Zure filosofia eta politikako testuetan komuna edo denona denari buruz hitz egiten duzu sarri. Baina zer litzateke komuna dena literaturan, harreman komertzialaren paralelo argiaz harago?

Zeharka erantzungo dut. Interesgarria litzateke multitudearen literaturari buruz hitz egitea. Literatura herritarrari buruz pentsatuko nuke hasteko, Antonio Gramscik aipatzen duen nazional herrikoiari buruz. Hark zioen Italiako literaturak ez zuela ahots nazional herrikoi bat garatua; Frantziak, aldiz, bazuela halakorik XVIII. eta XIX. mendeetako literaturan. Gramscirentzat garrantzitsua zen literaturak ez zuela jendea islatzen, jendea eraikitzen laguntzen zuela baizik. Horregatik zioen literaturak potentzial iraultzailea duela.

Beraz, oinarritzat hartuko bagenu literatura nazional herrikoia hipotesi gisa, has gintezke pentsatzen zertan izan daitekeen ezberdina multitudearen literatura. Gaur ez genuke ekoitzi beharko ahots nazional bateratu bat; ezta, bestalde, norbanakoen batuketa bat ere, singularidadeen sare bat baizik. Nola osatu talde bat, multiplizitateen sare bat, hori litzateke proposamen interesgarria. Akaso Gramsciri okerra irudituko litzaioke baina neure perspektibatik arrakasta literario bat litzateke. Multitudearen literatura litzateke niretzat komunaren literatura. Bururatzen zaizu adibideren bat? Badira arau hauek betetzen dituzten testuak?

Baditut baina ez dira gaur egungoak: Manhattan Transfer edo Berlin Alexanderplatz.

Bai. Horiek neuzkan neuk ere buruan.

Baina denak dira orain hamarkada batzuk sortutako lanak. Arazoa da?

Ez, zeren denok partekatzen ditugu testu horiek.

Uste duzu pauso berri bat egongo dela literaturan, politikan bezala, 2011n ireki den plazen zikloari lotua? Lagun gaitzake 1789-1989 zikloan sortutako herri literaturak, erabilgarria izan daiteke politikoki egun?

Subjektibitate berriak sortzeko gaitasunak asko erakarri izan nau. Horrek emaitza politikoak izan ditzake. Artearen rol politikoa, zentzu zabalean, subjektibitatearen mailan lantzen da.

Halere, ez daukat egungo literaturako adibiderik, nahiz eta horrek ez duen esan nahi ekoizten ari ez denik. Ekoizpena hain da handia ezin dugula dena jarraitu, tamalez. Baina uste dut ekonomian gero eta garrantzitsuagoa dela subjektibitateen sorkuntza, salgaiekin alderatuta adibidez. Beraz, artearen rola, eta bere sorkuntzaren indarra, gero eta lotuagoak egongo dira.

Edozein kasutan, ez naiz ari esloganez beteriko arteari buruz, borrokak islatzen dituzten irudiei buruz. Subjektibitate iraultzaileak ekoizten dituzten artelanak izan behar ditugu helburu. Geuri oraingoz XX. mende erdialdeko adibideak bururatzen zaizkigu: Brecht, erresistentziaren estetika, kontzientzia politizatua duen artea.

Zein litzateke idazlearentzat ekoizpenerako leku egokia? Zein posizio izan dezake?

Horri erantzuteko ekoizpen ekonomikoak arte ekoizpeneko elementuak zenbateraino irentsi dituen aztertzea komeni da. Paolo Virnori irakurri dizkiot honen inguruko gogoetak, bereziki hizkuntzari buruz jardutean. Ekoizpen ekonomikoa gero eta berritsuagoa bihurtu dela dio. Praktika linguistikoak eta performatiboak zerbitzuetara eta ekoizpen ez-materialetara bideratu dituela. Eta uste dut horrek adieraz dezakeela zenbaterainoko indarra izan dezakeen sortzailearen narrazioak. Baina aldi berean arriskuak daude. Adibidez, sor daitezke oso azkar irensten diren forma artistikoak. Akaso gaur egun inoiz baino azkarrago bihur daiteke forma narratibo bat salgarri.

Zentzu horretan, kalitatea bera izan daiteke ikuspuntu politiko bat? Edo aurreiritzi soila da.

XX. mende hasierako Europako idazle modernista asko oso kezkatuta zeuden iragarkiek izan zuten zentraltasunagatik. Iragarkien bidez hizkuntza salgai hutsa zen. Eta zenbait autore modernistak artea eta salgaien mundua bereizteko ahalegina egin zuten. Zenbat du iragarkien hizkeratik James Joycen Ulysses-ek? Eta helburua hain justu, salgaien mundutik aldentzea izan zen.

Uste duzu dibortzioa gerta daitekeela artearen eta artea behar dezaketenen artean? Forma herrikoien eta elitisten artean Adornok berezituko lituzkeen zentzuan?

Ez dut ikuspuntu apokaliptiko bat. Akaso neure akatsetarik bat munduaren ikuspuntu apokaliptikoak errefusatzea delako. Gainera uste dut azken urteotako kanpalekuetako eta plazetako hizkuntza estetikoki oso betea dagoela. Maila gorena Gezi parkean gertatu da. Etengabeko esloganak egon dira, txisteak, erregimenari aurre egin zaio funtsean baliabide linguistikoak erabilita. %99aren aldeko leloak aise gainditu dira. %99aren leloak gainera, oso elementu artistiko gutxi ditu, kar, kar. Gezin asko zabaldu zen Erdoganek haien aurka esan zuen iraina. Harrapakariak zirela esan zien, eta azkar batean hasi ziren hitz-jokoak egiten. Gezi parkean ere LGTB kolektiboek ere hitz-jokoak erabili zituzten haien errebindikazioak helarazteko. Oso estetikoak ziren. Tamalez, orain minutu batzuk ezin nuen pentsatu egungo idazle batean, egungo egoera probestu eta ekoizten ariko litzatekeen artista horretan. Baina akaso, aktibisten artean aurki ditzakegu hizkuntza asmazioak egiteko pertsona egokiak, egungo Brechtak edo Joyceak.

Marxek aipatzen zituen bai merkatuko salgaien hizkuntza bizia, baita estatuaren hildako hizkuntza ere. Egungo aktibistek modu askean jolas dezakete biekin. Han aurki ditzakegu egungo alternatibak.