Egin ARGIAkoa

Gizartea Ingurumena Politika Ekonomia Kultura Euskara Feminismoa Hezkuntza Nazioartea Iritzia

ostirala 2024ko abenduaren 20an

Euskara

Jurgen M. Meisel

"Hizkuntza bat baino gehiago ikasteko eginak gaude genetikoki"

Immigranteek eta beren seme-alabek nola ikasten duten herrialde arrotzeko hizkuntza aztertu izan du Jurgen M. Meiselek (Heilbronn, Alemania, 1944). Hanburgoko eta Calgaryko unibertsitateetako irakasleak urteak daramatza etorkinen ikasketa prozesuak aztertzen. Bilbon izan zen irailean, Euskal Herriko Unibertsitatearen Munduko Hizkuntza Ondarearen Unesco Katedrak egindako biltzarrean.

Miel Anjel Elustondo

2013ko urriaren 30ean

Inprimatu

Deskargatu PDFa

"Ez dakigu zergatik duen pertsona batek hizkuntza ikasteko erraztasuna, eta beste batek aldiz ez". (Arg: Zaldi Ero)

Linguistika Erromanikoaren sailean ari zen lanean. Frantsesa, espainola eta portugesa ikertzen zituen, eta italiar, espainiar eta portugaldar jatorriko etorkinen hizkuntza aztertzea bururatu zitzaion. “Garai hartan asko hitz egiten zen immigranteen artean sortua omen zen hizkuntza bati buruz, ‘aleman pidgina’ zioten. ‘Iker dezagun horixe!’, esan nuen”.

Eta?

Ikasi nuen lehenengo-lehenengo gauza, han ez zela pidginik! Immigranteek alemana ikasten zuten. Ez perfektu, ez baitzuten denborarik hizkuntza ikastaroetara joateko, lan egiten baitzuten goizetik arrats, baina ikasten zuten. Espainiar jatorriko lagunak nituen, langile ziren Alemanian, eta bazituzten elkarteak ere, “Alemaniako espainiar langileen kultur zirkuluak”. CCOOen ekimena zen, artean faxismo garaia Espainian. Oso jende interesgarria. Esate baterako, banuen lagun bat, Andaluziakoa, bizitzan eskolan lau urte baino egon ez zena, eta aldiz, oso poesia ona idazten zuena.

Kontua da lan hura egin genuela, hau da, italiar, espainiar eta portugaldar jatorriko ikasleen ikasbide naturala aztertu genuen 70eko eta 80ko hamarkadetan.

“Ikasbide naturala”…

Bai, halaxe esaten zen garai hartan, “naturala”, ikastarorik egin gabeko prozesua. Jakin genuen, esaterako, beren ikasketa hartan antzeko aroak igarotzen zituztela, nahiz eta egoerak, eta pertsonak berak, oso ezberdinak izan. Horrek zer edo zer esan nahi zuen, hau da, garunak baduela hizkuntzak ikasteko gaitasuna –haurrek ere badutena, bistan denez–, baina heldu ahala, kamustu egiten zaigula delako ahalmen edo gaitasun horren atal bat. Halarik ere, beste atal batek ez dio funtzionatzeari uzten eta eskerrak horri helduaroan ere hizkuntzak ikasteko gai da pertsona, hizkuntzari buruzko gogoeta sakonak egin gabe ere.

Ikasi bai, baina ez modu perfektuan, esan duzunez.

Inoiz ez dira natibo izango. Hor dira zuzentasuna, egokitasuna, erraztasuna… Hor dira entonazioa, erritmoa, kadentzia… Nik, hala ere, adinaren garrantziaz jardun dut batez ere nire ikerketan. Medikuntza eskolako neurologoekin batera ere jardun dut lanean. Garunaren irudigintza landu dugu, gizaki guztiok hizkuntzak ikasteko dugun gaitasuna galtzea zeri zor zaion antzemateko, 2 urte betetzen ditugunetik galdu egiten baitugu ahalmena. Tira, galdu ez, baina ez daukagu nahi bezala erabiltzerik. Garunaren heldutasunari zor zaio gaitasuna kamuste hori, baina ez dio maila berean eragiten hizkuntzaren atal guztiei. Hiztegia, esate baterako, noiznahi eta beti ikas dezakegu, baita laurogei urte ditugunean ere. Aldiz, hizkuntzaren funtsa, gramatika, zailago da. Eta hain zuzen, gramatika da gizakiaren hizkuntza gainerako izaki guztien komunikazio sistematik bereizten duen elementua.

