Ikerketaren ondorioak ikusita, espero ez nezakeen daturik ez dut ikusi. Poztu ere egin naiz neurri batean, eskolak ahal duena egiten duela baieztatu duelako ikerketak eta eskolak bakarrik ezin duelako gizarteak emandako helburua bere gain hartu.
Ikerketak datu asko bildu ditu. Espero daitekeen bezala, eskola kokatzen deneko ingurunea oso euskalduna bada, ikasleen euskararen erabilera handiagoa da ingurua hain euskalduna ez denean baino. Ikasleak D ereduan badabiltza ere, euskara gehiago erabiltzen dute. Baina ereduka egiten den analisia ez zait oso zehatza iruditzen, eremu oso euskaldun eta lehen hizkuntza euskara duten ikasleek osatzen duten D ereduak ez baitu zerikusirik eremu ez hain euskaldun eta ziurrenera, lehen hizkuntza euskara ez duten ikasleen kopuru handiagoa duten D ereduarekin.
Horri erantsi behar diogu gero eta atzerritar gehiago iristen ari dela gure ikasgeletara. Eta iristen diren adin eta jatorriaren arabera, eta gelan osatzen duten kopuruaren arabera, berez nahikoa zailtasun eta ahaleginez lortutako gelakideen euskararen erabilera xumea askotan kolokan jartzen zaigu, harremanak baldintzatzen dituztelako. Ikerketan ikasleen lehen hizkuntzaren araberako erabilera datuak agertzen dira baina zenbat urterekin heldu diren, zein ingurunetara, zein eredutan murgildu... ez. Mereziko luke ikerketa ildo horri eustea.
Ikerketak baieztatzen duen beste datu bat, gurasoek duten garrantzia da: eskolak bakarrik ezin du eta gurasoek oso garbi izan behar dute hori. Ikastetxeetan sumatzen genuen hori eta hasiak gara guraso bileretan mezu horiek lantzen, hitzaldiak antolatzen, beraien jarreraren garrantziaz jabetu eta laguntza emateko aholku-liburuxkak banatzen, jolas-kantu- ipuin-ikastaroak antolatzen, euskara ikasteko aukerak eskaintzen... Baina, alde batetik, izugarri zail egiten zaigu gurasoak erakartzea eta parte hartzera hurbiltzea; eta, bestetik, haurrak haur diren artean, euskarak gurasoentzat pisu pixka bat badu ere, gaztetxo eta gazte egiten diren heinean, pisu hori jaitsi eta desagertu ere egiten da, eta haurrek/gazteek egiten duten ahalegin horretan mezu positibo eta animoak behar dituzte, euskara ikastea merezi duela sinisten dutela ingurukoek sumatu behar dute. Eta hor gurasoen babesa falta dela esango nuke, arreta eta beharra beste gai batzuetan jartzen delako, ziurrenera.
Eskolak asko egin du baina horrek ez du esan nahi eskolan hobetzerik ez dugunik. Ikerketa honetan, esaterako, EAEko ikasleek 2011ko Ebaluazio Diagnostikoan euskara proban lortutako emaitza onak erakutsi dizkigute. Erakutsitako emaitzak, ordea, ikasleen ulermenari zegozkionak baino ez ziren, entzumena eta irakurmenarenak, alegia. Ekoizpeneko datuen hutsunea nabaritu nuen. Eta ulergarria da: ahozko eta idatzizko adierazmena biltzea, zuzentzea... oso zaila da eta, batez ere, irizpideak adostu eta denon artean doitzea! Zein dira derrigorrez eta ezinbestean ikasleak hizkuntzaren erabileran lortu beharreko gutxieneko mailak, ahoz eta idatziz? Eta nola bereizten ditugu hurrengo mailak? Eta lan hori hizkuntza irakasleari soilik egokitzen al zaio? Badago lanerako eta hobekuntzarako ibilbiderik.
Eskoletan landu eta hobetzeko beste esparru bat, ikerketan agertu den ikastetxeko giroaren ingurukoa da, hots, eskolako esparruan irakasleek beraien artean egiten duten erabilerari buruzkoa: irakasleek zenbat eta gehiago egin euskaraz beraien artean, orduan eta gehiago erabiltzen dute ikasleek. Hausnarketa egin beharko dugu ikastetxeetan eta bakoitzak bere ibilbidea adostu.
Eta ikerketak datu interesgarri gehiago baditu ere, mezu baikorra eman nahi dut amaitzeko: eskolak badu zer hobetu, ziur, baina ikerketak erakutsi du eskolak asko egin duela orain arte eta behar genuen hori entzutea. Eta ilusioz indarberrituta helduko diogu hemendik aurrera egin beharreko lanari.