RQ-170 Sentinelek biharko gerrez iragarri diguna

  • 2011ko abenduan AEBetako armadaren RQ-170 Sentinel hegazkin pilotu gabea lur hartzera behartu zuten Iranen. Nola lortu zuten iraniarrek yankien abangoardiako abioia tiroz suntsitzeko ordez osorik harrapatzea? Gako ugari dauzka barrenean gorderik, AEBak espazioan antolatutako defentsa-eraso sistemaz eta estatu askoren ziber-gerraz.

Duela urte bete, 2012ko apirilean, Irango Iraultzaren Zaindarien jeneral Amir Ali Hajizadeh-k bertako telebistaren kamerei erakutsi zien hilabete batzuk lehenago AEBetako armadari harrapatutako RQ-170 Sentinel pilotubako aireplanoa. Irango armada paralelo
Duela urte bete, 2012ko apirilean, Irango Iraultzaren Zaindarien jeneral Amir Ali Hajizadeh-k bertako telebistaren kamerei erakutsi zien hilabete batzuk lehenago AEBetako armadari harrapatutako RQ-170 Sentinel pilotubako aireplanoa. Irango armada paralelo berak zabaldutako irudietan ageri da hegazkina osorik, Khomeinik sortutako iraultza laudatu eta AEBak gaitzesten dituzten afixen aurrean, Amir Ali Hajizadeh teknikari baten azalpenak aditzen. Antza denez, Osama Bin Laden gertutik zaindu zuen Abbottabad herriko jauregian zegoela, AEBetako militarrek hil baino aste pare bat lehenago. RQ-170k ez darama armarik, inteligentziarako prestaturik dago, arerioaren komunikazioak behatzeko. Kamuflaje elektroniko oso sofistikatuak babesten du, radarrek hauteman ez dezaten. Iranen osorik lur hartu izanak bistan uzten du hango militarrak airean zebilela egin zirela bere jabe.

Ditxosozko ziber-gerra edo gerra informatikoa hainbesterako ote da? Martxo hasieran Frantziako Courrier International astekariak La cyberguerre est déclarée deklaratu du. “Estatuen arteko gatazkak gero eta gehiago jokatzen dira gudu-leku birtualean”, hitzokin egiten zion sarrera Courrierrek artikulu bilduma interesgarri bati, aspalditik eredu bihurtu duen formularen barruan: planeta osoko aktualitatean pil-pilean dauden gaiei buruz munduko hedabide nagusiek argitaratu dituzten elkarrizketa eta kronika hautatuak batzen ditu astero.

Gure irakurleari esplikatu beharrik ez dago zergatik den inportantea ziber-gerra. Informatikaren garapenak biziaren atalak oro digitalizatu ditu, numeriko bilakatu esango dute Xilaban. Internet sarea bihurtu da garapen ekonomiko eta sozialaren berme... eta aldi berean, hondatuz gero, arrisku.

Courrierrek gaiaz bildu dituenen artean, Foreign Policy amerikarrean David Rothkopfek plazaratu Cool War analisian erkatu ditu gerra hotza (cold war) eta gerra guay edo chouette esango genukeena (cool war): “Gerra cool berri hau hotza baino gehiago epela da, esan nahi baita, eten gabeko erasoan oinarritua; erasook ez dira gerra ekintzak juxtu-juxtuan, baina bilatzen dute etsaia ahultzea eta haren gaineko abantaila eskuratzea bere subiranotasuna hautsi eta haren defentsa lerroak gaindituz”.

Joan den otsailaren 19an New York Timesek eskaini zuen gerra mota berriaren azken aleetakoa, salatuz Txinako armadak Shanghain daukan 61398 unitatea omen dela Mendebaldeko estatu eta enpresa nagusien sistema informatikoak modu sistematikoan atakatzen dituena.
David Rothkopfen iritzian, kristo guztiak daki txinatarrek eten gabe dirautela jarduera horretan, Errusia eta Irango militarrak bezala bestalde, baina “inork ez du uste horregatik AEBren eta Txinaren arteko harremanak hautsiko direnik. (...) Txinatarrek gure jabego intelektuala bortxatzen dute, AEBetako ekonomiari buruzko informazioa biltzen, gure enpresa eta azpiegitura funtsezkoak, AEBen segurtasuna bera, behaztopatzen dituzte (...) baina erantzun epela ematen diegu, geu ere mundu osoan gauza bera egiten ari garelako”.

