1983-1993 garaia gogoratuz, mitoak amilaraztea helburu
Gaztetxo zela bere herrian egosi zen saltsa-maltsa hobeto ezagutzeko grinak eraman zuen Juanma Sarasola orduko lekukotza zuzenak biltzera. Bi urtez aritu da buru-belarri, haurren zaintzak uzten zizkion zirrikitu guztiak helburu horretarako baliatu beharrean. Moskuko Urrea. Kultura eta gizarte mugimenduen eztanda Irunen (1983-1993) liburua dugu jakin-min haren emaitza. Banizu Nizukek argitaratuko du aurki, urtea hastearekin batera.
Adin jakin batetik gorako gehientsuenek ezagutzen dute Irungo Mosku. 80ko eta 90eko hamarkadak puri-purian bizi izan zituztenen bilgune esanguratsua izan zen ofizialki Urdanibia plaza dena, kontuan hartu beharreko erreferentzia eta epizentro, Euskal Herriko zeinahi bazterretatik erreparatuta ere: hango giroa, hango mugimendua, hango parrandak, tabernak, jendeak, antolamendua. Juanma Sarasola kazetariak garai hartako gizarte eta kultur susperraldia erretratatu du xehe-xehe.
Atarikoan aipatu duenez, “ahozko historiaren eta istorioen bilduma” egin nahi izan du Sarasolak, “hitzez nahiz irudiz osaturiko argazki orokorra”. Hamarkada hartan gizarte eta kultur bizitzan protagonista izan zirenen elkarrizketek osatzen dute liburuaren muina. Alabaina, harrigarria egiten da bere eskuetara heldu den irudi, afixa, fanzine, pegata, eskuorri, datu, bideo, bitxikeria, lekukotza eta informazio pila. “Liburu honen asmoa ez da entziklopedia izatea” nabarmendu du horri buruz galdetuta; material mordoa bildu izanagatik, halakoetan badelako beti zer osatu, zer jaso, zer erreparatu.
Hitzordu ugari egin du Sarasolak, jorratu dituen arloak eta aurkibideko izenen zerrenda ikusi besterik ez (aurreko orrialdeko koadroan). Baina elkarrizketa hutsetik harago, solasaldi bilakatu zitzaizkion hitzordu gehienak, “maiz ildo zurrunetatik desbideratuta aritu ginen berriketa librean. Horrek bestelako datu bilketa ahalbidetu digu, atseginagoa, lasaiagoa, mamitsuagoa”.
Itxurak itxura, oroi-min negartitik eta mitifikaziotik urruntzea izan da nola egilearen hala protagonista gehienen asmoa. “Iraganeko aro baten modura deskribatu dute garaia, gainditutako etapatzat”. Sarasolak dioen moduan, “pasibotasuna eta indibidualismoa nagusitzen ari zaizkigun honetan, badugu garai hartatik zer ikasia. Ekintza zuzena, inkonformismoa, matxinada eta irudimena nagusitu ziren, baina dena ez zen perfektua eta ederra izan: errepresioa, droga menpekotasuna, proiektuen eta borroken desaktibazioa, heriotza…”.
Aitor Puche historialarien ikuspegi kritikoa ere batu zaio liburuari, aztertu duen garaiko protagonistek zer ikusi, bizi, pairatu, kritikatu edo borrokatu zuten ulertzeko baliagarri delakoan.
Halako dimentsioa hartzen duen lana izaki, zor moralik sortu al zaizu?
Lagundu didatenekin dut zorra, kontaktuak eta materiala eskura jarri didatenekin, ezagutzen ez nituen talde eta pertsonen izenak eman dizkidatenekin. Gero, liburua argitaratzen denean, gerta liteke bakarren batek erreparoa agertzea, halakori behar beste garrantzirik eman ez diodala esatea, adibidez. Denetik sartzen saiatu naiz, baina hautaketa-lana ere badago, azken finean.
Nola egin duzu hautaketa, atalez atal joan zara ala pertsona jakinen bila jo duzu?