Mundura datorren orduko ikasten du haurrak hizkuntza. Berez, aurretik.

Aurretik?

Bai. Baditugu grabazio intrauterino zenbait. Tartean horma bat dagoenean bezala entzuten da. Astebeteko haurra gai da gurasoen hizkuntza bereizteko, eta elebidunak direnean biak bereizteko gai da. Jakina, ez du hizkuntzarik ezagutzen, baina bereizten ditu, umetokiaren barruan dagoenetik entzun dituelako. Garapena, beraz, mundura etorri baino lehen hasten da. Hizkuntz gaitasuna aldatu egiten da jaiotzen garenetik 15en bat urte betetzen ditugun arte. Hala ere, lehenengo bostak dira inportanteenak: “aukeren leihoa” irekitzen hasten da. Hasieran, haurrak ez du esaldi osorik egiten, leihoa ez dago guztiz zabalik. Chomskyk dio ez dugula hizkuntzarik ikasten, “gertatu egiten zaigula” baino. Ezin dugu galarazi.Hizkuntzen ikas-irakaskuntza, batetik, eta hizkuntz jabekuntza, berriz, bestetik.

Polemiko xamarra da, baina hor dago. Tira, neure ikerketara itzuliz, agerikoa zen helduek alemanez ikasten zutela, nola edo hala, eta hurrengo galdera haurrei begira sortu zitzaigun. Izan ere, immigrante haien haurrek akatsik gabe ikasten zuten alemanez. Eta gure galdera, garai hartan: “Nola liteke haurrek bi hizkuntzak ikastea eta biak ere ondo ikastea?”. Jakina, gaur egun galderak ez du horrelako muntarik, baina ni galdera horiek erantzun nahirik hau eta hura irakurtzen hasi nintzenean –1980an, gutxi gorabehera–, konturatu nintzen inork ez zekiela gauza askorik. Ikerketak bakan ziren, oso. Hanburgon hasi ginen lanean, haur elebidunak aztergai harturik. Lehenik, frantsesa eta alemana hitz egiten zutenak hartu genituen. Gero, portugesa eta alemana. Hirugarrenik, Gasteizen, euskara eta gaztelania hitz egiten zituzten haurrak. Hamabost urtez egin genuen ikerketa, eta ondorioak ez zuen zirrikiturik: haurrek ez dute hizkuntzarik nahasten, oso txikitatik bereizten dituzte bi hizkuntzak, biak ere natibo balira bezala garatzen dituzte. Gaur egun ez dago zalantzarik, gizakiaren hizkuntz gaitasunak elebitasuna, eta are eleaniztasuna, laguntzen ditu. Hizkuntza bakarra ikasten dugun kasuetan –nire moduan, txikitan alemana besterik ez bainuen ikasi–, aukera galdua da, genetikoki, biologikoki, hizkuntza bat baino gehiago ikasteko eginak gaude.

Haurretan egiten ez duguna, heldutan egin behar.

Bai, beti dugu hizkuntzak ikasteko aukera. 80 urte arte ere bai. Baina ez dugu arrakasta bera izango, ez perfekzio-maila berean. Horixe du haurrak abantaila: haur guztiek ezin hobeto ikasten dituzte hizkuntzak, izan bat, izan bi. Helduek, gorabehera gehiago eta zailtasun handiagoak dituzte. Hizkuntzen ikaskuntzaz ari garenean, 10 urtetik gorakoa da heldua, teknikoki. Suedian egina duten ikerketa baten arabera, helduen %3k kasik natiboek bezala ikasten dute bigarren hizkuntza; hizketan ari direla, nekez bereizten dira benetako natibo direnetatik. Alabaina, hizkuntz testak egin haiei, eta %3 hori ere ez dela natibo ageriko da. Helduen %3 horren barruan ez daudenek, zailtasun handiagoa dute bigarren hizkuntza ondo-ondo ikasteko.