Rothkopfek aipatu du Irango programa nuklearra saboteatzeko haien ordenagailuak kutsatzeko yankiek eta beren aliatuek sortutako Stuxnet birusa. Horrelako eraso epelekin lortu nahi dute bestela eraso bero bat –bonbaketa bat– eskatuko lukeen helburua: Iranek ez dezala bonba atomikoa eskuratu.

“Baina –dio Rothkopfek– guk etsaiei egiten diegun bera egin diezagukete beraiek. Zuk nonbait bonba bat jaurtitzen duzunean, helburua suntsitzeaz gain bonba bera ere desegiten da. Aldiz, har informatikoa zabaltzen duzunean, bere osagaiek osorik diraute eta berreskuratzen baldin baditu etsaiak berrerabili ahal izango ditu bere mesedetan”. Horixe da, antza, RQ-170rekin gertatu zaiena. Hala saldu dute, behintzat, irandarrek. Alegia, yankiek eta israeldarrek haien kontra erabilitako birus informatikoen ezagutzatik lortu dutela RQ-170 hegazkina darabilen sistemaren kontrola berenganatzea, abioiaren jabe egin eta osorik Iranen lurreratzea lortzeraino.

Droneak ez dira jostailuak

Ziber-gerraz ari garenean gehienbat ezagutzen ditugun ordenagailuen kutsaduraz ari garela pentsa lezake irakurleak. Hau da, birusak, har informatikoak, sistema informatiko baten kontrola kanpotik hartzeaz, zerbitzariak blokeatzeaz, eta abar. Eremu horretakoak dira hedabideetan ezagutarazten diren erasoetako gehienak. Frantzian, esaterako asko aipatu da joan den urtarrilean, frantsesek Malin militarki esku hartzea erabaki eta biharamunean, Defentsa Ministerioaren bi gune atakatu zituztela. Lehenago, 2011ko martxoan, Ekonomia eta Finantzen Ministerioko 150 ordenagailuren kontrola hartu zuen norbaitek kanpotik. Horrelakoetan fite aipatzen dira susmagarriak: Txina, Errusia, Iran, edo eta AEBak berak...

Baina ziber-gerra programa informatikoetatik askoz haratagoko eremuetan ere jokatzen da. Gerra beraren atalak baizik ez dira etsaiaren azpiegiturak kutsatzeko software tranpatia, komunikazio digitalek beharrezkoak dituzten satelite eta bestelako azpiegitura sofistikatuen segurtasuna, eta teknologia berriz eraikitako robot gerlariak.

Osotasunaren neurria pittin bat ulertzen hasteko pistak eskaini ditu berrikitan Sin Permiso gunean Alfred W. McCoyk La guerra espacial y el futuro del poder global de EEUU analisian.

Wisconsingo unibertsitatean historia irakaslea den Macoy, mende batean zehar AEBetako armadak teknologiaren alorrean egin duen bidea azaldu ondoren, ahalegindu da 2020ari begira hango militarrek dauzkaten planen aztarnak josten, Defense Advanced Research Projects Agency delakoak darabilen puzzlea osatzeko.

Macoyren arabera, AEBek defentsarako bezala erasorako lurraren inguruko espazioan antolatzen ari diren ezkutuak biltzen ditu azken hamarkadotan garatu dituen arma eta gailu elektroniko berriak, hala nola piloturik gabeko droneak, komunikazio sateliteak, eta abar luzea. Ezkutua hiru geruzatan banatuta dago.