Lehenik musikarekin hasi nintzen, arlo horrek hartuko baitu toki zabalena. Saltsa horretan gidari izan direnak edo jendearengana gehien hurbiltzen zirenak hobetsi ditut. Buruz errepasoa egin ondoren informazio bila hasi nintzen, interneten, liburuetan eta gainerakoetan. Ezagunengana ere jo dut, Apurtu taldeko Aitor Perezengana, esaterako, eta haiek informazio eta material gehiago pasatu didate. Gaika joan naiz liburua osatzen. Zenbait kasutan, hautatutako protagonistak arlo bat baino gehiago hartzen du eta kasu horietan guztiez galdetu diet, baita garai hartako balorazio orokorraz, bizi izandako esperientziaz edo gaur egungoarekiko alderaketaz ere.
1983-1993ko tartean murgildu zara zehazki.
Baina sarreran atzerago ere jo dugu, eta elkarrizketetan aurreko erreferentziak aipatzen dituzte zaharrenek. Mattin Sorzabalbereri edo Fermin Muguruzari, adibidez, musikan nola hasi ziren galdetu diedanean edo orduko giroaren berri emateko eskatu diedanean, lehenagoko gertaerak aipatu dizkidate aurrekari gisa: Aixerrotako kontzertu sonatua, The Clashek Anoetan jo zuenekoa... Erreferentzia saihestezinak dira. Bestalde, denboran aurrera ere egin dut, batik bat epilogoan, Vomito taldeko Victor Perez zenari 1995ean egin zitzaion omenaldia barne hartu nahi bainuen. Bera bezala hildako beste askoren sinbolo gisa ekarri dut Victor Perez. Haiek ere gogoratzeko.
Irrati libreak, gaztetxeak, literatura, zinema, Okupen mugimendua, feminismoa, drogak... Arlo ugari ageri dira liburuan, eta tabernariek ere tokitxoa hartu dute.
Gertatzen ari ziren saltsak hobekien ikusten zituztelako. Jendearen jarrera ongi kaptatzen zuten, musika jartzen zuten. Festen Batzordekoak ere kontuan hartu ditut. Garai hartan Santo Tomas futbito txapelketa antolatzen zuen Gestorak. 128 talde aritu ziren txapelketan eta udala zangotraban beti. Kamiseta batzuen harira liskarra sortu zen eta oihartzun handia izan zuen. 1993an ez zuten azkenean antolatzen utzi eta 1994an egin zen azkena. Azagrak gertaera haren kontura egindako komikia ere ekarri nahi dut liburura.
Irundik kanpokoen begirada ere jaso duzu.
Herrialde bakoitzetik kolaborazio bana ekarri nahi nuen, eta emakumezkoak kontuan hartzeko ahalegin berezia egin dut, gainerako orrialdeetan ez baitaude sobera: Niko Etxart, Itxaro Borda, Elena Lopez Agirre, Aurora Beltran...
Zer aportatuko du liburuak?
Garai baten testigantza, hasteko eta behin. Neronek asko ikasi dut. Batzuentzat garai hura gogoratzea izango da, perlaren bat deskubritzea ere bai, beharbada. hogei urteko gazteentzat, gauzak bere tokian jartzea, mitoak haustea; zenbaitek esan didatenez, gaurko gazteek oso idealizatuta baitute garai hura.
Nire ustez, Irun izan zena eta oraindik hein batean ere badena erakutsiko dio liburuak Euskal Herriko jendeari. Topikoak haustea ere ekar dezake, Iruni oso toki jakinetik begiratzen baitzaio, nagusiki Alardea dago tartean. 1995ean bukatzeko arrazoietako bat, hain zuzen, horixe da. 1996an hasi zen Alardearen inguruko liskarra. Ez nuen hor sartu nahi, liburua gai horren arabera etiketatzen hasiko zirelako, eta beharbada baztertzen. Moskun giroa makaltzeko arrazoietako bat ere horixe bera izan zen, Alardeak ekarritako haustura. Lehen denetariko jendea ibiltzen zen Moskun. Orain askok Moskura jaisteari utzi diote eta goiko San Juan inguruko kale Nagusian gelditzen dira. Pena da.
Alardea baztertu duzu eta politika ere ez da zuzenki ageri.