Pertsonaren gorabeheran dagoela esan nahi duzu?

Helduen kasuan, bai. Haurretan, besterik da: haur guztiek dituzte bigarren hizkuntza ikasteko aukera eta gaitasun berak. Haurra jaiotzen denetik 8-10 urte betetzen dituen arte, gaitasun bertsua dute haur guztiek. Denek dute hizkuntzaren dohain edo gaitasun hori. 8-10 urtetik gora, pertsona batzuk trebeago dira, beste batzuk baino.

Zergatik?

Ona galdera! Bada, ez dakigu. Espezialistok ez dakigu zergatik. Ikerketak, testak, azterketak… badira, eta esan ere esaten dute: “Halakok hizkuntzak ikasteko erraztasuna du. Halakok, ez”. Test onak dira, baliagarriak, baina hala ere, ez dakigu zergatik duen pertsona batek hizkuntza ikasteko erraztasuna eta beste batek aldiz ez. Bada zer edo zer garunean, zer den ez badakigu ere. Jakina, bazter uzten ari naiz faktore psiko-sozialak: batek ikasi nahi ez badu, nekez ikasiko du.

Nahi ez baldin badu…

80ko hamarkada hartan bertan, zenbait ikerketa egin genituen, eta etsigarria izan zen, emaitza oso izan zelako jakinekoa. Egoera bigarren hizkuntzaren kontrakoa baldin bada, hau da, immigrante espainol hark alemanez ikasi nahi ez bazuen, beti espainolekin baldin bazebilen, alemanekin batere ibiltzen ez baldin bazen, Espainiako egunkariak besterik irakurtzen ez baldin bazuen eta abar, ezinezkoa zuen alemanez ikastea. Aldiz, aldeko egoera baldin bazen, langile hura beste langile batzuekin, alemanekin erlazionatzen baldin bazen, alemanezko telebista ikusten baldin bazuen… bada, batzuek ikasten zuten, eta beste batzuek ez.

Horixe korapiloa: egoera kontrakoa bada, ez du ikasiko. Egoera aldekoa bada, batzuetan bai, besteetan ez.

Batzuek ikasten dute, beste batzuek ez. Ez dago bermerik. Oraintxe, Alemanian, haurrek bigarren hizkuntza garaiz ikas dezaten ari naiz buru-belarri lanean. Egin dugu txosten bat, eman diogu gobernuari –ez dakit irakurriko duen, baina–, eta horixe esaten dugu: “Ahal den goizen ikasi behar da bigarren hizkuntza”. Jakina, Alemaniako egoera ez da Euskal Herrikoa. Gaur egun, han ditugun immigrante gehienak turkiar jatorrikoak dira. Asko dira, hiru milioi inguru, eta hainbeste izateak horixe dakar, Turkian baleude bezala bizi daitezke kasik, alemanik batere hitz egin gabe. Haur asko daude, milaka eta milaka, turkiarrak asko, baina baita espainiar jatorrikoak ere, eta Alemanian jaioak izanagatik ere, eskolara hasi arte turkieraz edo espainolez besterik hitz egiten ez dutenak. Eta Alemanian derrigorrezko eskola ez da sei urte baino lehen hasten. Beranduegi da. Eta orain dakigunez, jaiotzen garenetik bi urte bitarte gauza asko mugitzen eta gertatzen dira gure garunean. Hizkuntzari dagokionez, berriz, gramatikaren zatirik handiena, lehenengo urtetik 3-4 urte bitartean ikasten dugu. Oker jarduteko beldurrik gabe, esan dezakegu 3 urte bete baino lehen hizkuntza baten gramatikaren zatirik handiena ikasten dugula.

Alemania eleaniztuna

“Alemanek pentsatzen zuten herrialde elebakarra zirela. 1958tik hona, immigrazio oldea hasi zenean, alemanek apopilotzat zituen kanpotik etorritakoak, hau da, uste zuten beraien herrialdera itzuliko zirela. Urte asko igaro ziren alemanak konturatu arte immigrante haiek ez zirela apopilo etorri, bertan geratzeko asmoa zutela baizik. Gaur egun, alemanak dira, alemana ez beste hizkuntza bat hitz egiten dutenak. Alemaniak arazo hori du, ez baita jabetzen herrialde eleaniztuna dela”.