Lurrazalaren hurbileneko geruza osatzen dute hegaldi apalenean dabiltzan droneek, gaur egun bai espioitzarako eta bai erasoetarako erabiltzen direnek gehi eraikitzen ari diren belaunaldi berriko Global Hawk berriek. Horiek misilez eta bonbaz ekipaturik joango dira, Europa, Asia zein Afrikako edozein txokotan su egiteko prest. Geruza honetako osagaia zen RQ-170 famatua, iraniarrek ebatsi eta erakutsi arte AEBetako herritarrentzako ere sekretua zena.

12 milia –19 kilometro– arteko geruza berean ibiliko dira eguzki energiaz mugituko diren Vulture erraldoiak ere, 121 metro zabaleko hego eta guzti.

Goragoko geruzarako, 200 kilometroko altuera arterako ari dira garatzen Falcon Hypersonic hegazkin berria, hotsarena bider 22ko abiaduran –21.000 kilometro orduko!– hegan egiteko prestatua... lehen aldiz probatzean lehertu egin zitzaien arren.

Sare erraldoi honen hirugarren geruzan, 200 kilometro edo gehiagoko orbitan, ibiltzeko probatuta daukate X37B drone berezia, 29 metro luze izan arren piloturik gabe gobernatzen dena. Gisa honetako erlamando berriek zainduko dituzte lagunen sateliteak eta hala egokitzen bada erasoko arerioenak.


Kanal honetatik interesatuko zaizu: Teknologia
2025-01-30 | Axier Lopez
Mugikorrik gabeko eskolak Brasilen

Gure bizitzetan pantailen inbasioa azkartu da azken urteotan. Euskal Herrian, alde batetik, “pantailak euskaraz” nahi ditugula diogu ikus-entzunezkoen eskaintza handitzeko, eta bestetik, antolatzen gara eskoletan askotariko pantailek irabazi dituzten eremuak... [+]


Teknologia
Estetikoa

Asteburu honetan 'estetikoa' hitzaren inguruan pentsatzen aritu naiz, lagun batek esandako esaldi baten harira: “Lan hau estetikoa da”. Estetikoa hitzaren etimologia aztertu dut, badirudi jatorrian zentzumenen bidez hautematea zela bere esanahia, eta gerora... [+]


Martintxo Etxauri: “Sare toxikoen aurrean Mastodon dugu alternatiba”

Mastodon, gizarte sarea eta mikroblogintza zerbitzua da. Eugen Rochko alemaniarrak sortu zuen 2016. urtean. Software librean oinarritzen da. Azkenaldian, norbanako eta erakunde frankok bertan saretzea erabaki dute. Elkarren artean komunikatzen diren egitura independeteez... [+]


2025-01-29 | Sustatu
Deepseek AA txinatar harrigarria (eta bikaina euskaraz)

Albiste bihurtu da Deepseek adimen artifizialeko sistema txinatarra azken egunetan. Zabaldu denez, eredua askoz merkeagoa da garapenean eta kontsumoan, baina Claude edo ChatGPT iritsi diren mailara jauzi bat egin du. Gainera, lizentzia libre eta doakoaz banatu dute... [+]


DeepSeek
Txinari inbidia: gerra komertzialak adimen artifiziala du izena

ChatGPT ez da dagoeneko "hainbesterako". Lehiakide biziago, eskuragarriago eta merkeago bat jarri zaio parean AEBetako eta mundu mailako liderrari: enpresa txinatar baten eskutik ikusi du argia DeepSeekek. Dantzan jarri da mundua, eta ez espresuki onerako. Mikrotxipen... [+]


2025-01-24 | Sustatu
TeknoTrump albisteak: Oligarkekin bat, Stargate AA ekimena, eta TikTok luzapena

Donald Trumpen agintaldia hasi da politika atzerakoiak ezartzen woke edo DEI izan daitekeen guztiaren kontra, eta baita neurri teknologikoak iragarriz. Lehen unetik, karguaren zina egin zuenetik, teknologiako erraldoien buruak lehen lerroan egotea deigarria izan zen: bereziki... [+]


