Iazko urrian jakin zen berria. Russ George enpresa-gizon estatubatuarrak esperimentu eskerga egin zuen Haida Gwaii artxipielagoko uretan, Kanada mendebaldeko kostaldetik 300 kilometrora. Georgek, edo hobeto esanda haren agindupeko langileek, 100 tona burdin sulfuro bota zuten itsasora. Ozeanoen ongarritzea esaten zaie era horretako teknikei; funtsean, helburua da modu artifizial batean planktonaren hazkundea eragitea. Planktonak atmosferako CO2a xurgatzen duenez, haren loratzea bizkortzeak negutegi efektua moteltzen lagundu dezake.

Jokaldiak klima aldaketaren ondorioak arintzea bezain helburu txalogarria zuela pentsa liteke, baina ez nahasi: Russ George negozio-gizona da beste ezer baino lehen. Haren xedea da planktona ugarituz atmosferatik –ustez– itsasora igaroko den CO2aren truke dirua irabaztea, karbono merkatuaren mekanismo konplexuak baliatuz. Ez da lehen saiakera; 2007an, Planktos enpresako zuzendaria zela, George burdina botatzen saiatu zen Galapago eta Kanariar uhartedien inguruetan. Orduan ez zuen lortu, baina iaz bai. Aurrez, Haida Gwaiiko biztanleei amarruz  sinetsarazi zien esperimentua mesedegarria izango zitzaiela; ez zien aipatu, badaezpada, 2008an Nazio Batuen Dibertsitate Biologikoari buruzko Hitzarmenak (DBbH) moratoria ezarri ziola ozeanoak ongarritzeari.

Ozeanoak ongarritzea geoingeniaritza izendapenak biltzen dituen teknika multzo zabalaren barruko bat baino ez da. 2010ean, Nagoyan egindako biltzarrean, DBbHk moratoria zabaldu eta geoingeniaritza-jarduera guztiei ezarri zien. Baina geoingeniaritzaren definizio zehatzik ez da adostu oraingoz; indarrean dagoena behin-behinekoa da. Hala, zenbait teknika moratoriatik kanpo daude, geoingeniaritzarekin jarrera kritikoa dutenen ustez barruan behar luketen arren.

Zer da geoingeniaritza?

Adostasun faltak ez digu eragotziko geoingeniaritzaren definizio bat eskaintzea. Teknologia-garapenaren arriskuak salatzen diharduen ETC taldearena emango dizuegu: klima aldaketari aurre egiteko asmoz, Lurraren zoruan, ozeanoetan edota atmosferetan eskala handiko interbentzioak egitea da geoingeniaritza. Eskalarenak garrantzia du. Geoingeniaritzaren ezaugarrietako bat da planeta osoaren edo behintzat eskualde oso handietan eragiteko asmoa duela. Ez gara tokian tokiko proiektuez ari.

Multzo bitan bana ditzakegu geoingeniaritza teknika gehienak: eguzki-erradiazioarekin zerikusia dutenak eta atmosferan karbono gutxiago egotea helburu dutenak. Azken multzoan, berriz, bereizi behar dira dagoeneko eguratsean dagoen CO2a xurgatzeko asmoa dutenak, eta CO2a iturburuan bertan atzeman nahi dutenak atmosferara iritsi baino lehen. Kasu bietan, atzemandako karbonoa lur edo itsaso azpian gordetzea aurreikusten da. Dena den, Nagoyako moratoriak ez dio eragiten karbonoa iturburuan harrapatzeari: teknika horren bidez karbonoa ez denez atmosferara heltzen, Dibertsitate Biologikoari buruzko Hitzarmenak ez du geoingeniaritzatzat hartzen. Zehatzago esan dezagun: ez da biodibertsitateari kalte egin diezaiokeen geoingeniaritza mota bat. Hortik ondorioztatu daiteke, noski, beste motek bai egin diezaioketela kalte. 