Derrigorrezko eskola, sei urtetik gora

“Haur garaia da bigarren hizkuntza ikasteko sasoirik egokiena. Alemanian, ordea, 6 urte arte ez da derrigorrezko eskola garaia hasten. Gobernuari zuzendu gatzaizkio, baina ez du gai hauek eztabaidatzeko gogo handirik. Jakina, gero eta haur-eskola gehiago dago, baina han ez da hizkuntzarik ikasten. 10 urte dituztela, derrigorrezko hezkuntzan ondo barneratuta, hasten dira ingelesa irakasten. Ingelesaren irakaskuntza goiztiarra bultzatzen ari zarete hemen, eta Alemanian ere hobe genuke”.

Euskara Hezkuntza Herrialde katalanak

ASTEKARIA

2389. zenbakia

2013ko azaroaren 03a

Irakurrienak

Matomo erabiliz

Preso siriarra askatzen duten CNNren bideoa: iruzur salaketak

Xabier Letona Biteri

Eraso faxista Irungo Lakaxita Gaztetxearen aurka

Gedar

Mezu kristaurik gabeko Gabon kantak, ikastetxe ugariren aukera

Mikel Garcia Idiakez

Ia urtebete daramate soldatarik gabe Bilboko ikastetxe bateko langileek, funts putre batek eraikina erosi ondoren

Leire Ibar

Urretxindorra Ikastola sexu abusuen “konplize” dela salatu dute

Leire Ibar

Kanal honetatik interesatuko zaizu: Euskara

2024-12-20 | Laskoraingo Ikasle Euskaltzaleak

Euskararen Eguneko manifestu bat

Euskara txikitasunean handia den ur emaria dugu. Bertako tanta bakoitzak gure kultura ureztatzen eta biziberritzen du. Egarri den hari itsaso bete ur eskaini. Euskara putzu sakon eta ilun batetik etorri izan bada ere, guztiok atera dugu gure ur-gazi lagina, eta guztiok bilakatu... [+]

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Ertzaintzaren euskarazko arreta bermatzeko eskatu dio Arartekoak Jaurlaritzari

Ertzain patruila batek hizkuntz tratu desegokia eman diela salatu dute Donostiako bi herritarrek. Isuna jaso zuten, behin eta berriz euskaraz artatuak izateko eskatu ondoren. Arartekoak kargu hartu dio Ertzaintzari.

2024-12-18 | Miel Anjel Elustondo

Izar Mendiguren. Saltsa berrietan beti

“Ni euskaraz bizitzeak ez du esan nahi beste hizkuntzei eta kulturei ateak ixtea”

Aiaraldea Komunikabidea sortu zuten lehen, eta Faktoria gero. Laudion dute egoitza, eta bertan ari da lanean
Izar Mendiguren. Kazetari, bertsolari, musikari, militante... Ipurdi batez eserleku bi ezin estali litezkeela dio esaerak, baina hori baino handiagoa da Mendigurenen... [+]

2024-12-18 | Gorka Peñagarikano Goikoetxea

Patri Urkizu euskaltzale, ikertzaile eta idazle lezoarra zendu da

78 urterekin hil da ibilbide oparoa izan duen euskaltzalea. Euskal Filologian doktore izateaz gain, hamarnaka lan argitaratu zituen, poesian, nobelan zein saiakeran, baita biografiak eta bertso bildumak ere. Lan handia egin zuen antzerkigintza ikertzen.

