Ada Lovelace, lehen programatzailea
Londres, 1815eko abenduaren 10a. Augusta Ada Byron, gerora King abizena hartuko zuena, Lovelaceko kondesa jaio zen. Anne Isabella Milbanke eta Lord Byron poeta ezagunaren alaba, gurasoak Adak hilabete besterik ez zuela banandu ziren, eta poetak Ingalaterra utzi zuen betiko. Amak txikitatik matematika eta logikarenganako interesa txertatu nahi izan zion, aitaren “erokerietatik” urrunduko zuelakoan.
Gaztetan Charles Babbage konputazioaren aitzindaria ezagutu zuen, eta amak bultzatutako matematikako ezaguerei esker harekin lanean hasi zen. Babbagek kalkulu makina bat diseinatu zuen; makina funtzionamenduan sekula ikusi ez zuen arren, konputazioaren historian giltzarria izan zen, erabiltzen zituen kontzeptuengatik.
Ada Lovelaceren lana, nagusiki, Babbagek egiten eta diseinatzen zuena dokumentatzea zen, baina bere ekarpenak ere egin zituen. Kalkulu jakinak egiteko makinan sartu behar ziren jarraibideak idatziz jaso zituen. Hau da, programa bat idatzi zuen, problema ebazteko konputagailuak eman beharreko urrats sorta, eta programazio lengoaia deskribatu zuen, gehiegi sakondu ez arren. Hortaz, historiako lehen programatzailea izan zen. Zehazki, Ada Lovelaceko kondesak sortutako programak Bernoulliren zenbakien balioak kalkulatzen zituen.
Urte askotan, Babbageren itzalean lausotu zituzten Adaren merezimenduak “emakumezko ergel, harroputz eta zoroa” zientziari halako ekarpenak egiteko gai ez zela argudiatuta.
Baina Lovelaceren dokumentazioa aztertuta garbi dago, konputagailua Babbagek sortu arren, Lovelacek gailu hark egin zezakeenaren ideia zabalagoa zuela. Babbegeren helburua, nagusiki, taula matematikoak inprimatzea zen, makina diseinatu zuenean. Bere laguntzaileak, ordea, askoz etorkizun oparoagoa aurreikusi zuen konputagailuarentzat; esaterako, tramankulu horiek egunen batean musika egiteko gai izango zirela uste zuen.
Makinak zenbait arauren arabera sinboloak manipulatzeko gai izango zirela eta zenbakiek, kantitateez gain, entitateak ere adieraziko zituztela uste zuen Lovelacek. Nozio hori esplizituki artikulatu zuen lehena izan zen eta, hala, kalkuluaren eta konputatzearen arteko funtsezko trantsizioaren mugarria ezarri zuen.
Lovelace hil eta ehun bat urtera hasi ziren haren ekarpenak gauzatzen; besteak beste, berak iradokitako txartel perforatuen erabilera hedatu zen. 1979an, AEBetako Defentsa Sailak Ada izena ipini zion programazio lengoaia bati eta Microsoftek haren aurpegia erabili izan du sistema eragileen lizentzia benetakotzat egiaztatzeko marka gisa. Berandu, baina txikitatik amak sustatuta egindako bidearen saria jaso zuen azkenean, aita sekula arbuiatu ez zuen arren. “Matematikari poetikotzat” zuen bere burua eta Lord Byronen ondoan dago ehortzita, hil ondoren sekula ezagutu ez zuen aitaren ondoan atseden hartzea baitzen bere nahia.
Arkaiako erromatarren eremu termalean San Tomas ibaiari loturiko azpiegitura hidrauliko handi bat aurkitu dute, baita lur azpian 3.000 metro koadroko eraikin bat ere, garai hartako etxalde batenak izan daitezkeen arrastoekin.
Anbraziako golkoa (Itsaso Jonikoa). K.a. 31ko irailaren 2a. Aktiumgo itsas guduan garaipena lortu eta Egiptoren gaineko kontrola ziurtatu zuten erromatarrek. Horrenbestez Mediterraneoko hegemonia grekoa amaitutzat jotzen da data horretan, baina eragin helenikoak gaurdaino iraun... [+]
Mexikoko Coahuila basamortuan, Bilbaoko dunak izeneko parajean, giza eskeleto baten arrastoak topatu dituzte. Arkeologoek aztertu ondoren, ondorioztatu dute 950-1250 urte artekoak direla eta Candelariako kulturarekin lotuta daudela.
Aurkikuntza berri pozgarria izan da... [+]
Otxandioko bonbardaketaren erantzule nagusietako bat da Angel Salas Larrazabal urduñarra. Hortaz, herritarren aurka Euskal Herrian eginiko lehen bonbardaketan parte hartu zuen.
1936an fusilatu zuten frankistek, une horietan Arabako diputatua zela, eta herriko beste 42 fusilatuen hilobian bertan sartu zituzten Manuelen gorpuzkinak.
Antonia Manot hil da 95 urte bete berritan, bere seme Diego Paredesek sare sozialetan jakinarazi duenez.
Sulawesi (Indonesia) uhartearen hegoaldean, Leang Karampuang kobazuloan hiru irudi antropomorfoz eta basurde batez osatutako margolana aurkitu dute Griffith eta Southern Cross unibertsitateetako eta Indonesiako Agentzia Nazionaleko arkeologoek. Nature aldizkarian argitaratutako... [+]
Lompoc (Kalifornia, AEB), 1979ko uztailaren 20a. Leonard Peltier ekintzaile indigenak eta beste bi presok espetxe federaletik ihes egin zuten. Iheskideetako bat kartzelaren kanpoaldean bertan tirokatuta hil zuten; bestea ordu eta erdi geroago atzeman zuten handik milia batera... [+]
1934ko Asturiasko Iraultzan, Eusko Gudarostean eta militar faxisten kontrako gerran aritu zen Lezaman bizi zen komunista amorratu eta aktiboa.
Gurasoak hilik, etxeko ganbara husteari ekin zioten
seme-alabek. Hainbat gauzaren artean, koaderno eta paper sorta, argazkiak eta nahi beste agiri. Bego Ariznabarreta Orbeak aita aspaldi zenduaren gerrako memoria harrigarriak zurian beltz irakurri, eta jabetu zen altxorraz,... [+]
Kartografiak herri edo lurralde baten ezaugarriak baino askoz gauza gehiago adierazten dituela jakina da. Mapak eskuan konkistatu dira kontinenteak eta eraiki dira inperioak historian zehar, eta eskoadra zein kartaboiez definitu dira identitate kultural eta politikoak. Euskal... [+]
Arabako aztarnategi arkeologikoaren ondoan 280 metro luze eta 72 metro zabal dituen egitura ezkutatzen da soroen azpian. Arkikus enpresak drone bidezko kartografia teknika bereziak erabilita egin du aurkikuntza. Euskal Herrian ez da halako besterik eta Tarraco edo Calagurris... [+]
Larunbatean aldundian egindako ekitaldian Azconaren biloba María Jesús Fuertesek jaso ditu gorpuzkiak, bere seme-alabekin batera. Ekitaldian gogorarazi dute 1936-1945 urteen artean 376 pertsona exekutatu zituztela, horietatik 299 epaiketarik gabe.
Larunbatean egingo dute San Martin Harriaren inguruan 600 urte baino gehiago dituen ohitura eta aurten emakume alkateentzako jantzi erronkariarrak prestatu dituzte, orain arte gizonezkoentzako baino ez baitzeuden.