Teknologia
Bizitza sistemak

Bizitzak dena inguratzen du, mugatua eta hauskorra da. Bizitza onak bizitzeko, gorputzak zer egin badakiela iruditzen zait, buruak ordea, nahiz eta jakin (ondo informatuta dagoenean), askotan gorputza nahita isiltzen duela ikusten dut. Isiltze horretan burua beste buru... [+]


Adimen Artifiziala bultzatzeko historiako inbertsio handiena iragarri du Trumpek

Stargate izeneko proiektuarentzat 500.000 milioi dolarreko inbertsioa iragarri du AEBetako presidente izendatu berriak. OpenAI, SoftBank eta Oracle konpainiek hartuko dute parte.


‘Goazen lagunok’: sare sozial toxikoetatik fedibertsora trantsizio kolektiboa

Trumpek AEBetako presidentetza hartuko duen eguna baliatuta, Goazen lagunok lelopean, multinazionalen jabetzako sare sozial "toxikoak" utzi eta fedibertsora trantsizio kolektiboa bultzatzeko kanpaina egiten ari dira eragile ugari. “Internet gizatiarrago batean... [+]


Smartphonea: gure fetitxe erregea

Bizi dugun kultura kontsumistak, erabiltzaile oro agintzen du gozamen neurrigabera. Slavoj Zizek dioen eran, Goza ezazu zure fetitxea, hiper-modernitatearen agindu ozena bihurtu da. Fetitxearen lekua betetzeko dauden gailu teknologikoen bidez gauzatzen baita egungo gozamena... [+]


Teknologia
Joan zaitez...

2018an itzali nituen sare sozialak, baita gailuen jakinarazpen gehienak ere, bizitzan arreta non jarri kontrolatzen hasteko saiatu asmoz. Egunero lan horretan jarraitzen dut, sitsa argira nola, nire jakin-minak errealitatea ulertzen lagunduko didan informazio freskoa bilatzen... [+]


2025-01-15 | Sustatu
Urtarrilak 20: Twitterretik (eta sare toxikoetatik) alde egiteko eguna

Nazioartean ekimen batek baino gehiagok seinalatu du datorren astelehena, 2025eko urtarrilaren 20a, Twitterretik alde egiteko egun gisa. Donald Trumpek ofizialki AEBetako presidentzia hartzeko eguna izango da, eta haren eskutik X/Twitterreko jabea, Elon Musk, Etxe Zurira... [+]


2025-01-14 | Leire Ibar
Libreki esan ahalko da Instagram eta Facebooken emakumeak “objektuak”, LGTBIQ pertsonak “gaixo mentalak” eta migratzaileak “gaizkileak” direla

Metaren buru den Mark Zuckerberg-ek adierazpen askatasunaren izenean eta erroetara itzultzearen izenean, immigrazioa, generoa eta sexu-orientazioa bezalako gaien aurkako zentsura kentzeko neurriak hartu ditu. Trumpekin elkarlanean arituko dela adierazi du eta... [+]


Hezkuntza politiken “noraeza” geldiaraztea helburu duen taldea sortu du hainbat irakaslek: “Burokrazia jasanezina da”

HezkuntzArtea Irakasleen Elkargunea sortu du EAEko irakasle talde batek. Hezkuntza politiken “noraeza” salatu nahi dute, politika horiek etengabeko metodologia berrietan, “burokrazia ikaragarrian” eta IKTen “erabilera zentzugabean”... [+]


Instagrameko ‘Denuncias Euskal Herria’ kontuak sexu erasoen ia 500 testigantza jaso ditu azarotik

Indarkeria matxistari buruzko testigantzak jasotzeko Instagram kontua 2024ko azaroan jarri zuen abian emakume talde anonimo batek. Espainiako Estatuan Cristina Fallarás kazetariak abiatutako #Cuentalo egitasmoan oinarritu dira. Emakumeek, testigantza anonimoen bidez,... [+]


Eguneraketa berriak daude