2024-12-16 | Onintza Irureta Azkune

Euskaltzaleen Topaguneak ‘Taupa' mugimenduari eman dio lekukoa

Euskaltzaleen Topaguneak hasiera berri bat irudikatu du. Hemendik aurrera Taupa, euskaltzaleen mugimendua izena hartuko du. Euskara elkarteen topagunea izatetik, Euskal Herri osoko euskaltzaleak aktibatzea eta saretzea izango du helburu. Topaguneko kideek adierazi dutenez,... [+]

2024-12-13 | ARGIA

Euskarabideak 13,4 milioi euroko aurrekontua izango du 2025ean, iaz baino %9,7 gehiago

Nafarroako Legebiltzarrean datorren urteko aurrekontuak ixteko negoziazioetan ari dira egunotan alderdiak, eta horietan adostutakoaren arabera, euskararen Euskararen Nafar Institutuak iaz baino 1,3 milioi gehiago izango ditu.

2024-12-13 | Xabier Letona Biteri

Nafarroa osoan euskararen ofizialtasuna bermatzeko lege aldaketak egitea eskatu die Kontseiluak alderdiei

Euskal Herri osoan euskara eta hiztun komunitatea larrialdi egoeran daudela berretsi zuen azaroan Kontseiluak eta, ostegun honetan, egoera hori Nafarroan zertan datzan azaldu du Iruñean. Era berean, herrialdean ataka horretatik ateratzeko egin beharrekoak azpimarratu ditu.

2024-12-12 | Julene Flamarique

“Kanal bat, hizkuntza bat” logika gainditzeko eskatu diote ETBri

Ikusle euskaldun gehien biltzen dituen katea da ETB2, datuen arabera. Aldatu Gidoia mugimenduak agerraldia egin du Bizkarsororen kontraprogramatzearen harira. Salatu dute askotan ETB1 lehian sartzen dela ETB2rekin, eta "herritar guztiak eta publiko bakarra helburu izango... [+]

2024-12-12 | Euskalgintzaren Kontseilua

Larrialditik indarraldira, Nafarroa osoan hizkuntza-eskubideak bermatzeko unea da

2024-12-12 | Julene Flamarique

Iruñeko auzo guztietan euskarazko murgiltze eredua duten haur eskolak ipintzeko eskatu diote udalari

Hamabi haur eskola publiko daude Iruñean, eta horretatik bakarrean dago euskarazko eredua. Protesta egin dute dozena bat eragilek, eta euskal hiztunen “egoera berezia” aintzat har dezan galdegin diote udalari.

2024-12-11 | Malores Etxeberria

Behar direlako tituluak

Benetan nahasia da euskara ikasteko dirulaguntzen kontu hori. Euskara ikasi nahi duen herritarrak leihatila bat baino gehiagotara jo beharko du egin nahi duen ikastaroa zenbat kostatuko zaion eta dirulaguntzak nondik, nola eta noiz lortuko dituen jakiteko. Oraindik ere dirua... [+]

2024-12-11 | Julene Flamarique

Badator Begizta, euskarazko telebista kanalen bilgunea

Euskal Herrian sortzen den eduki guztietarako sarbidea eskaintzeko sortu du erreminta Izarkomek. Urtarrilaren 2tik aurrera egongo da erabilgai Begizta, oraingoz Izarkom eta Onaro operadoreetan. Edukia hainbat gailu ezberdinetan ikusteko aukera emango du, baita bost profil... [+]

2024-12-11 | Mikel Garcia Idiakez

“Irungo Udalera joango gara euskaldunekiko duen jarreraz hitz egitera, ez ekitaldi bat erdaraz egin izanaz”

Irungo Udalak barkamena eskatu eta asteazken honetarako bilerara deitu ditu hiriko elkarte euskaltzaleak, baina beste norabide bat hartu du aferak eta gaia ez du berehalakoan itxiko. Gabonetako ekitaldian euskara baztertzeagatik udala salatu duten elkarteak zeuden deituta... [+]

2024-12-11 | Leire Ibar

Euskaraz modu ludikoan trebatzeko Hi Haiz Hi lehiaketa abian da

12 eta 16 urte bitarteko gazteak aisialdian euskaraz aritzea du xede Ametzagaiña eta Iametza enpresek sortutako jolasak. Gazteek egunero euskal erreferente bat asmatu behar dute eta gramatikaren inguruko galderak erantzun behar dituzte horretarako. Egitasmoa martxan jarri... [+]

2024-12-09 | Axier Lopez

Guhaur

Eguneraketa berriak daude