Politika ez dut arlo gisa hartu baina zeharka liburu osoa zipriztintzen du ezinbestean. Hori beste liburu baterako gaia zela otu zitzaidan, arlo ekonomiko eta sindikalak ere hirugarren baterako emango lukeen bezala.
Bizkarsoro filma (Josu Martinez, 2023) Donostiako zinema aretoetan proiektatuko dute ostiral honetatik aurrera (hilak 22); SADEko Iñaki Elorzak azaldu duenez, bi aste inguruz proiektatuko dute printzipioz, eta, arrakasta baldin badu, denbora gehiagoz. Hala azaldu dute... [+]
Nafarroako Salhaketak jakinarazi duenez, laguntza hori ezinbestekoa zen preso egondako pertsonek "gutxieneko oinarri ekonomiko bat" eduki zezaten, "askatasunean bizitzen hastera igarotzean". 480 eurokoa baino ez zen subsidioa.
Duin bizi ahal izateko prestazio ekonomikoa jasotzen dutenak lupapean ditu, berriro ere, Eusko Jaurlaritzak: postontzia jarri du martxan, herritarrek modu anonimoan “jardun irregularren edozein susmo” jakinarazi dezaten, eta Lanbideko Kontrol Unitatea indartu du,... [+]
Palestina, mediatikoki aurkeztua ez den bezala, aipatu zen joan den larunbatean Makean, mintzaldi, tailer, merkatu eta kontzertuen bidez.
Asteburu honetan Euskalduna Jauregian Euskadiko Etxebizitza eta Dekorazio Higiezinen-aretoa egon da. Sustatzaile eta higiezinen agentziek eraikuntza berriko promozioak eta bigarren eskuko etxebizitzak eskaini dituzte partikular eta profesionalen erosketa eta inbertsiorako... [+]
Egin berri dira Euskal Herriko Emakume* Abertzaleen Topaketa Feministak, azaroaren 16an, Laudion. Trantsizio feminista dimentsio guztietan lelopean 500 feminista elkartu ziren. Egun osoz amets egin zuten, utopiak lortzeko bidea marrazteko eta mugimenduko kideak ilusioz betetzeko.
"Hizkuntzen irabazia" kongresua izango da azaroaren 26an eta 27an Donostian. Arlo digitalean inglesaren erabilera aregotzen ari den garaietan, kongresuak euskara bezalako hizkuntza gutxituek tokiko ekonomiari egiten dioten ekarpena agerian utzi nahi du.
Igande eguerdian atxilotu dute 35 urteko gizona Trintxerpen (Gipuzkoa), arma zuri batekin delitu-saiakera egitea leporatuta. Erasotzaileak labana batekin eraso egin dio bikotekideari, eskuetan zauri larriak ditu emakumeak eta Donostiako Ospitalean artatu dute.
Etxebizitzaren auzia aspalditik datorren egiturazko arazoa da. Giza eskubidea izan behar lukeena, gehienez ere eskubide subjektiboa baino ez da. Iruzurra dela diot instituzio eta alderdi politiko guztiek hitz politak esan arren, ez diotelako muinari heltzen. Egun, enpresa... [+]
Legearen arabera, erabiltzen ez diren zabortegi guztiek itxita eta zigilatuta egon beharko lukete 2008tik. Ekologistak Martxan taldea Eusko Legebiltzarrean izan da legea bete dadila eskatzeko: azaroaren 12an Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasunaren batzordean... [+]
Duela bost urte Bilboko Atxuri auzoan Voxen diskurtsoaren aurka mobilizatu ziren bederatzi gazte epaituko dituzte. Goizean bildu dira Bilboko Probintzia Auzitegiaren aurrean zenbait kide, akusatuen absoluzioa eskatzeko eta faxismoaren gorakada salatzeko.
"Nazio gisa eskubideak aldarrikatu eta herri oso bat martxan irudikatzeko" deitu dute 2025eko ekainean Bilbon egingo den mobilizazioa. Euskal Herri libre eta kohesionatu bat osatzeko "denen artean eta elkar lagunduz" lan egin behar dela berretsi du... [+]
"88 urteko isiltasuna nahikoa da; gure herritarrek behingoz aitortza ekitaldi bat merezi dute"