Eguzki-izpiak desbideratuz Lurra freskatu

Eguzkiaren erradiazioa manipulatzea diogunean, gauza bitaz ari gara batez ere: eguzki-izpiak desbideratzeaz edo eguzki-izpiak atzera espaziora bidaltzeaz. Eman dezake oso ideia hipotetikoez ari garela, zientzia-fikzioaz kasik, baina ikerketa proiektu zehatzak daude mahai gainean. Hona batzuk: basamortuetako eremu zabalak estaltzea material islatzailez, eguzki-izpiak Lurretik urrun bidaltzeko; espazioan, Lurraren eta eguzkiaren artean, aluminiozko geruza super-mehea jartzea; elurtutako mendietan eta glaziarretan eguzkiaren argia islatzen duen nano-geruza ipintzea; milaka espazio-ontzi txiki bidaltzea Lurretik milioika kilometrora, argia desbideratuko duen “hodeia” eratzeko... Ideia ezagunena beharbada, sumendi artifizialak dira. Teoriak dio sumendiek airera botatzen duten sufre dioxidoak eguzki-izpiak islatzen dituela –benetako sumendien zenbait erupzio bereziki bortitzen ostean tenperaturaren beherakada neurtu ahal izan da–, baina praktikan zalantza asko dago teknika horren eraginkortasunaz.

Ikus daitekeenez, eguzki-erradiazioaren kudeaketak ez dio inola eragiten atmosferako CO2 kontzentrazioari. Besterik gabe, berokuntza globalaren kontrapisua izateko asmatutako teknika sorta da. Proposamen gehienak, gaur-gaurkoz, AEBetako zenbait enpresa eta unibertsitatetatik datoz, baina Europar Batasunak badu programa bat, IMPLICC izenekoa, ildo hori jorratzen duten ikerlanak sustatzeko.

Kendu diezaiogun CO2a aireari

Karbonoa atzemateko teknika gehienen helburua CO2a airetik atera eta beste leku batean gordetzea da. Multzo horretakoa da, esaterako, arestian aipatu dugun ozeanoen ongarritzea. Karbonoa atzemateko teknika ugari proposatu –are gehiago, patentatu–, eta esperimentu askotxo egin da (ikusi 7. orrialdeko mapa). Adibide zerrenda mardula da hemen ere: itsasoen alkalinotasuna handitzea, CO2a xurgatzeko gaitasun handiagoa izan dezaten; karbonoa atzemango duten alga edo mikroorganismo sintetikoak diseinatzea eta itsasora botatzea; hodiak erabiltzea itsas hondoko ura gainazalera igotzeko –modu horretan gainazala hoztuko litzateke, eta CO2a harrapatzeko gaitasuna areagotu–... Baina ez pentsa beti itsasora jo behar denik, lehorrerako teknikarik ez da falta: aireko CO2a xurgatuko duten makinak eta zuhaitz sintetikoak, biotxarra –biomasa pirolisiz erretzea eta lurperatzea; ikus Argia 2.325 zbkia.–, eta abar.

ETCk beste multzo bat gehitzen die aurreko biei: klima eraldaketa. Gehiegi sakondu gabe, esan dezagun batez ere prezipitazio erregimena aldatzean datzala, bai euria eraginez bai eragotziz, hodeiak kimikoki edo fisikoki manipulatuz. Urakanak disolbatzeko proposamenak ere badaude.

XXI. mendean berpiztutako ideia

Ia mende erdi joan da AEBetako zientzialari talde batek geoingeniaritzaren aukera plazaratu zuenetik, baina ideiak azken hamarkadan hartu du indarra batez ere. ETC taldeak berak  egindako Geopiracy: The case against geoengineering (Geopirateria: geoingeniaritzaren aurkako argudioak) txosten mardulak dioenez, 2002-2009 bitartean geoingeniaritzari buruz –haren alde, funtsean– hedabide espezializatuetan argitaratuko artikulu kopurua bost aldiz handiagoa izan zen 1994-2001 bitartekoa baino. Hedabide orokorretan, berriz, hamabi aldiz handiagoa. “Gaur egun politikoki zuzena da esatea geoingeniaritza klima aldaketaren kontrako erantzun bidezkoa dela”, irakur daiteke aipatutako ETCren txostenean.