo eta ingeniaria jaio zen. Astronomo ibilbidea 1648an abiatu zuen Bologna inguruko Panzano Behatokian, eta bi urte geroago Bolognako Unibertsitateko astronomia sailaren ardura lortu zuen.
1669an Frantziara joan zen eta bertan aritu zen hil artean, Luis XIV.aren babesean. Eguzki Erregearen laguntzaz Parisko Behatoki Astronomikoa ireki zuen 1671n. Behatokiaz arduratu zen 1711. urtean ikusmena galdu zuen arte. Hurrengo urtean zendu zen Cassini, 87 urte zituela.
Besteak beste, Cassinik Marte eta Jupiter planeten errotazio aldiak kalkulatu zituen, eta Saturnoko lau satelite ikusten lehenengoa izan zen. Haren izena dute Saturnoko A eta B eraztunen arteko tarteak, asteroide batek eta Ilargiko nahiz Marteko krater banak.
Hala ere, genoarrak ez zuen karrera osoa zerura begira eman. Inguruko lurrak ere aztertu zituen. 1661ean longitudea neurtzeko metodo berri bat sortu zuen eta hamarkada bat geroago, metodo hura gauzatuz, Frantziako lehen mapa topografikoa egin zuen; edo egiten hasi zen, behintzat. Cassiniren metodoaren bidez, lur eremuen azalera zehaztasun handiagoz kalkula zitekeen. Erreferentzia puntuak erabiliz triangeluak mugatzean zetzan sistema. Emaitzak harrigarriak ziren, ordura artekoak baino askoz zehatzagoak.
Baina lur azalera txikientzat egokiagoa zen metodoaren bidez erresuma osatzea lan oso nekeza izan zen. Giovanniren seme Jacquesek jarraitu zuen, lehenik, mapa osatzeko lana, eta bilobak hartu zuen lekukoa azkenik, aitonak abiatutako lana amaitzeko. Metodoa hain zen mantsoa, ez baitzen XIX. mendearen erdialdera arte berriro erabili.
Nahiz eta Giovanni Cassinik maparen azken bertsioa esku artean ez izan, lanean hasi bezain pronto konturatu zen Frantziako Erresuma ordura arte uste zena baino askoz txikiagoa zela. Hura kolpe latza izan zen Luis XIV.a ahalguztidunarentzat. Monarka absolutistak zera esan omen zuen haren konfiantzazko astronomoak –astrologoa ere bazen– aurkikuntzaren berri eman zionean: “Gerra guztietan irabazi ditudan lurraldeak eta gehiago kendu dizkit Cassinik bere maparekin”.
Duela 40 urte sortu zen Geronimo Uztariz Institutua, Nafarroako Historia beste era batera ikertzeko eta zabaltzeko helburuarekin. Jende anitza bildu du lau hamarkada hauetan, eta gai ugari ikertu ditu denbora horretan. Historialari gazteak ere batu zaizkie. Zahar eta berriaren... [+]
Autobiografia idaztea omen da garapen pertsonalerako tresnarik eraginkorrena, askatzaileena. Iraganeko kontuei tira egin eta gogora ekartzeak, orainaldiko korapiloak askatzen laguntzen omen du. Bai, laguntzen du orainaldia ulertzen eta komeni zaigun etorkizun bat marrazten... [+]
Nafarroako Fusilatuen Senitartekoen Elkarteak gogor kritikatu du Iruñeko Erorien Monumentuaren inguruan EH Bilduk, Geroa Baik eta PSNek egindako akordioa. "Pedagogia" egiteko toki hobeagoak daudela dio eta interpretazio zentroari Maravillas Lamberto izena... [+]
Iruñeko Erorien monumentua faxismoaren salaketarako eta memoria demokratikorako Maravillas Lamberto interpretazio zentroa bilakatzea adostu dute EH Bildu, PSN eta Geroa Baik. Eraikinaren parte bat eraitsiko dute, eta adiera frankistako elementuak kendu edo estaliko... [+]
Ancient Earth mapa birtualak gure herrialdea, eskualdea, hiria... duela milioika urte non zegoen ikusteko aukera ematen du Dinosaurpictures.org/ancient-earth helbidean.
Toponimoa idatzi eta 750 milioi urte atzera egiten duen kronologian garai bat aukeratuta, emaitza puntu... [+]
Etiopia, 1974ko azaroaren 24a. Lucy-ren hezurdura aurkitu zuten Hadarren, giza arbasoen arrasto zaharrenetakoa. Australopithecus afarensis espezieko hominidoak 3,2 eta 3,5 milioi urteren artean ditu.
Homo espezieen arbasotzat jo zuten orduan, gu guztion amatzat. Mende erdi... [+]
Bizkarsoro filma (Josu Martinez, 2023) Donostiako zinema aretoetan proiektatuko dute ostiral honetatik aurrera (hilak 22); SADEko Iñaki Elorzak azaldu duenez, bi aste inguruz proiektatuko dute printzipioz, eta, arrakasta baldin badu, denbora gehiagoz. Hala azaldu dute... [+]
"88 urteko isiltasuna nahikoa da; gure herritarrek behingoz aitortza ekitaldi bat merezi dute"
Berkeleyko unibertsitateko (Kalifornia, AEB) arkeologo talde baten arabera, ezkerreko irudian ageri den eszena ez litzateke zuzena. Hau da, gizakiek ez zituzten lantzak jaurtitzen mamutak eta beste ugaztun handi batzuk ehizatzeko. Horixe zen orain arte zabalduen zegoen... [+]
Zamora, X. mendearen amaiera. Duero ibaiaren ertzean eta hiriko harresietatik kanpo Santiago de los Caballeros eliza eraiki zuten. Eliza barruko kapiteletan askotariko eszenak irudikatu zituzten, besteak beste, eduki sexualak zituztenak: orgia bat, emakume biluzi bat gizon baten... [+]
Espainiako eta Frantziako Estatuak “nazio askapen mugimendua ito” nahi dutela ohartarazi du Sortuk, eta Santi Brouard eta Josu Muguruza HBko militanteen erailketak estatu biek egiten duten “gerra zikinaren parte direla” adierazi du.
Saturraran Elkarteak antolatuta, Oroimen Eguneko ekitaldian batu dira larunbatean 1939tik 1944 bitartean Saturrarango Emakumeen Kartzela egon zen inguruan, bertan preso egondako emakume eta umeak oroitu eta omentzeko.